Δεν κάνω ούτε διαφήμιση, ούτε προπαγάνδα. Ούτε καν ειμαι γνώστης πολλές φορές του σεναρίου που αφηγούμαι, απλώς απεκδύομαι τις εικόνες μου. Αντιλαμβάνομαι τις συμβολικές αλυσίδες που πλέκω, αλλά με μια ποιητική διάθεση και με την ελπίδα να ανακαλύψω εκ νέου την εικόνα.
Κωνσταντίνος Πάτσιος
Ένας καλλιτέχνης βαθιά πνευματικός που μεταμορφώνει ετερόκλητα ζωγραφικά ιδιώματα και ενώνει αποκλίνοντα στοιχεία με έναν μοναδικό τρόπο. Δουλεύει με μικτή τεχνική, συνδυάζοντας το κολάζ, τη ζωγραφική και το σχέδιο. «Δανείζεται» στοιχεία ποπ και τα διαμελίζει, τα ανασυνθέτει και τα επαναπροσδιορίζει. Μέσω της βαθιάς φιλοσοφημένης εικαστικής προσέγγισής του θέτει ερωτήματα, προκαλεί και επιμορφώνει.
Η έκθεση “Sic transit gloria artis” παρουσιάζεται στην Alma Gallery και ο Κωνσταντίνος Πάτσιος μας μιλάει για αυτή, για την τεχνική, τα σύμβολά του, για τα συναισθήματα, για τη βιωσιμότητα στη τέχνη, τα μελλοντικά του σχέδια ενώ μας απαντάει σε ερωτήματα «κλειδιά» που συνθέτουν τον δικό του θαυμαστό κόσμο.
Θα ήθελες να μας μιλήσεις για τον τίτλο της έκθεσης και για όλη την ιδέα πίσω από αυτόν;
H έκθεση έχει τίτλο ‘sic transit gloria artis’ και είναι ένα λογοπαίγνιο. Στις μεσαιωνικές τελετές ενθρόνισης ο τελετάρχης αναφωνούσε πένθιμα τρεις φορές στον νεοεκλεγέντα Ποντίφικα ‘sic transit Gloria mundi’, ότι η δόξα του κόσμου θα παρέλθει, υπενθυμίζοντάς του τη φθαρτότητα και το εφήμερο της ύπαρξης, εν συγκρίσει με το αιώνιο και αναλλοίωτο του θείου νόμου. Εγώ κάνω μια διασκευή που παραπέμπει στην ατέρμονη συζήτηση για το τέλος της τέχνης, ζήτημα που έχει απασχολήσει τόσο τον Adorno όσο και άλλους σημαντικούς φιλοσόφους. Το τέλος της τέχνης ή ακόμα καλύτερα η δολοφονία της, με την ελπίδα για μια μετενσάρκωση.
Ποια η έμπνευση αυτής της σειράς έργων και ποιο ήταν το έναυσμα που σε οδήγησε στην έκθεση αυτή;
Δυσκολεύομαι να προσδιορίσω ακριβώς από πού προήλθε η έμπνευση γι’ αυτή την έκθεση, μπορώ όμως να πω ότι η συγκεκριμένη σειρά έργων έχει κάποια κοινά γνωρίσματα. Κατ’ αρχάς πρόκειται για έργα καθαρά ανθρωποκεντρικά, ενώ υπάρχει η πρόθεση να συνδεθώ με τη μεγάλη παράδοση και ιστορία της ζωγραφικής. Αυτό γίνεται με την επανειλημμένη χρήση στα κολάζ μου στοιχείων από έργα τέχνης του παρελθόντος. Η σειρά αυτή αποτελεί τη στροφή μου από το προηγούμενο σύνολο έργων, όπου κυριαρχούσε το μαύρο ως πένθιμος, ονειρικός συμβολισμός σε αντιδιαστολή με ζωγραφική καθαρών χρωμάτων. Ίσως η γέννηση των δυο μου γιων να διαμόρφωσε περισσότερο τα έργα αυτά, τόσο χρωματικά όσο και συνθετικά.
Μίλησε μας για τη μοναδική τεχνική σου που αφορά στο κολάζ και τη ζωγραφική σε καμβά.
