London Strolling – Part II

Συνεχίζουμε τη βόλτα μας στο ανεξάντλητο, εικαστικά, Λονδίνο, με μια επίσκεψη σε ένα από τα πιο σημαντικά ιδρύματα τέχνης της Μεγάλης Βρετανίας και όλης της Ευρώπης, την Tate. Ένα ίδρυμα που φιλοξενεί πάντα, εκτός από τις πλουσιότατες μόνιμες συλλογές της και εξαιρετικά ενδιαφέρουσες περιοδικές εκθέσεις σύγχρονης τέχνης. Η Tate αποτελείται από τέσσερα μουσεία, την Tate Britain, το πρώτο μουσείο που ιδρύθηκε το 1897 και τα νεότερα Tate Liverpool, Tate St.Ives (στην Κορνουάλη) και φυσικά την επιβλητική Tate Modern, έναν από τους τόπους προσκυνήματος των πιστών της σύγχρονης τέχνης παγκοσμίως, μαζί με το MoMA και το Centre Pompidou (μεταξύ άλλων).

Αυτή την εποχή η Tate έχει πραγματικά ένα πλούσιο πρόγραμμα. Στην Tate Britain φιλοξενείται μια αναδρομική της σπουδαίας Βρετανίδας γλύπτριας Barbara Hepworth, στην Tate Liverpool μια έκθεση των «μαύρων» έργων του Jackson Pollock και στην Tate Modern μια μεγάλη έκθεση για τη ζωή και το έργο της πολυτάλαντης Sonia Delauney, καθώς και μια αναδρομική μιας σημαντικής μορφής της αφαίρεσης, της Καναδής Agnes Martin, στην οποία θα αναφερθούμε κάποια άλλη φορά.

Παραμένοντας στις Tate του Λονδίνου και ξεκινώντας από την πάνω πλευρά του ποταμιού, η έκθεση της Barbara Hepworth “Sculpture for a Modern World”, στην Tate Britain, προσφέρει μια περιήγηση στη δουλειά της σπουδαίας αυτής καλλιτέχνιδος, μέσα από μια πλούσια συλλογή έργων δικών της, αλλά και αρκετών καλλιτεχνών που την επηρέασαν, όπως ο Μπρανκούζι, ο Χένρι Μουρ ή ο Μπεν Νίκολσον. Η έκθεση είναι όσο χορταστική μπορεί να είναι, καθώς τα έργα της είναι πραγματικά απολαυστικά και δε θέλεις να φύγεις. Με έργα από όλα τα μέσα που είχε κατά καιρούς χρησιμοποιήσει, ξύλο, μπρούτζο και πέτρα, όπως και οπτικοακουστικό υλικό, τόσο από την καθημερινότητά της, όσο και από τη διαδικασία της δημιουργίας, όπου και σκιαγραφείται επαρκώς η επιβλητική, πνευματική, αλλά και υπέρκομψη φιγούρα της.

Η Hepworth κατασκευάζει το ξύλινο γλυπτό ‘Hollow Form with White Interior’, 1963 (Hepworth Estate)

Τα γήινα αφηρημένα γλυπτά της Χέπγουορθ είναι γεμάτα καμπύλες και μουσικές και ελκύουν με την απλότητα και την τεχνική τους τελειότητα. Μοιάζουν σα να αποζητούν να αγγιχτούν, να αγκαλιαστούν από τον επισκέπτη, να δονηθεί, αν μη τι άλλο, η αύρα τους από αυτόν – δικαιολογημένα στα βρετανικά μέσα υπήρξαν γκρίνιες για τις γυάλινες βιτρίνες που περιβάλουν/ φυλακίζουν κάποια από αυτά. Οι βιομορφικές της φόρμες αποπνέουν μια απροσδιόριστη οικειότητα, αλλά και έναν γειωμένο αισθησιασμό που παραπέμπει σε θηλυκές ποιότητες. Η έκθεση είναι πυκνή και πλούσια και συνοδεύεται από έναν «καλοκαιρινό κήπο» δημιουργημένο έξω από το μουσείο και εμπνευσμένο από τη δουλειά της καλλιτέχνιδος, που προσκαλεί τους θεατές για ένα πικνικ μετά την περιήγηση στο μουσείο.

