«Είναι σαν ένας κήπος των θαυμάτων. Όπου και να στρέψεις το κεφάλι σου, υπάρχει κάτι ενδιαφέρον να δεις.». Αυτή είναι η Σαγκάη μέσα από τα λόγια του Πάνου στην Jinxi. Δύο άγνωστοι, ένας Έλληνας αρχιτέκτονας και μία Κινέζα βιολονίστρια. Οι δρόμοι τους διασταυρώνονται και περνούν μαζί ακροβατώντας μεταξύ ονείρων, επιθυμιών και πραγματικότητας, «Μια μέρα στη Σαγκάη».
Στο κινηματογραφικό του ντεμπούτο με άρωμα νοσταλγίας και ρομαντισμού, ο Βασίλης Ξηρός αποτυπώνει μέσα από την ιστορία δύο νέων, εικόνες, σκέψεις και εμπειρίες από τα τέσσερα χρόνια της ζωής του στη Σαγκάη ως διπλωμάτης. Με το πλάνο να ακολουθεί τη διαδρομή των ηρώων σε αυτή την πόλη των αντιθέσεων, που παντρεύει το σύγχρονο με το παραδοσιακό, ξετυλίγεται μια πολύχρωμη περιπλάνηση στην κινεζική κοινωνία και ψυχοσύνθεση, στις ομοιότητες και τις διαφορές με την ελληνική, τις παθογένειες, τις δυσλειτουργικές οικογένειες και κάποια κλισέ που εντέλει θυμίζουν ότι όλα μοιάζουν επιφάνεια μπροστά σε μία κοινή ανθρώπινη -πάνω από όλα- φύση.
Ποια ήταν η αφορμή για να γεννηθεί η πρώτη σας απόπειρα κινηματογραφικά;
Γεννήθηκε μέσα από τις εμπειρίες που είχα στα τέσσερα χρόνια που έζησα στη Σαγκάη. Γνωρίζοντας ότι κάποια στιγμή η παραμονή μου εκεί θα τελείωνε, ήθελα να κρατήσω την αίσθηση των στιγμών, των εικόνων, των εμπειριών, να τα αποτυπώσω κάπως όλα αυτά. Φυσικά υπάρχουν στοιχεία που τα καλλιεργούσα εντός μου και τα προηγούμενα χρόνια, μιας και δεν είμαι μόνο τέσσερα χρόνια διπλωμάτης. Έχω ζήσει και σε άλλες χώρες και οι εμπειρίες είναι κοινές σε ένα βαθμό. Νομίζω ότι ήθελα να κάνω κάποια κοινωνικά σχόλια και να μεταφέρω κάποιες σκέψεις που είχα όσο βρισκόμουν στη Σαγκάη και που από τη στιγμή που θα έφευγα σίγουρα θα έχανα την επαφή μαζί τους.
Η Σαγκάη δεν λειτουργεί απλώς ως φόντο της ιστορίας, αλλά αποτελεί κυρίαρχο στοιχείο της αφήγησης. Πώς προέκυψε αυτό;
Η αλήθεια είναι πως κάθε σκηνή του σεναρίου γράφτηκε πάνω σε μία συγκεκριμένη τοποθεσία της πόλης με την οποία είχα ήδη επαφή και γνωριμία. Είχα ζήσει τις δονήσεις της πόλης, οι οποίες φυσικά μεταφέρονται στους ήρωες, επηρεάζουν την ψυχική τους διάθεση και ιδίως τον Έλληνα που του είναι όλα πιο καινούργια. Είναι μία πόλη που προφανώς λατρεύω, μου άρεσε να περπατώ, να κάνω ποδήλατο. Έμενα σε ένα παλιό σαγκαϊνέζικο σπίτι ακριβώς στο κέντρο της πόλης, το οποίο είχε από μόνο του μια ιστορία 100 χρόνων και αυτό με έκανε να νιώθω ακόμα περισσότερο ότι αποτελούσα και εγώ ο ίδιος κομμάτι της πόλης, ότι ζούσα μέσα στην ιστορία της. Η Σαγκάη είναι ένα παλίμψηστο με ψήγματα της ιστορίας παντού, αλλά δεν παύει να αλλάζει πάρα πολύ γρήγορα. Ακολουθεί και αυτή την πορεία της σύγχρονης Κίνας και θέλω να ελπίζω ότι κατάφερα ή τουλάχιστον προσπάθησα να αποτυπώσω όλες αυτές τις διαφορετικές πλευρές στην ταινία.