Η τεχνική μου διαμορφώνεται ως εξής: Περιλαμβάνει τη διαδικασία της ζωγραφικής είτε σε αρχικά στάδια, είτε σε μεταγενέστερα, την επικόλληση και το ντεκολάζ με στόχο τη δημιουργία μιας ενιαίας και συμπαγούς επιφάνειας. Μετά χρησιμοποιώ διάφορα κοκτέιλ βερνικιών. Η τεχνική του κολάζ είναι πολύ παλιά. Το 1912 ο Picasso τοποθέτησε ένα κομμάτι από ύφασμα στο έργο του “Still Life with Chair Caning” δημιουργώντας ένα από τα σημαντικότερα έργα στην ιστορία της τέχνης. Κάπως έτσι γεννήθηκε το κολάζ, τα λεγόμενα “papiers collés”, που σηματοδότησαν τη σύνδεση του κυβισμού με το χρώμα, αναπτύσσοντας εκλεπτυσμένες χρωματικές αποχρώσεις μέσα από τη χρήση ευτελών υλικών. Ακολούθησε το νταντά και οι σουρεαλιστές, και κυρίως ο Μax Ernst με τα frottages, τα grottage και άλλες ανορθόδοξες τεχνικές. Σήμερα οι καλλιτέχνες έχουμε προχωρήσει πολλά βήματα μακρύτερα και έχουμε επινοήσει ακόμα πιο ιδιαίτερες τεχνικές.
Θα ήθελες να μας μιλήσεις για τα σύμβολα πίσω από τα έργα σου και τα μηνύματα που αφήνεις στον εκάστοτε «αναγνώστη»;
Τα σύμβολα και τα μηνύματα που χρησιμοποιώ είναι πολλά. Η δουλειά είναι πληθωρική και μαξιμαλιστική γιατί πηγάζει από την ίδια μου τη ζωή. Δανείζομαι πολλά και ετερόκλητα σύμβολα, δημιουργώντας πολλές φορές συγκεχυμένα νοήματα. Τα έργα μου δεν έχουν συγκεκριμένη νοηματική στόχευση. Δεν κάνω ούτε διαφήμιση, ούτε προπαγάνδα. Ούτε καν ειμαι γνώστης πολλές φορές του σεναρίου που αφηγούμαι, απλώς απεκδύομαι τις εικόνες μου. Αντιλαμβάνομαι τις συμβολικές αλυσίδες που πλέκω, αλλά με μια ποιητική διάθεση και με την ελπίδα να ανακαλύψω εκ νέου την εικόνα.
Ποια είναι τα συναισθήματα και ποιοι οι προβληματισμοί που προσβλέπεις να δημιουργηθούν στον επισκέπτη αφού θα έχει δει αυτή την έκθεση;
Με απασχολούν πρωτίστως τα συναισθήματα που ανακινώ, με την έννοια ότι θέλω ο θεατής να απολαύσει την έκθεσή μου και να ψυχαγωγηθεί. Δευτερευόντως θα έρθει η επίγευση της δουλειάς, όλο αυτό που μένει μετά από μια αισθητική εμπειρία. Ελπίζω να του μεταδώσω κάποια πιο φρέσκια, επίκαιρη αλλά και αποκαλυπτική εικόνα του ανθρώπου, με μια νότα αισιοδοξίας. Η δουλειά μου περιγράφει τις αντιφάσεις της ανθρώπινης κατάστασης. Ίσως να είναι κι αυτό ένα κατακάθι από τη μεγάλη παράδοση των σουρεαλιστών, «Ωραίο, όπως η τυχαία συνάντηση μιας ομπρέλας με μια ραπτομηχανή πάνω σε ένα χειρουργικό τραπέζι», κατά τη ρήση του Λωτρεαμόν.
Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για έργα που έχουν στοιχεία νέο-ρεαλισμού;
Αναπόφευκτα, ο νεορεαλισμός είναι συνδεδεμένος από τον ιταλικό κινηματογράφο τον Ντε Σίκα, τον Παζολίνι μέχρι τις συνθέσεις του Spoerri και τον Klein. Ο νεορεαλισμός ως όρος συσχετίζεται με την προσπάθειά μου να δώσω μια νέα οπτική της πραγματικότητας, χρησιμοποιώντας υλικά από την καθημερινότητα, από αφίσες και περιοδικά, μέχρι αποκόμματα από λεωφορεία. Όλα αυτά αναμιγμένα με χρώματα κόλλες και βερνίκια, σαν κοκτέιλ ακούγεται είτε πόσιμο είτε παραλλαγή του Μολότοφ!
