Πρόσφατα επιλεγμένο ως ο πιο δημοφιλής προορισμός του κόσμου -για πέμπτη συνεχή χρονιά μάλιστα- το Λονδίνο οφείλει τον τίτλο του εν μέρει και στο ότι αποτελεί την Ευρωπαϊκή πρωτεύουσα των τεχνών, καθώς μαζί με τη Νέα Υόρκη εξακολουθούν να δίνουν τον παλμό της παγκόσμιας καλλιτεχνικής δημιουργίας. Το καλοκαίρι στο Λονδίνο είναι άστατο, όσο ζέστη κι αν κάνει, ποτέ δεν ξέρεις πότε θα ξεσπάσει μια ξαφνική μπόρα, ό,τι πρέπει επομένως για βόλτες στους άπειρους εκθεσιακούς του χώρους. Και αν ακόμα στα ιδιωτικά ιδρύματα τεχνών τα εισιτήρια είναι κάπως ακριβά, οι μόνιμες συλλογές των πολλών και καλών κρατικών ιδρυμάτων που είναι πάντα δωρεάν, οι πολυάριθμες γκαλερί και οι εκάστοτε εγκαταστάσεις σε δημόσιους χώρους αποτελούν εξαίρετους προορισμούς για τον ανήσυχο φιλότεχνο αστικό περιηγητή. Τα τρία διαφορετικά πρότζεκτς (μια έκθεση σε κεντρική γκαλερί της πόλης, μια εγκατάσταση μεγάλων διαστάσεων σε δημόσιο χώρο και μια ακόμα έκθεση σε ένα από τα πιο γνωστά μουσεία του Λονδίνου) που παρουσιάζονται παρακάτω, μπορεί να μην είναι τα σημαντικότερα θεάματα της σεζόν, είναι όμως σίγουρα πολύ ενδεικτικά της ποικιλίας και της ποιότητας του εικαστικού Λονδίνου.
Άποψη έργου της έκθεσης “Butterfly Doubt” της Roni Horn στην γκαλερί Hauser & Wirth
Ένα από τα πιο γοητευτικά στοιχεία της νεο-μινιμαλίστριας / εννοιακής Νεοϋορκέζας καλλιτέχνιδας Roni Horn, που καταλαμβάνει και τους δύο χώρους της εξαιρετικής γκαλερί Hauser & Wirth στο Λονδίνο αυτή την εποχή, είναι η ιδιαίτερη σχέση της τέχνης της με τις λέξεις. Σχέση που έχει υφανθεί στο παρελθόν μέσα από τις καλλιτεχνικές της αναζητήσεις σε γραπτά της Έμιλυ Ντίκινσον, της Αν Κάρσον ή του Wallace Stevens, μεταξύ άλλων, αλλά και από τη δημιουργία art-books και με δικά της κείμενα. Στην τρέχουσα έκθεση με τον ευαίσθητο τίτλο Butterfly Doubt (Η αμφιβολία της πεταλούδας), οι λέξεις – πεταλούδες χρωματιστές, αναπάντεχες, υπαινικτικές και φευγαλέες, σαν την καλή ποίηση – αλλάζουν ρόλους, καθώς τις συναντούμε σε τρεις διαφορετικές δουλειές της καλλιτέχνιδος. Κάποτε καλούνται σε ένα παιχνίδι συνειρμών, λέξεις – άψυχα στοιχεία σαν από δειγματολόγιο εντόμων που αυξομειώνουν το βάρος τους ανάλογα με τον εκάστοτε – χρωματικό -ψυχικό – τόνο περιεχομένου του φορέα τους (της καλλιτέχνιδος δηλαδή), στα έργα από το Remembered words (Λέξεις που θυμάμαι) του 2013. Άλλοτε πάλι, σκανδαλωδώς γνώριμες, αναδύονται σαν μέσα από υγρές επιφάνειες, τσαλακωμένες από τη διάθλαση – είναι εξάλλου παλιά η σχέση της Χορν με το νερό – ώστε να παρασύρουν σε απρόσμενα γλωσσικά παιχνίδια, να υποκλέψουν φρέσκα νοήματα, ασκώντας μια πίεση / ποίηση προς το ακατανόητο, στην ομάδα έργων με τον εύστοχο διφορούμενο τίτλο Hack Wit (Πελεκώντας ή Χακάροντας