Στους «Επιτρέποντες» του Μενάνδρου κατά τη διάρκεια της γιορτής της θεάς Αρτέμιδος διαπράττεται ένας βιασμός. Το αποτέλεσμα είναι η γέννηση ενός μωρού. Σε μια εποχή που αμφισβητεί την έννοια της συναίνεσης, η ηρωίδα διεκδικεί ισότητα και ανεξαρτησία. Μέσα από τα παιχνίδια της τύχης, της κοινωνίας και των θεών, οι δύο ήρωες παντρεύονται. Όμως τέλος καλό όλα καλά;
Ο κωμωδιογράφος έστησε μία ιστορία γεμάτη αστείες παρεξηγήσεις και κωμικοτραγικά μπερδέματα για να καταπιαστεί με θέματα που μας απασχολούν και σήμερα, τον έρωτα και τις σχέσεις των δύο φύλων.
Λίγο πριν οι «Επιτρέποντες» ζωντανέψουν στο Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου, ο σκηνοθέτης Βασίλης Μαυρογεωργίου και οι συντελεστές Δάφνη Δαυίδ, Μάριος Σαραντίδης, Λυδία Τζανουδάκη και Ιώβη Φραγκάτου μάς μιλούν για τον τρόπο με τον οποίο προσέγγισαν την κωμωδία αυτή και καταθέτουν τις σκέψεις που τους γεννώνται ανεβάζοντας το έργο αυτό που αν και γραμμένο 2.500 χρόνια πριν φαντάζει τόσο επίκαιρο.
Πώς προσεγγίσατε τους «Επιτρέποντες»;
Βασίλης Μαυρογεωργίου: Ποτέ δε μου πέρασε απ’ το μυαλό να αλλάξουμε την εποχή στο έργο, όσον αφορά την τοποθέτηση των γεγονότων, μιας και μιλάμε για τις ζωές απλών ανθρώπων και όχι βασιλιάδων ή θεών. Εξαρχής με γοήτευε το γεγονός ότι παρακολουθούμε μία ιστορία στην αρχαία Ελλάδα το 300 π.Χ και το πόσο κοντά στα δικά μας ζητήματα είναι τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ήρωες.
Έχουν πολύ ενδιαφέρον οι συνδέσεις που γίνονται ανάμεσα στις δυο εποχές. Ένα πράγμα το οποίο θέλαμε να φωτίσουμε είναι η διαχρονικότητα των θεμάτων που έχει ο Μένανδρος και τα θεατρικά υλικά που χρησιμοποιεί τα οποία επηρέασαν το μετέπειτα θέατρο.
Βλέπουμε στοιχεία από την τεχνική την έργων του, τα οποία έχουν σαν κέντρο τους τον απλό άνθρωπο, μέσα σε όλη την θεατρική ιστορία, γι’ αυτό το λόγο βάλαμε σαν στόχο να δώσουμε μέσα στην παράσταση θεατρικές φόρμες από άλλες εποχές όπως από την κομέντια ή από την εποχή μας από την αισθητική των κινουμένων σχεδίων μάνγκα σε σχέση με το σώμα την κίνηση και την εξωστρέφεια.
Στον ίδιο δρόμο κινήθηκε και η μουσική και τα κοστούμια που υπαινίσσονται ένα αμάλγαμα εποχών. Είναι τρομερό να σκεφτεί κανείς πόσο αργά εξελίσσεται η ανθρώπινη κοινωνία μέσα στις χιλιετίες.
Δάφνη Δαυίδ: Το έργο το προσεγγίσαμε μέσα από την ανάγκη να πούμε μια ιστορία που θίγει κάποια συγκεκριμένα ζητήματα. Ο δικός μου ρόλος, είναι ο ρόλος του γερο- Σμικρίνη, του πατέρα της Παμφίλης και πεθερού του Χαρισίου. Άνθρωπος που βασίζει τη ζωή του στην απόκτηση υλικών αγαθών και όχι στη συναισθηματική σύνδεση και το βάθος των σχέσεων.
Προσέγγισα τον ρόλο αυτόν μέσα από το χιούμορ, προσπαθώντας να φωτίσω τη σκέψη ότι η σύνδεση με τους ανθρώπους είναι αυτό που δίνει νόημα στα πράγματα, ενώ το μονοδιάστατο κυνήγι της «περιουσίας μου», όπως αναφέρει ο Σμικρίνης, αφήνει τον άνθρωπο γυμνό από νόημα και μόνο.
Μάριος Σαραντίδης: Αρχικά να διευκρυνίσω ότι δεν είμαι ηθοποιός αλλά τραγουδιστής όπερας. Άρα η κατάρτισή μου αφορά στη φωνή μου και στις σπουδές του μελοδράματος στην Ακαδημία του Μονάχου. Αγαπάω το θέατρο πρόζας και ήταν όνειρο μου να τραγουδήσω/ παίξω στην Επίδαυρο.