Συνεχίζοντας τη βόλτα στην Tate της αντίπερα όχθης και βγαίνοντας από τη ρετροσπεκτίβα της Σόνια Ντελονέ “The EY Exhibition: Sonia Delaunay”, έχεις την εντύπωση ότι προσγειώνεσαι στο τώρα, μετά από μια σύντομη χρονική παρένθεση στο Παρίσι του πρώτου μισού του 20^ου αιώνα, της αβανγκάρντ, της τέχνης και της μόδας, σαν να βγήκες από βουβή ταινία του ’30, γεμάτη όμως χρώμα, ή από το Midnight in Paris του Γούντυ Άλλεν. Η αίσθηση που επιμένει, είναι μια νοσταλγία.

Sonia Delaunay Yellow Nude 1908 Musée des Beaux-Arts de Nantes, Nantes © Pracusa 2014083

Το όνομα Ντελονέ μπορεί να παραπέμπει ταχύτατα στον ιδρυτή του Ορφισμού και ηγετική μορφή της γαλλικής αβανγκάρντ, Ρομπέρ Ντελονέ, ανήκει όμως και στην πολυπράγμονα και ταλαντούχα σύζυγό του. Η ζωή της, πραγματικά εκπληκτικής Σόνια, διαγράφεται σχεδόν αφηγηματικά, μέσα από τη ζωγραφική της, την ποίηση, τις συνεργασίες της, την αναγκαστική λόγω βιοπορισμού, στροφή της στις εφαρμοσμένες τέχνες, την ιδιάζουσα ενασχόλησή της με τη μόδα, το χορό, τη μουσική και τα ταξίδια της, σ’ αυτή την εξαιρετικά περιεκτική και υποδειγματικά στημένη έκθεση, σε συνδιοργάνωση από το Musee d’ Art Moderne de la Ville de Paris και την Tate Modern, στους υπέροχους χώρους της τελευταίας.

Το έργο της Ντελονέ είναι ιδιαίτερα πολυδιάσταστο. Με μια ανεπανάληπτη ευελιξία χρησιμοποιούσε τη δημιουργικότητά της για να εκφραστεί, αλλά και να ζήσει, αντλώντας ακούραστα έμπνευση από τα γύρω της δρώμενα και αποτυπώνοντας έτσι, μέσα από το πολύχρωμο πρίσμα και την ποικιλία των μέσων της, μια ολόκληρη εποχή. Η δουλειά της εκτείνεται από τα πρώτα της αφαιρετικά έργα και τις μετέπειτα εκρηκτικές πολυχρωμίες του σιμουλτανεϊσμού, της ζωγραφικής τεχνοτροπίας που εξέλιξαν μαζί με τον Ρομπέρ, τη λιθογραφία, αλλά και την συγγραφή και εικονογράφηση ποίησης, μέχρι το σχεδιασμό εξωφύλλων περιοδικών όπως και υφασμάτων, κουστουμιών και ρούχων δικής της φίρμας με μεγάλη και μακροχρόνια απήχηση.

Sonia Delaunay, Simultaneous Dresses (The three women), 1925 Museo Thyssen-Bornemisza, Madrid © Pracusa 2014083

Οι θεματικές της, τόσο στους πίνακές της, όσο και στα υφάσματά της, αντλούνται πότε από την επιστήμη της οπτικής και τις νέες τεχνολογίες και πότε από τη μουσική και το χορό.  Έργα εμπνευσμένα από τα ταξίδια της στην Ιβηρική χερσόνησο, πειραματισμοί με τους ρυθμούς του ταγκό και του φλαμένκο, αλλά και της τζαζ. Στην έκθεση, οι μουσικοί – χρωματικοί αυτοί ρυθμοί εναλλάσσονται με τις αστικές αντανακλάσεις του πρώτων ηλεκτρικών φαναριών, το Παρίσι με τη Μαδρίτη, εξώφυλλα δημοφιλών περιοδικών μόδας με ποιητικές συλλογές, περίτεχνα κοστούμια για παραστάσεις χορού με σιμουλτανεϊστικά φορέματα και το εντυπωσιακό παλτό της Gloria Swanson.

