Τη Μεγάλη Τετάρτη, 12 Απριλίου, η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών παρουσιάζει τη μεγαλειώδη Missa Solemnis του Λούντβιχ βαν Μπετόβεν. Ένα έργο με θρησκευτικές, αλλά και υπαρξιακές προεκτάσεις. Εν μέσω πυρετωδών προετοιμασιών, ο μαέστρος Κρίστοφ Πόππεν μιλάει στο ελc για τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου έργου, την επίδραση των δασκάλων του, αλλά και τις φιλικές σχέσεις που αναπτύσσει με τους μουσικούς που διευθύνει.
Ποιες θα λέγατε ότι είναι οι καινοτομίες που παρουσιάζει η Missa Solemnis;
Ο Μπετόβεν πάει ένα βήμα πιο μπροστά από τον Μότσαρτ. Αρχικά ως προς τη φόρμα, είναι φυσικά ένα ογκώδες μουσικό έργο. Είναι σαν να περιέχει μέσα της μια κρυμμένη συμφωνία. Επίσης, απαιτεί από κάθε έναν μουσικό της ορχήστρας να ερμηνεύσει δεξιοτεχνικά, κάτι που δεν συνηθιζόταν έως τότε αφού οι λειτουργίες ήταν κατά βάση μουσικά έργα για χορωδίες. Επομένως, ως προς τη φόρμα, ο Μπετόβεν πηγαίνει στον αμέσως επόμενο αιώνα. Κάτι επιπλέον, είναι ότι καθιστά την προσευχή που υπάρχει μέσα στο έργο ακόμα πιο προσωπική. Σε άλλες λειτουργίες παρατηρούμε να υπερισχύει ένας πιο «αντικειμενικός» τρόπος επικοινωνίας με τον Θεό. Στη Missa Solemnis, απαιτείται τόσο από τους σολίστ όσο και από τη χορωδία μια πιο προσωπική προσέγγιση.
Συμφωνείτε με την άποψη ότι η Missa Solemnis περιέχει μια θεατρικότητα; Θα μπορούσαμε να την αποκαλέσουμε μια σύντομη όπερα;
Ο τρόπος που οι τραγουδιστές – οι οποίοι αντιπροσωπεύουν εμάς τους ίδιους – «συνομιλούν» με τον Θεό σε τόσο προσωπικό επίπεδο μοιάζει με χαρακτήρες από όπερα. Αυτό είναι κάτι που μπορούμε να αποκαλέσουμε «οπερατική πτυχή» του έργου. Φυσικά, η Missa Solemnis δεν είναι όπερα διότι δεν πρόκειται για μια ιστορία, αλλά υπάρχει η ίδια ένταση που συναντάμε στην όπερα, πάντα σε σχέση και με το θρησκευτικό περιεχόμενο, αφού οι σολίστ δεν μιλούν μεταξύ τους αλλά με τον Θεό.
Ποια από τις τρεις ιδιότητές σας προτιμάτε: βιολονίστας, αρχιμουσικός ή δάσκαλος;
Αν έπρεπε να διαλέξω, θα διάλεγα μόνο τη μουσική διεύθυνση. Έδινα συναυλίες ως βιολονίστας για πολλά χρόνια και μου αρέσει να παίζω αλλά δεν είναι το επίκεντρο της δουλειάς μου πλέον. Όσο για τη διδασκαλία, ξεκίνησα να διδάσκω στα 21 μου και δεν σταμάτησα ποτέ και είμαι πολύ τυχερός που είχα καταπληκτικούς μαθητές. Είναι κάτι που εξακολουθεί να μου αρέσει αλλά δεν είναι το βασικό μου επάγγελμα.