Ο Βασίλης Μαυρογεωργίου εμπιστεύτηκε την ιδιοσυγκρασία μου την ιδιαίτερη – θα έλεγα- και με οδήγησε με μεγάλη αγάπη και στήριξη στο να βρω τους 3 ρόλους που κάνω, σωματικά, φωνητικά και εκφραστικά για να διαφέρουν ο ένας από τον άλλον και παράλληλα με έκανε να καταλάβω τα νοήματα και πως μπορώ να τα φωτίσω. Πολύ ιδιαίτερο και κοπιαστικό πόνημα για μένα αλλά πολύ δημιουργικό. Το μόνο πράγμα που δεν μ’ αρέσει τελικά είναι οι πρόβες που κρατάνε 2-2,5 μήνες. Στην όπερα σ’ ένα μήνα πάμε για πρεμιέρα.
Λυδία Τζανουδάκη: Αν σκεφτεί κανείς ότι το κείμενο κάνει λόγο για κακώς παγιωμένες κοινωνικές αντιλήψεις και συνειδητοποιώντας ότι στις μέρες μας θα έπρεπε να έχουν αλλάξει ριζικά αλλά δε συμβαίνει αυτό, ο μόνος τρόπος να το προσεγγίσεις είναι με χιούμορ κι όσο το δυνατόν λιγότερη απογοήτευση για την εξέλιξη της ανθρωπότητας.
Ιώβη Φραγκάτου: Ο Βασίλης μας έδωσε την ευκαιρία να δουλέψουμε διαφορετικές προσεγγίσεις ρόλων και χαρακτήρων. Οι περισσότεροι κάνουμε δύο ρόλους. Εγώ είμαι ένας πληθωρικός μάγειρας και μία νεαρή ενζενί κτλ. Ψάξαμε πολύ γραφικούς χαρακτήρες, παίξαμε με στιγμιότυπα, με το τυχαίο, με τη δράση – αντίδραση, με φόρμα, την Κομέντια ντελ άρτε κτλ.
Ποιες σκέψεις σας γεννώνται ανεβάζοντας το έργο αυτό, που αν και γραμμένο 2.500 χρόνια πριν φαντάζει τόσο επίκαιρο;
Βασίλης Μαυρογεωργίου: Μερικά από τα βασικά θέματα με τα οποία ασχολούνται οι «Επιτρέποντες» είναι η ισότητα μεταξύ των δύο φίλων, η σχέση μεταξύ δούλου και αφέντη, το ζήτημα της τύχης και κατά πόσο ο άνθρωπος είναι ο ίδιος υπεύθυνος για τις πράξεις του, τι επιπτώσεις έχουν οι επιλογές που κάνει στη ζωή του κατά πόσο εγκαταλείπεται στην τύχη του ή πιστεύει σε κάποια μοίρα που τον οδηγεί και απλώς αφήνεται στα χέρια της.
Ο Μένανδρος πετυχαίνει μέσα από το προσωπικό μπέρδεμα του κάθε ήρωα και από τα μικρά προβλήματα της καθημερινότητας να αναδείξει πολύ σημαντικά κοινωνικά ζητήματα και να συνδεθεί απόλυτα με τη δική μας εποχή όπου το ατομικό και το συλλογικό συνδέονται άμεσα.
Στις μέρες γίνεται πολύ αισθητό πως ο άνθρωπος σαν μονάδα μπορεί να συνεισφέρει κάτι μικρό στην επίλυση των μεγάλων προβλημάτων και μικρή φωτιά στην σκέψη του ενός μπορεί να προκαλέσει μια πυρκαγιά στην συλλογική σκέψη. Είτε προς την εξέλιξη είτε δυστυχώς προς τον φόβο τον συντηρητισμό και την μισαλλοδοξία.
Δάφνη Δαυίδ: Το έργο του Μενάνδρου, αν και γραμμένο τόσα χρόνια πριν, πραγματικά παραμένει πολύ επίκαιρο. Κάποια στιγμή ο Χαρίσιος αναρωτιέται: «Γιατί δεν επιτρέπονται τα ίδια και στους δυο;» και αναφέρεται στους άνδρες και τις γυναίκες. Μια ερώτηση που και σήμερα κάνουμε, όχι μόνο φυσικά για τους άνδρες και τις γυναίκες αλλά και για άλλες κραυγαλέες διακρίσεις που γίνονται ανάμεσα σε διάφορες κοινωνικές ομάδες, που δικαιούνται τα ίδια δικαιώματα, ενώ η κοινωνία εξακολουθεί να μένει άκαμπτη.
Σε ποιον άνθρωπο η κοινωνία επιτρέπει να παντρευτεί, σε ποιον να υιοθετήσει ένα παιδί, σε ποιον να ψηφίσει, σε ποιον να γίνει διευθυντής, σε ποιον και σε ποιον όχι… Και φυσικά, από την αντίθετη πλευρά, σε ποιον επιτρέπει ενώ έχει καταδικαστεί από το δικαστήριο, να παραμένει ελεύθερος… Άρα, 2.500 χρόνια πριν, σωστά αναρωτιέται ο Χαρίσιος και αν ζούσε στο σήμερα, ακόμα θα αναρωτιόταν.