Πώς θα περιγράφατε αυτή την πόλη της Κίνας σε κάποιον που δεν την έχει γνωρίσει;
Σίγουρα είναι μια πόλη αντιθέσεων, συνδυάζει το πολύ σύγχρονο με το πολύ παραδοσιακό. Είναι μια πόλη που αλλάζει γρήγορα και η κινητήρια δύναμη είναι το χρήμα. Οι Σαγκαϊνέζοι είναι γνωστοί ως επιχειρηματίες. Ταυτόχρονα είναι ίσως η πιο πολυπολιτισμική πόλη στην Κίνα. Αρκετοί ξένοι μένουν εκεί ιδίως από τη Γαλλία που είχε μια μακροχρόνια παρουσία και αυτό φαίνεται και στους δρόμους. Υπάρχουν μέρη της πόλης που θυμίζουν Παρίσι. Υπάρχουν πάρα πολλά πάρκα και εκεί είναι που λαμβάνει χώρα η κοινωνική ζωή. Αυτό που μου αρέσει είναι ότι μολονότι έχει 27 εκ. κατοίκους, υπάρχει ακόμα η αίσθηση της γειτονιάς, οι Σαγκαϊνέζοι έχουν κρατήσει αυτή την κοινωνικότητα. Γενικά οι Κινέζοι είναι κοινωνικός λαός, δεν περιχαρακώνονται. Βλέπεις πως μαζεύονται σχεδόν κάθε μέρα, ιδιαίτερα από μία ηλικία και πάνω και κάνουν κοινές δραστηριότητες. Ακόμα και ως ξένος νιώθεις ότι αυτή η πόλη κρατάει κάποιους παλιούς ρυθμούς.
Όσα βλέπουμε διαδραματίζονται σε μία και μόνο μέρα. Ήταν μία σκέψη που είχατε εξαρχής και πάνω σε αυτή ξεδιπλώθηκε η ιστορία;
Υπήρχε εξαρχής αυτή η σκέψη, γιατί νομίζω ότι όταν φέρνεις τον κινηματογραφικό χρόνο πιο κοντά στον πραγματικό, αυτό βοηθάει τον θεατή να βυθιστεί περισσότερο στην ιστορία. Και ίσως την καθιστά πιο ενδιαφέρουσα. Επίσης ένα κεντρικό στοιχείο στην ιστορία είναι η έννοια του χρόνου, με την έννοια ότι οι πρωταγωνιστές καταπιέζονται ουσιαστικά από τον χρόνο, δεν έχουν πολύ στη διάθεσή τους και κατ’ αυτόν τον τρόπο, με το να περιορίσω τη διάρκεια της υπόθεσης σε μία μέρα, ενισχύεται αυτή την αίσθηση ότι ο χρόνος είναι εφήμερος. Μάλιστα είναι κάτι που επισημαίνουν οι δύο πρωταγωνιστές, ότι ο χρόνος μας δεν είναι ανεξάντλητος. Πολύ συχνά έχουμε την ψευδαίσθηση ως άνθρωποι ότι θα ζήσουμε για πάντα.
Παρόλο που η ιστορία της συνάντησης του Πάνου και της Jinxi, διαπνέεται από έναν ρομαντισμό, νιώθω ότι θα το περιόριζε πολύ αν λέγαμε ότι πρόκειται για μια ερωτική ιστορία. Ισχύει αυτό;
Ναι, είναι πολλά περισσότερα από μία ερωτική ιστορία. Ουσιαστικά είναι ένα απαύγασμα σκέψεων συνολικά της κινεζικής μου εμπειρίας ή και πέραν αυτής. Είναι το αποτύπωμα μιας κοσμοθέασης ή ενός συνόλου προβληματισμών που είχα τη στιγμή που έκανα την ταινία. Η πόλη είναι ένα μέρος αυτού. Φυσικά πιο πολύ με ενδιαφέρουν οι άνθρωποι και οι Έλληνες και οι Κινέζοι, οι ξένοι και οι ντόπιοι, οι διαφορές και οι ομοιότητες. Νομίζω ότι κάνω σχόλια και για τις δύο πλευρές, αλλά με ενδιέφερε να μπω λίγο πιο βαθιά στην κινέζικη κουλτούρα, στην κινέζικη ψυχοσύνθεση. Να δω τα δικά τους προβλήματα, κάποιες παθογένειες της κοινωνίας, να εστιάσω στον θεσμό της οικογένειας, να δω τις ανησυχίες της νέας γενιάς στην Κίνα. Όλα αυτά φυσικά προέκυψαν από την επαφή μου και τις κουβέντες που είχα με Κινέζους φίλους.
