«Υπάρχει κάτι καταπραϋντικό για μένα στο χειρισμό του χαρτιού, δεν ξέρω πώς να το εξηγήσω» – Τζιμ Τζάρμους
Ο Τζιμ Τζάρμους εδώ και 20 χρόνια, κόβει, κολλάει και συνθέτει αθόρυβα τις δικές του ιστορίες μέσα σε σελίδες ασπρόμαυρου κολάζ. Απόκοσμες εικόνες, δραματικές έντεχνα ανακατεμένες και φιλτραρισμένες μέσα από μια δική του σκοτεινή κοσμοθεωρία, πάνω σε χαρτόνι στα ζεστά χρώματα της άμμου και του καφέ συνθέτοντας αποκαλυπτικές χάρτινες πόζες που τώρα μετά από τόσο καιρό μακριά από τα μάτια του κόσμου παρουσιάζονται, σχεδόν ταυτόχρονα με την κυκλοφορία του λευκώματός του “Some Collages” από τις εκδόσεις Anthology στην γκαλερί James Fuentes της Νέας Υόρκης, σε μια έκθεση με τίτλο “Newsprint Collages” που περιλαμβάνει 40 από αυτά τα κολάζ.
«Όταν ήμουν παιδί, θυμάμαι ότι πήρα ένα μικροσκόπιο ως δώρο γενεθλίων. Το πρώτο πράγμα που κοίταξα μέσα από τους φακούς του ήταν ένα μικροσκοπικό κομμάτι σκισμένης εφημερίδας. Έμεινα έκπληκτος. Αντί για ένα και μόνο, στερεό υλικό που μοιάζει με φύλλο, στην πραγματικότητα είδα μια μπλεγμένη μάζα ινών σαν κλωστή, μια χαοτική ζούγκλα μικροσκοπικού πολτού.
Γοητευμένος, έλεγξα στη συνέχεια άλλους τύπους χαρτιών και μερικά υφάσματα, τα οποία ήταν επίσης ενδιαφέροντα και ακόμη και απροσδόκητα – αλλά τίποτα δεν έμοιαζε με την υφή που είχε το χαρτί εφημερίδας. Από τότε, η ευθραυστότητα και η εγγενώς προσωρινή φύση αυτού του συγκεκριμένου (και τώρα σχεδόν ξεπερασμένου) υλικού με έχει προσελκύσει», θα αναφέρει σε δηλώσεις του.
Το 2016, θα δωρίσει ένα από τα σπάνια αντικείμενα τέχνης κολάζ του σε δημοπρασία προς όφελος του Συνεταιρισμού Κινηματογραφιστών. Η διαδικτυακή δημοπρασία εκείνη την εποχή περιλάμβανε και άλλους καλλιτέχνες, καθώς και κινηματογραφιστές από τη γενιά του σκηνοθέτη και παρουσιάστηκαν σε μια ομαδική παράσταση στο Lower East Side. Έκτοτε συνέχιζε το εικαστικό αυτό έργο σιωπηλά κυρίως για χαλάρωση και στοχασμό.
Αντλώντας έμπνευση από τις ειδήσεις και την επικαιρότητα στις εφημερίδες, ο Τζάρμους συνθέτει με λεπτότητα κάθε έργο, στρώνοντας χαρτιά εφημερίδων σε χαρτόνι. Κεφάλια απόντα, άλλα μπλεγμένα ανάμεσα σε ανθρώπους και ζώα. Δεν έχει κανέναν ενδοιασμό. Του αρέσει να ανταλλάσσει τα κεφάλια των παγκόσμιων ηγετών με εκείνα μεγάλων καλλιτεχνών όπως του Πικάσο ή του Μπασκιά, ή απλά να τους εκτοπίζει εντελώς, αφήνοντας ένα κενό σε σχήμα κεφαλιού.
Ένας άντρας με κεφάλι κογιότ μπαίνει στο πίσω μέρος ενός αυτοκινήτου, μάλλον απογοητευμένος. Το κεφάλι του Γουόρχολ είναι ένα αγαπημένο μοτίβο: σε κάποιο κολάζ, ο Άντυ διπλός με γυαλιά ηλίου στέκεται στωικά σε μια σήραγγα, σε άλλο το κεφάλι του Γουόρχολ έδωσε τη θέση του σε έναν κρατικό αξιωματούχο που περπατά.
