Ο Giuseppe Penone είναι ένας από τους Ιταλούς καλλιτέχνες εικαστικούς που μέσω της έρευνας αλλά και της καλλιτεχνικής του πορείας κατόρθωσε να καθιερωθεί ως μία από τις σπουδαιότερες και ανατρεπτικότερες μορφές της γενιάς του. Ξεκίνησε την καλλιτεχνική του διαδρομή ως εκφραστής του κινήματος της Arte Povera, ενός καλλιτεχνικού κινήματος που έρχεται αντιμέτωπο με την τυποποίηση και τον ευτελισμό της τέχνης, την εκβιομηχάνιση, αλλά και με τα μοντέρνα κινήματα της εποχής και συνέχισε διαφοροποιούμενος από χαρακτηρισμούς κινημάτων και ορίων, σε μια πορεία με στόχο τη μελέτη της σχέσης και αλληλεπίδρασης μεταξύ του ανθρώπινου σώματος και της φύσης.
Τα υλικά που χρησιμοποιεί είναι πρωτόλεια, αλλά και τεχνητά – όπως το ξύλο, η πέτρα, το δέρμα, ο μπρούτζος κ.ά. Πιο συγκεκριμένα τα περισσότερα χρόνια της εικαστικής του έρευνας επικεντρώθηκε στο δέντρο ως ένα ζωντανό οργανισμό που μοιάζει πολύ με την ανθρώπινη μορφή και στη συνέχεια την επέκτεινε σε διάφορα παρεμφερή εικαστικά παρακλάδια. Με αφορμή την έκθεση του “Impronte di corpi nell’aria / Bodies Imprinted in the Air” στην Gagosian, είχαμε την τιμή να μιλήσουμε μαζί του σχετικά με την πορεία, τους στόχους του αλλά και αυτή την αέναη σχέση αλληλεπίδρασης με τη φύση.
Στα γλυπτά σας υπάρχει ένας άρρηκτος δεσμός ανάμεσα στο ανθρώπινο σώμα και το ίδιο το γλυπτό. Μπορείτε να μας πείτε περισσότερα γι’ αυτή τη σύνδεση;
Η γλυπτική είναι ένας τρόπος να κατανοήσουμε την πραγματικότητα που μας περιβάλλει. Το σώμα, με τη δραστηριότητα, την κίνηση και τη δράση του, ερευνά τον χώρο και τις επιφάνειες των πραγμάτων που το περιβάλλουν και γίνεται το εργαλείο της γλυπτικής. Στην παραδοσιακή γλυπτική, το σώμα είναι και το αντικείμενο της γλυπτικής, όπως στην περίπτωση ενός αγάλματος, αλλά και σε τούτη την περίπτωση τα χέρια του γλύπτη έχουν τυλίξει τα σχήματα της αναπαριστώμενης μορφής. Το σώμα δεν μπορεί να διαχωριστεί από το γλυπτό, γιατί είναι δύο στοιχεία που συμπληρώνουν το ένα το άλλο τη στιγμή της δημιουργίας.
Τα περισσότερα γλυπτά σας λειτουργούν ως ζωντανοί οργανισμοί μέσα στο φυσικό περιβάλλον. Μπορείτε να μας μιλήσετε γι’ αυτή τη σύνδεση και πώς κατορθώνετε να τα «εντάξετε» σε έναν κλειστό εκθεσιακό χώρο;
Τα γλυπτά μου έχουν τη ζωτικότητα των υλικών που έχω επιλέξει και έχω τοποθετήσει σε σχέση με το περιβάλλον λόγω της ικανότητάς τους να ανακαλούν στη μνήμη το νόημα της ζωής, από το μεγάλωμα των φυτών μέχρι τη διάβρωση που προκαλεί ο χρόνος σε οποιοδήποτε υλικό, επαναφέροντας τα πάντα σε μια μορφή ρευστότητας που θυμίζει τη ροή του ποταμού, την κίνηση των αμμόλοφων της ερήμου, το μεγάλωμα των φυτών και την κίνηση της μάζας των ανθρώπων και των ατόμων. Στην περίπτωση των γλυπτών που εκτίθενται στον κλειστό χώρο της γκαλερί, οι φλέβες του μαρμάρου παραπέμπουν στις φλέβες του σώματός μας και η καθαρότητα και η φωτεινότητά του παραπέμπουν στη ζωή που εκφράζεται με τον παλμό των σωμάτων, τη σχεδόν διαφανή επιδερμίδα, τη λάμψη του βλέμματος.