Έχουν επηρεάσει οι δάσκαλοί σας τον δικό σας τρόπο διδασκαλίας;
Απόλυτα. Προσωπικά, ήμουν ευλογημένος με τους δασκάλους που είχα. Στο βιολί, είχα μεταξύ άλλων καθηγητές τον Nathan Milstein, τον Josef Gingold, τον Oscar Shumsky. Όλοι τους εξακολουθούν να βρίσκονται στο μυαλό μου κάθε φορά που διδάσκω. Δεν ξεχνώ ποτέ όσα μου έμαθαν, ακόμη κι αν με την πάροδο των χρόνων αποκτά κανείς τη δική του, προσωπική μέθοδο διδασκαλίας. Πολλές φορές μεταφέρω φράσεις των δασκάλων μου στους δικούς μου μαθητές. Πήρα πολλά από αυτούς και είναι χαρά μου να μεταδίδω στη νέα γενιά μουσικών όσα μου έμαθαν.
Θα λέγατε ότι οι αυξημένες απαιτήσεις του επαγγέλματός σας, σάς έχουν κάνει να υιοθετήσετε έναν συγκεκριμένο τρόπο ζωής;
Ως άτομο, είμαι απόλυτα αφοσιωμένος στη δουλειά μου και είναι ο μοναδικός τρόπος για μένα να επιβιώνω. Η συγκέντρωση, αλλά και η ενέργεια που απαιτεί θυμίζουν τον διαλογισμό εν μέρει. Προσπαθώ στη ζωή μου να μην σπαταλάω χρόνο και να παραμένω προσηλωμένος σε αυτό που κάνω, καθώς και στους ανθρώπους με τους οποίους συνεργάζομαι κάθε φορά.
Πώς αναπτύσσεται η κατάλληλη σχέση εμπιστοσύνης με τους μουσικούς, προκειμένου να επιτευχθεί το καλύτερο δυνατό καλλιτεχνικό αποτέλεσμα;
Θεωρώ ότι είναι σημαντικό να υπάρχει αλληλοσεβασμός. Και πρέπει να πω ότι έχω πολύ μεγάλο σεβασμό για κάθε έναν μουσικό της ορχήστρας. Αντιλαμβάνομαι πόσο προσωπικό χρόνο και κόπο έχουν επενδύσει για να μπορούν να κάθονται στη θέση τους, αλλά και την πειθαρχία που χρειάζεται για να βρίσκονται εκεί καθημερινά. Με διαφορετικό πρόγραμμα κάθε εβδομάδα, με διαφορετικό μαέστρο και με νέες προκλήσεις κάθε φορά. Ιδανικά, ο ίδιος σεβασμός πρέπει να υπάρχει και από την ορχήστρα προς τον μαέστρο. Πιστεύω ότι υπάρχει όταν οι μουσικοί συνειδητοποιούν ότι ο μαέστρος δεν προσποιείται. Ότι αγαπάμε τη μουσική, ότι ξέρουμε την παρτιτούρα, ότι κάνουμε μουσική μαζί τους. Αυτό συνήθως οδηγεί σε μια αμοιβαία εμπιστοσύνη και πρέπει να πω ότι προσωπικά είμαι πολύ τυχερός για τις σχέσεις που έχω καλλιεργήσει με τις ορχήστρες που διευθύνω. Είναι ένα είδος φιλίας.
Έχετε υπάρξει καθηγητής αρκετών καταξιωμένων Ελλήνων μουσικών, όπως του Εξάρχοντα της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης, Αντώνη Σουσάμογλου, αλλά και του Κορυφαίου στις βιόλες της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, Ηλία Λιβιεράτου. Πώς αισθάνεστε όταν σας δίνεται η ευκαιρία να συμπράξετε με παλιούς μαθητές σας;
Είναι υπέροχο συναίσθημα. Οι παλιοί μαθητές μου είναι σαν παιδιά μου, είναι όλοι τους πολύ επιτυχημένοι και βρίσκονται σε διαφορετικές χώρες. Όπως είπατε, για παράδειγμα, ο Κορυφαίος στις βιόλες στην Κρατική Ορχήστρα Αθηνών είναι παλιός μαθητής μου. Μου δίνει πάντα ικανοποίηση να βλέπω τις επιτυχίες παλιών μαθητών μου, ειδικά όταν διαπιστώνω ότι παίζουν μουσική σε ένα εντελώς διαφορετικό επίπεδο από εκείνο που βρίσκονταν όταν τους γνώριζα.