το Πνεύμα) (2013-2014). Ή τέλος, στη σειρά Or («Αλλά» στα αγγλικά, αλλά και «Χρυσός» στα γαλλικά) του 2014, λειτουργούν σαν μυστηριώδη σημεία αναφοράς, στις αχανείς χαρτογραφήσεις που δημιουργούνται από τις ανασυνθέσεις διαφορετικών σχεδίων της καλλιτέχνιδος, σε ενιαία έργα μεγάλου μεγέθους. Έργα διαζεύξεις ή αστικοί χάρτες θησαυρών – ψάχνοντας για τον χρυσό – με μοναδικά, ίσως, κατατοπιστικά σημεία, λέξεις – συντεταγμένες. Η έκθεση μοιάζει με ένα διαρκές κρυφτό με τις λέξεις και τη γλώσσα την ίδια, με το χιλιοειπωμένο, ό,τι διαφεύγει από αυτό, αλλά και με τη μνήμη και το χρόνο που αυτή πάντα εγκαλεί.
“One More Time”, Ρολόι-εγκατάσταση από την Cornelia Parker στο Διεθνή Σταθμό του St. Pancras
Ο χρόνος όμως είναι και ένα από τα κέντρα προβληματισμού μιας άλλης σπουδαίας καλλιτέχνιδος, της ίδιας γενιάς με τη Χορν, που αυτή την περίοδο δείχνει ένα μεγάλο της έργο στο Λονδίνο. Στον αντίποδα του μινιμαλισμού της Χορν, εξόχως εννοιακή πάραυτα, η Cornelia Parker, γλύπτρια με εξαιρετικές βροντερές εγκαταστάσεις στο παρελθόν της, αλλά με την ίδια ευαισθησία στα ζητούμενά της, ετοιμάζει μια εικαστική έκπληξη στους επιβάτες των τραίνων εξωτερικού που φθάνουν στο Διεθνή Σταθμό του St. Pancras. Το μεγάλο λευκό ρολόι που ενημερώνει τους ταξιδιώτες για την ώρα άφιξής τους, υφίσταται μερική «έκλειψη», καθώς καλύπτεται φαινομενικά από ένα άλλο ρολόι, πανομοιότυπο, αλλά μαύρο. Σαν να πρόκειται για μια «έκλειψη» του χρόνου από το αρνητικό του, η ανάδυση μιας παράλληλης πραγματικότητας, ένα υποθετικό «τώρα» χωρίς βιασύνη και χωρίς ανάγκη να κοιτάξεις το ρολόι, κάτι που αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα μέσα σε ένα χώρο όπως ο σιδηροδρομικός σταθμός, κατεξοχήν χώρος αναμονών, όπου αυτή η αίσθηση του χρόνου είναι κυρίαρχη. Όπως λέει η ίδια η καλλιτέχνης «Το έργο εισάγει την ιδέα ενός παράλληλου πλαισίου αναφοράς, εκείνο ενός βραδύτερου αστρονομικού χρόνου». Η εγκατάσταση με τίτλο One more time (Ένας χρόνος παραπάνω ή Άλλη μια φορά) αποτελεί ανάθεση της Royal Academy of Arts σε συνεργασία με την HS1 Ltd (ιδιοκτήτρια εταιρία του σταθμού) και αποτελείται ουσιαστικά από ένα ρολόι ακριβώς το ίδιο με το περίφημο DERN του σταθμού – πρόκειται για την εταιρία κατασκευής ρολογιών που έχει κατασκευάσει και το Μπιγκ Μπεν – αλλά σε μαύρο, τοποθετημένο / αιωρούμενο μερικά μέτρα μπροστά από το παλιό. Λόγω της απόστασης αυτής, φαίνεται να είναι λίγο διαφοροποιημένη η ώρα που δείχνει, αφήνοντας ακόμα περισσότερα περιθώρια συνειρμών πάνω στην ιδέα ενός «άλλου» χρόνου, εσωτερικού, μπερξονικού, μεταβλητού, υπαρξιακού, προσωπικού – ενός dubbelganger χρόνου (όπως η ίδια τον χαρακτηρίζει) κυμαινόμενης διάρκειας και όχι καθορισμένης όπως ο «κοινός».