Στην Κίνα αυτό που εμείς διαπιστώνουμε ως μία οικογενειακή δυσλειτουργία το είδα ακόμα πιο έντονα, ιδιαίτερα με τους πατέρες έναντι των κοριτσιών. Oι άνδρες στην Κίνα είναι κάπως πιο παγιδευμένοι σε μία εικόνα ενός ανθρωπότυπου λίγο πιο μάτσο, του πιο «δυνατού», που δεν μπορεί να παραδεχτεί αδυναμίες και αυτό φυσικά τους εμποδίζει από το να εκφράζουν τα συναισθήματά τους και την αγάπη τους. Αυτό είναι κάτι που θα μου άρεσε πολύ αν η ταινία συνεισφέρει στο ελάχιστο για να αλλάξει.
«Νόμιζα ότι όλη η Ευρώπη είναι περίπου το ίδιο», λέει η Jinxi. «Πολλοί Έλληνες μπερδεύουν την Κίνα, την Ιαπωνία, την Κορέα», αναφέρει ο Πάνος. Μιλήστε μας για τα κλισέ που βλέπουμε να επικρατούν στις απόψεις του ενός λαού για τον άλλον.
Είναι κάποια κλισέ που υπάρχουν και στις δύο χώρες και τα οποία στην άλλη χώρα φαίνονται αστεία ή παράλογα κάποιες φορές, όπως συμβαίνει και με τους πρωταγωνιστές. Εγώ προφανώς έχοντας ζήσει και στις δύο δεν δεσμεύομαι από αυτά τα κλισέ. Έχω ζήσει και στην Κορέα και στην Ιαπωνία και συνήθως τους ξεχωρίζω εμφανισιακά για παράδειγμα. Θίγω όλα αυτά τα κλισέ προφανώς με μία διάθεση να τα σατυρίσω, αλλά και με μία διάθεση να δείξω πως φαινόμαστε στους άλλους. Κοιτάζοντας τον εαυτό μας σε αυτόν τον παραμορφωτικό καθρέφτη μπορεί να συνειδητοποιήσουμε κάποια πράγματα και για εμάς και για τους άλλους. Ίσως να συνειδητοποιήσουμε τη στρέβλωση που έχουν τα δικά μας κλισέ, όταν βλέπουμε τα κλισέ των άλλων.
Τελικά όμως όλες αυτές οι διαφορές μεταξύ των δύο πολιτισμών είναι αγεφύρωτες;
Σίγουρα δεν είναι αγεφύρωτες οι διαφορές. Η ανθρώπινη φύση είναι κοινή και ένα Kινέζος αν μεγάλωνε στην Ελλάδα θα ήταν Έλληνας και ένας Έλληνας αν μεγάλωνε στην Κίνα θα ήταν Κινέζος. Οπότε οι διαφορές είναι επιφανειακές και σίγουρα πρέπει να καταβάλουμε μια μικρή προσπάθεια να τις ξεπερνάμε, να μην μένουμε σε αυτές. Πρέπει να καταλάβουμε ότι τα συναισθήματα όλων των ανθρώπων και η φύση μας είναι κοινά.
Τι γεύση ελπίζετε να αφήσει στον θεατή η ταινία;
Θα μου άρεσε ο θεατής να ανακαλέσει δικά του βιώματα και ενδεχομένως να τα προσεγγίσει ξανά, ίσως από μία άλλη οπτική ή με μια άλλη διάθεση. Φυσικά κάθε θεατής θα δώσει τη δική του ερμηνεία, αλλά θα ήθελα να βγει έστω και λίγο αλλαγμένος από την εμπειρία θέασης αυτής της ταινίας. Και αν όχι, τουλάχιστον να ταξιδέψει με το μυαλό του. Αν η ταινία το καταφέρει αυτό, θα έχει πετύχει τον στόχο της.