Και όλα αυτά τα στοιχεία, συγγενή ή ετερόκλιτα μαζί με πλουσιότατο υλικό φωτογραφιών, προβολών και λοιπών ντοκουμέντων της εποχής, συνδέονται για να κατασκευάσουν το πολυδιάστατο σύμπαν της Σόνια Ντελονέ σε μια πραγματικά συναρπαστική έκθεση.

Παρόλο που αμφότερες οι παραπάνω εκθέσεις αποτελούν επαρκέστατες δεξαμενές στοχασμού και θεάματος για τους φιλότεχνους flaneurs του καλοκαιρινού Λονδίνου, δεν θα μπορούσα να κλείσω χωρίς να αναφερθώ έστω και πολύ σύντομα, σε μια ακόμα που λαμβάνει χώρα στην κάτω πλευρά του ποταμιού, καθώς αποτελεί ίσως ένα από τα πιο ενδιαφέροντα projects που έχω επισκεφθεί φέτος και το αδιαμφισβήτητο talk of the town. Πρόκειται για την έκθεση Decision (Απόφαση) του Βέλγο-γερμανού εικαστικού Carsten Höller στη Hayward Gallery του Southbank Center.

Ο ίδιος ο Χόλερ, στη συνέντευξη που δίνει στον διευθυντή της Hayward και επιμελητή της έκθεσης Ralph Rugoff για τον κατάλογο αυτής, χαρακτηρίζει τον εαυτό του ως διασκεδαστή. Και ίσως αυτό να είναι ένας όρος κλειδί για τη συγκεκριμένη έκθεση που θα μπορούσε να θεωρηθεί και ως ένα καλλιτεχνικό Λούνα Παρκ. Εξόχως συμμετοχικό, καλώντας κάθε στιγμή τους επισκέπτες σε ένα πλήθος μικρών αποφάσεων για το πώς θα κινηθούν μέσα στο χώρο και σε τι θα λάβουν μέρος, το Decision δεν αφήνει καθόλου τον θεατή να χαλαρώσει. Αντιθέτως τον κρατάει από την απρόσμενα αγχωτική –κατ’ επιλογήν- μακρά είσοδό του, έως την παιχνιδιάρικη, αλλά εξίσου αναπάντεχη, ορμητική έξοδο σε μια ανησυχία, ζωτική, ίσως, και σίγουρα όχι και τόσο ξένη, αφού έχει να κάνει με το άγχος των καθημερινών επιλογών.

Διαβόητος για την προκλητική του χρήση της επιστήμης, ο καλλιτέχνης -από τους πιο σημαντικούς σύγχρονους εικαστικούς παγκοσμίως– δοκιμάζει και εδώ έννοιες όπως η βεβαιότητα, το απροσδόκητο, η αντίληψη, οι δυνατότητες του νου, η αποσταθεροποίηση και τελικά η πραγματικότητά μας έναντι στην πραγματικότητα του άλλου. Η αρκετή ώρα αναμονής για τη συμμετοχή στα δρώμενα είναι ίσως άβολη, αλλά σίγουρα δε μειώνει στο ελάχιστο το αντίκτυπο της έκθεσης, που ακόμα και μέσα από ενίοτε κάπως ενοχλητικές και προκλητικές διαδικασίες διασκεδάζει, επιβεβαιώνοντας τον αυτοχαρακτηρισμό του δημιουργού της, χωρίς καμία ενοχή.

Εξώφυλλο άρθρου: Λεπτομέρεια από το έργο της Sonia Delaunay, Electric Prisms, 1913, Davis Museum at Wellesley College, Wellesley, MA, Gift of Mr. Theodore Racoosin © Pracusa 2014083

Πληροφορίες για τις εκθέσεις:

Barbara Hepworth: Sculpture for a Modern World

24 Ιουνίου έως 25 Οκτωβρίου 2015

Tate Britain

The EY Exhibition: Sonia Delaunay

Tate Modern: Exhibition

15 Απριλίου – 9 Αυγούστου 2015

The Eyal Ofer Galleries, Level 3

Carsten Höller: Decision

10 Ιουνίου  – 6 Σεπτεμβρίου 2015

Hayward Gallery