Μάριος Σαραντίδης: Στο σημείο αυτό να τολμήσω να πω ότι δεν είχα ξαναδιαβάσει Μένανδρο και εντυπωσιάστηκα από το πόσο σύγχρονα είναι τα θέματα που θίγει. Είναι τόσο επίκαιρο που είναι φοβιστικό και ειδικά με τις τελευταίες εξελίξεις με τον Λιγνάδη, το φορτίζει μ ένα βάρος, αλλά ευτυχώς η σκηνοθεσία έχει κρατήσει τον αρχικό στόχο, να πει δηλαδή νια ιστορία και με τον τρόπο της γίνεται ανάλαφρη και διασκεδαστική η ιστορία.
Το έργο μιλάει για έναν βιασμό και τις ανατροπές και τα μπερδέματα που ακολουθούν έπειτα από αυτόν. Η φράση που ακούγεται συχνά για τον Χαρίσιο, είναι ότι είναι καλό παιδί αν και βιαστής.
Στην εποχή του Μένανδρου συνηθίζονταν ο βιασμός και η εγκατάλειψη των βρεφών σε δάση. Πρέπει να κρίνουμε την ιστορία in temporem, δηλαδή με βάση την χρονικότητα των ηθών και εθίμων της εκάστοτε εποχής. Τότε ο βιασμός ήταν της μόδας, όπως αναφέρεται στο κείμενο. Σήμερα ο βιασμός είναι κακούργημα ειδεχθές. Και έτσι είναι. Άλλο το ότι ο Δημήτρης Λιγνάδης καταδικασμένος πρωτόδικα για βιασμό δύο ανηλίκων παιδιών βγαίνει έξω. Ελπίζω το κοινό να καταλάβει τη διαφορά του έργου από τη σημερινή αποκαρδιωτική πραγματικότητα, γιατί το έργο μας τελειώνει με συγχώρεση και με την δύναμη της Τύχης που τα άλλαξε όλα προς το καλό.
Δεν δικάζουμε στο έργο. Αφήνουμε το κείμενο να δείξει ποιος είναι σωστός ή όχι. Θέση παίρνουμε βάσει κειμένου ως χαρακτήρες. Όπως λέει και ο Βασίλης Μαυρογεωργίου, δεν θα δικάσουμε έναν χαρακτήρα σε ένα έργο 2.500 χρόνων, και συμφωνώ. Να ξέρετε θα έρθετε να δείτε την παράσταση και θα περάσετε ωραία. Είναι μια παράσταση με χρώματα, μουσική και τρέλα. Ας ξορκίσουμε το κακό έστω και για 1,5 ώρα.
Λυδία Τζανουδάκη: Το θέατρο επιτρέπει την τόλμη. Ο Μένανδρος κάνει πολύ σπουδαία σχόλια για τη θέση των δυο φύλων και για την ελευθερία, σε μια κοινωνία που δεν είναι δομημένη με τρόπο ώστε να το ακούσει. Το ότι 2.500 χρόνια πίσω μπορούσε κάποιος να σκεφτεί, να εκφράσει και να προβληματίσει τόσο μέσω μιας παράστασης, με συγκινεί και μου θυμίζει πόσο δεν είναι πολυτέλεια το θέατρο στις μέρες μας, αλλά αναγκαιότητα.
Ιώβη Φραγκάτου: Ξεκινώντας να δουλεύουμε το συγκεκριμένο έργο ανακαλύψαμε πως τα ανθρώπινα πάθη διατρέχουν τον χρόνο αναλλοίωτα. Ανακαλύψαμε πόσο ίδιοι διαχρονικά είναι οι ανθρώπινοι χαρακτήρες στην ουσία τους, όταν βγάλεις τα περιττά φτιασίδια. Δουλεύοντας τις απαρχές της κωμωδίας, γιατί η κωμωδία με τον Μένανδρο είναι στις αρχές της, εξελίξαμε τα μέσα μας φτάνοντας την κωμωδία αυτή στο σήμερα.
Ο Βασίλης επίσης έδωσε την ευκαιρία να είμαστε σε ένα έργο που κάνουμε το κοινό συνεργό μας, δεν το αφήνουμε απ’ έξω και το συμπεριλαμβάνουμε. Όλα γίνονται με το κοινό συνένοχο. Είναι μία παράσταση με μεγάλη εξωστρέφεια. Μουσική (Νίκος Κυπουργός), κινησιολογική (Πάρης Μαντόπουλος), υποκριτική εξωστρέφεια και αυτό έχει να κάνει με το δόσιμο, τη χαρά και το κέφι που θα πάρει ο κόσμος που θα έρθει να δει την παράσταση.
Info παράσταση:
«Επιτρέποντες»
22 & 23 Ιουλίου | Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου
*Cover photo: ©Patroklos Skafidas