Θα τολμούσα να ορίσω τα έργα σου ως sustainable εκτός των άλλων χαρακτηριστικών τους. Ποια είναι η θέση σου σχετικά με την έννοια της βιωσιμότητας στην τέχνη και το upcycling;
Χωρίς να το επιδιώξω – καθώς ανήκω σε μια γενιά που ανδρώθηκε στην ευμάρεια και την κατανάλωση χωρίς περαιτέρω οικολογικές ανησυχίες – πράγματι δίνω μια δεύτερη ζωή, ίσως πολύ ουσιαστικότερη από την πρώτη, σε εφήμερα υλικά όπως εισιτήρια, αφίσες και έντυπα των δρόμων. Συμφωνώ ότι είναι αδήριτη ηθική μας υποχρέωση να αναλάβουμε δράσεις συνολικά, ως ανθρωπότητα, για να εξασφαλίσουμε το μέλλον του πλανήτη και των παιδιών μας. Ήδη παράγεται παγκοσμίως πάρα πολύ ενδιαφέρον εικαστικό έργο υπό τη λογική της βιωσιμότητας και του upcycling.
Πόσο σε επηρέασαν τα δύο χρόνια πανδημίας και κατά συνέπεια της κοινωνικής απομόνωσης καλλιτεχνικά και πόσο μάλλον στη δημιουργία της νέας σου δουλειάς;
Τα δυο χρόνια πανδημίας σίγουρα υπήρξαν ένα αντικοινωνικό γεγονός, μια συνθήκη αφύσικου εγκλεισμού. Η αλήθεια είναι ότι τα χρησιμοποίησα άκρως δημιουργικά και ολοκλήρωσα τη σειρά έργων που θα παρουσιάσω τώρα. Σίγουρα όμως αυτή η παύση της ανθρώπινης δραστηριότητας, κι ακόμα περισσότερο ο επακόλουθος έλεγχος είναι μια δύσκολη συνθήκη.
Ποια είναι τα μελλοντικά σου σχέδια και ποιο το επόμενο σου βήμα;
Αν το επιτρέψουν οι συνθήκες, τη δουλειά αυτή που θα παρουσιαστεί τώρα στην Αθήνα, θα τη δείξω και στο εξωτερικό. Με την γκαλερί Alma έχουμε επίσης την πρόθεση να συμμετάσχουμε σε κάποιες φουάρ της κεντρικής Ευρώπης. Πέρα από αυτά, σκοπεύω να ταξιδέψω με την οικογένειά μου για προσωπική αναψυχή, και να ξεκουραστώ.
Στην έκθεση τίθενται κάποια ερωτήματα. Θα ήθελες να μας απαντήσεις εάν τελικά η δόξα της τέχνης είναι περαστική; Και ποιος από όλους είναι ο δημιουργός μέσα σε μια πολυδιάστατη και συγχρονική αφήγηση;
Φαντάζομαι και η δόξα της τέχνης είναι περαστική ή μεταβλητή τουλάχιστον. Ομολογουμένως βεβαια, η δόξα των μεγάλων έργων τέχνης δεν είναι και τόσο περαστική! Τόσους αιώνες μετά τον Χρυσό Αιώνα του Περικλή, ο δυτικός κόσμος υποκλίνεται ακόμα στα δημιουργήματα του Ικτίνου και του Φειδία. Η δόξα του Παρθενώνα δεν θα παρέλθει ποτέ, βρίσκεται ψηλά στο πάνθεον των αξιών του δυτικού κόσμου. Σίγουρα όμως πολλες άλλες δόξες πέρασαν και χάθηκαν ανεπιστρεπτί. Όσον αφορά στα έργα μου, μπορεί να είναι συνθέσεις ετερόκλητων στοιχείων, ο δημιουργός τους όμως είμαι εγώ, που τα συνενώνω και τα υπογράφω.
Ο Κωνσταντίνος Πάτσιος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1977. Σπούδασε Οικονομικά στο Πανεπιστήμιο του Πειραιά και στη Grande École de Commerce de Poitiers στη Γαλλία. Έλαβε από νωρίς υποτροφία για το Rhode Island School of Design (RISD) Providence, U.S.A. Στη συνέχεια σπούδασε Ζωγραφική στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας με τους Γ. Ψυχοπαίδη και Μ. Σπηλιόπουλο, και Γλυπτική με τον Ν. Τρανό. Έχει πραγματοποιήσει δεκαέξι ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό και έχει συμμετάσχει σε πλήθος ομαδικών εκθέσεων.