Μικρά κομματάκια χαρτιού που όχι μόνο αποτίουν φόρο τιμής στην εφημερίδα ως Μέσο, αλλά αποτελούν και μια ένδειξη του τρόπου με τον οποίο καθημερινές, ίσως βαρετές και κοινότοπες εικόνες μπορούν να μεταμορφωθούν σε σουρεαλιστικές αποτυπώσεις της πραγματικότητας, και να αποκτήσουν άλλοτε αστεία, σαρκαστική και διασκεδαστική και άλλοτε τρομακτική και μάλλον παράξενη διάσταση.
Όλα τα αλλάζει, τα μεταμορφώνει. Εκτός από ένα στοιχείο που παραμένει σταθερό σε όλες τις συνθέσεις του. Το αρχικό μέγεθος των εικόνων που δανείζεται. Δεν παρεμβαίνει ποτέ στην κλίμακα, πράγμα που σημαίνει ότι πολλά από αυτά μπορεί να είναι μικροσκοπικά. Έτσι η «ανάγνωση» της νέας εικόνας που δημιουργεί, μοιάζει σχεδόν οικεία.
«Ποτέ δεν σκόπευα να κάνω τίποτα με αυτά», αναφέρει σε συνέντευξή του αυτό το καλοκαίρι. «Αλλά σκέφτηκα, λοιπόν, γιατί να μην τα μοιραστώ; Να δω αν θα διασκεδάσουν κάποιον».
Και είναι στην πραγματικότητα πολύ διασκεδαστικά, με έναν τρομακτικά παράλογο τρόπο. Θυμίζουν φωτογραφικά ημερολόγια, με το στοιχείο που λείπει ή που πιθανώς να έχει προστεθεί εμπεριέχει το κωδικοποιημένο μήνυμα που ο Τζάρμους θέλει να μοιραστεί. Η τέχνη του κολάζ θεωρείται συνήθως μια πρόσθετη διαδικασία, αλλά στο έργο του Τζάρμους αυτό που λείπει είναι εξίσου σημαντικό με αυτό που προστίθεται.
«Η διαδικασία δημιουργίας πραγμάτων είναι παρόμοια, είτε γράφω ένα σενάριο είτε γυρίζω μια ταινία, είτε φτιάχνω ένα κομμάτι μουσικής, είτε γράφω ένα ποίημα είτε κάνω ένα κολάζ», δήλωσε ο Τζάρμους. «Ωστόσο, το κολάζ προσφέρει μια ελκυστική ευκολία. Δεδομένου ότι το γύρισμα μιας ταινίας απαιτεί περίπλοκο και βαρύ εξοπλισμό, για να μην αναφέρουμε τη συνεργασία πολλών ανθρώπων, τα κολάζ απαιτούν μόνο να είσαι μόνος και κομμάτια χαρτιού», θα συμπληρώσει.
Απολαμβάνει τη διαδικασία σύνθεσης κολάζ και την αντιμετωπίζει ως μια βαθιά προσωπική και μοναχική στιγμή του. Τα βιώνει ως ένα διάλλειμα από τον πραγματικό κόσμο και μια στιγμή απόλυτητας δημιουργίας από το τίποτα. «Έφτιαξα πολλά από αυτά τα κολάζ τα τελευταία χρόνια πριν πεθάνει η μητέρα μου, στο Κλίβελαντ. Συχνά έμενα μαζί της στο σπίτι και πήγαινα σε άλλο δωμάτιο να καταπιαστώ μαζί τους, παραμερίζοντας τον πραγματικό κόσμο», δήλωσε σε συνέντευξή του, στους New York Times.
Έχει παραδεχτεί ότι πολλές από τις εικόνες του είναι σκοτεινές, δραματικές, απόκοσμες αλλά πολλά από αυτά τα βρίσκει αστεία και διασκεδαστικά γιατί όπως εξηγεί «αν δεν έχει κάτι αστείο το έργο σου, αυτό θα είναι πολύ ατυχές για σένα».
–
“Newsprint Collages” | 29 Σεπτεμβρίου – 31 Οκτωβρίου, 2021 | James Fuentes Gallery