Άποψη της εγκατάστασης “Platos Atlantis” του Alexander McQueen, στο Victoria & Albert Museum
Τελειώνω την, πολύ σύντομη, βόλτα μου σε κάποια από τα τρέχοντα και πιο ενδιαφέροντα καλλιτεχνικά Λονδρέζικα δρώμενα, όχι με μια ακόμα γυναίκα καλλιτέχνη, αλλά με την έκθεση της δουλειάς ενός άντρα δημιουργού που αφορά όμως άμεσα στη γυναίκα. Το Victoria & Albert Museum εξάλλου αξίζει να είναι ένας σταθερός προορισμός και μόνο για τις μόνιμες συλλογές του, μεταξύ των οποίων και η εξαιρετική συλλογή του από Ροντέν. Αυτή την εποχή όμως φιλοξενεί και μια από τις πιο πολυδιαφημισμένες εκθέσεις στο Λονδίνο, με αφίσες της όπου και να γυρίσεις το μάτι σου, αυτή του Βρετανού σχεδιαστή μόδας Alexander McQueen, με τον ιντριγκαδόρικο τίτλο Savage Beauty (Βάναυση Ομορφιά).
Ο λόγος για τον οποίο αναφέρομαι στη συγκεκριμένη έκθεση είναι το ότι δεν είναι απλώς μια έκθεση μόδας αλλά – θα τολμούσα να πω – ένα εικαστικό γεγονός. Το στήσιμο και οι φωτισμοί είναι αριστουργηματικά, όπως εξάλλου συμβαίνει στις περισσότερες εκθέσεις του V&A. Στην κεντρική αίθουσα με τις αναρίθμητες οθόνες και κούκλες μπορεί κανείς να χάσει την αίσθηση του χρόνου από τα δαιδαλώδη οπτικά ερεθίσματα, ενώ το βίντεο με την Κέιτ Μος να εμφανίζεται και να εξαφανίζεται σαν αιθέριο αστρικό φαινόμενο έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, τόσο όσον αφορά στην πραγματοποίησή του, όσο και στον τρόπο προβολής του. Τα ρούχα του Μακ Κουίν είναι γενικώς υπέροχα, αυτά δε που εκτίθενται, κινούνται, ως επί το πλείστον, μεταξύ θεατρικών κοστουμιών και γλυπτών με πάμπολλες επιρροές.
Σαδομαζοχιστικοί συνειρμοί στα όρια του τρομακτικού, βικτοριανές φορεσιές που φλερτάρουν ευθέως με την γκοθ αισθητική, ρομαντισμός στην απόλυτη υπερβολή του, πρίμιτιβ φετιχισμός και παράδοξο. Ρούχα-σχόλια στη θέση της γυναίκας, στην επιβεβλημένη σεξουαλικότητα, στη γονιμότητα, την υποτέλεια, τη χειραφέτηση, τον αισθησιασμό, τη φαντασίωση, την ομορφιά και το απωθημένο. Και φυσικά στο ρόλο του ρούχου σε όλα αυτά.
—
Info εκθέσεων:
“Butterfly Doubt” στην γκαλερί Hauser & Wirth, μέχρι τις 25 Ιουλίου 2015
“One More Time” στον Διεθνή Σταθμό St. Pancras, μέχρι τις αρχές Νοεμβρίου 2015
“Savage Beauty” στο Victoria and Albert Museum, μέχρι τις 2 Αυγούστου 2015
Κεντρική φωτογραφία από την έκθεση “Savage Beauty” του Alexander McQueen