Σε μια συνέντευξή σας στο παρελθόν είχατε δηλώσει ότι «Όταν δουλεύεις με οποιοδήποτε υλικό, το υλικό πρωτοστατεί […]. Αποστολή ή ρόλος του καλλιτέχνη είναι να βγάλει τη ζωντάνια και να τη δείξει στον κόσμο». Μπορείτε να μας καθοδηγήσετε μέσα από αυτή τη διαδικασία; Πώς προσεγγίζετε ένα υλικό, εμπνέεστε από αυτό και μετά το ζωντανεύετε;
Πρέπει να σκεφτούμε ότι κάθε μέρος του σύμπαντος είναι ζωντανό: όχι μόνο τα ζώα και τα φυτά, αλλά και οι πέτρες είναι σώματα που έχουν ζωή, η οποία περικλείεται στη λογική της ύλης που τα συνθέτει. Στην τέχνη συμβαίνει αυτή η ζωή να εκδηλώνεται, να αποκαλύπτεται. Δεν υπάρχει κάποιος τρόπος, κάποια διαδικασία προκειμένου να συμβεί αυτό. Όλα βασίζονται στην αντίληψη και τη διαίσθηση που εκφράζεται και εξορθολογίζεται στη δράση, ακολουθώντας την ύλη. Κάθε πινελιά χρώματος, κάθε χτύπημα με τη σμίλη πρέπει να εκφράζει αυτή την πρόθεση. Κι έπειτα υπάρχει η ιστορία του ίδιου του υλικού, που έχει εκδηλώσει την εκφραστική του ικανότητα στο παρελθόν. Αρκεί να παρατηρήσει κανείς κάποια μπρούτζινα ή μαρμάρινα γλυπτά του παρελθόντος για να νιώσει την παρουσία της ζωτικότητας του υλικού. Εγώ προσπαθώ να ακολουθήσω τις κατευθύνσεις που μου προτείνει το ίδιο το υλικό, για να εκφράσω την ιδέα.
Kατά τη διάρκεια της σπουδαίας καριέρας σας, η δουλειά σας φαίνεται να συνδέεται με πολλά κινήματα, όπως η Arte Povera, η Περιβαλλοντική και Βιώσιμη Τέχνη.
Δεν με απασχόλησε ποτέ η σύνδεση της δουλειάς μου με κάποιο καλλιτεχνικό κίνημα. Αυτό έγινε από τους κριτικούς και το ιστορικό πλαίσιο στο πέρασμα του χρόνου· εγώ όμως συνεχίζω να δουλεύω με τα ίδια κίνητρα όπως και στα πρώτα έργα μου, τα οποία βασίστηκαν (και βασίζονται) στη συγκίνηση και την έκπληξη που νιώθει κανείς όταν παρατηρεί τη φύση, αισθήσεις που προσπαθώ να αναμεταδώσω με τη δουλειά μου.
Σε μια εποχή όπου η έννοια της βιωσιμότητας στην Τέχνη γίνεται ζωτικής σημασίας, πώς προσεγγίζετε αυτό το θέμα και με ποιον τρόπο έχει επηρεάσει τη δουλειά σας;
Πιστεύω ότι η βιωσιμότητα προϋποθέτει μια ισότιμη σχέση ανθρώπου και περιβάλλοντος. Εγώ το έχω κάνει αυτό με τη δουλειά μου, που βασίζεται στην ισότιμη σχέση μου με το υλικό που αγγίζω. Η φυσική επαφή του σώματός μας με ένα άλλο είναι πάντα ίση, γιατί είναι το αποτέλεσμα μιας προσκόλλησης. Με την προσκόλληση στα πράγματα, ο ορισμός της ταυτότητάς μας τίθεται υπό αμφισβήτηση.
Μπορείτε να μας μιλήσετε για τα βήματά σας, αλλά και για την οπτική γωνία με την οποία πρόκειται να προσεγγίσετε το ζευγάρι Τέχνη/Φύση στο μέλλον, υπό το πρίσμα της τεράστιας κλιματικής αλλαγής;
Δεν μπορώ, στην ηλικία μου, να αλλάξω τον τρόπο που βλέπω και δουλεύω. Θα συνεχίσω να αναζητώ τις μικρές συγκινήσεις που νιώθω όταν έχω κάποια νέα εμπειρία δημιουργώντας νέα έργα, με την πεποίθηση ότι δεν υπάρχει διαχωρισμός μεταξύ ανθρώπου και φύσης και ότι ο άνθρωπος πρέπει να διατηρήσει το μέρος της φύσης που κάνει δυνατή την ύπαρξή του.
