Εδώ και τέσσερις δεκαετίες, η δυναμική και ποιητική δουλειά της Lubaina Himid, την έχει κάνει μια αυξανόμενα ισχυρή φιγούρα στον χώρο της σύγχρονης τέχνης – από τον ανεκτίμητο της ρόλο στο Βρετανικό Κίνημα Μαύρων Τεχνών της δεκαετίας του 1980 μέχρι σήμερα.
Η Tate Modern παρουσιάζει τη μεγαλύτερη ατομική έκθεση της Λουμπάινα Χίμιντ, ενσωματώνοντας νέους πίνακες ζωγραφικής και σημαντικά στιγμιότυπα από όλη την αξιοσημείωτη καριέρα της. Αντλώντας έμπνευση από το ενδιαφέρον της καλλιτέχνιδας για την όπερα και τον θεατρικό σχεδιασμό, η έκθεση ξεδιπλώνεται με μια σειρά σκηνών που τοποθετούν τον επισκέπτη στο επίκεντρο. Μέσα από μια σειρά ερωτήσεων που τέθηκαν σε όλη την έκθεση, η Himid μας ζητά να εξετάσουμε πώς το δομημένο περιβάλλον, η ιστορία, οι προσωπικές σχέσεις και οι συγκρούσεις διαμορφώνουν τις ζωές που ζούμε.
Παρουσιάζοντας πάνω από 50 έργα που ενώνουν τη ζωγραφική, τα καθημερινά αντικείμενα, τα ποιητικά κείμενα και τον ήχο, η έκθεση προσφέρει μια σπάνια ευκαιρία να γνωρίσουμε το εύρος της σημαντικής καριέρας της Himid.
Έχοντας μια πρώιμη προτίμηση στο μοτίβο, επηρεασμένη από την καριέρα της μητέρας της ως σχεδιάστρια κλωστοϋφαντουργίας, τα μοτίβα ήταν πάντα στο επίκεντρο της δουλειάς της Himid. «Τα μοτίβα συμβαίνουν όταν μιλάω στον εαυτό μου και προσπαθώ να κάνω εικόνα τη μουσική, τον ήχο, τον θόρυβο και την ποίηση που στηρίζει όλη τη δουλειά μου», λέει η καλλιτέχνιδα.
Μια σειρά από υφασμάτινες σημαίες εμπνευσμένες από υφάσματα kanga της Ανατολικής Αφρικής καλωσορίζουν τους επισκέπτες στην έκθεση της Tate Modern, με υποβλητικές γραμμές ποίησης που παρουσιάζουν τις πολυεπίπεδες χρήσεις και έννοιες του kanga, καθώς και τις σχέσεις του με τη μόδα. Καθ’ όλη τη διάρκεια της καριέρας της, η Himid έχει εξερευνήσει και επεκτείνει τις δυνατότητες της αφήγησης, ενθαρρύνοντας τον θεατή να γίνει ενεργός συμμετέχων στο έργο της.
«Προσπαθώ να κάνω αυτή την έκθεση ώστε κάθε μέλος του κοινού να πιστεύει ότι είναι το πιο σημαντικό άτομο στο δωμάτιο», δήλωσε η Himid σε πρόσφατη συνέντευξή της στη The Guardian. Έτσι με την έκθεσή της η Himid επιβραβεύει όσους είναι πρόθυμοι να φέρουν τη δική τους ιστορία στο έργο και να αγκαλιάσουν τον ρόλο του με τον θεατή να γίνεται ο πρωταγωνιστής. Συγκλονισμένοι οι επισκέπτες βρίσκονται μπροστά, πίσω και στο κέντρο της σκηνής με τα έργα της Himid, «συμμετέχοντας» σε μια θεατρική αποστολή.
Η Himid, κέρδισε το βραβείο Turner το 2017. Είναι περισσότερο γνωστή για τους πίνακες της με συνθέσεις σε φωτεινά χρώματα που κινούνται στα όρια της παρωδίας, έργων τέχνης του 18ου αιώνα – μια περίοδο που συχνά αναφέρεται στην ιστορία της δουλείας και της αποικιοκρατίας. Ωστόσο, για την πρώτη της έκθεση στην Tate Modern, η Himid ξεφεύγει από το αναμενόμενο. Η έκθεση είναι μια προσπάθεια ανατροπής της έννοιας της ίδιας της μουσειακής έκθεσης.
Η Himid παρουσιάζει ένα σύνολο κυριολεκτικών εργαλείων, μια σειρά εκπαιδευτικών έργων ζωγραφικής που επίσης παρατηρήθηκαν στην ατομική έκθεσή της, το 2019 στο New Museum, με τίτλο “Work From Underneath.” Δημιουργεί μια βασική προϋπόθεση για την έκθεση, στην οποία η Himid σπρώχνει τον θεατή να εφεύρει τη δική του ιστορία, με ό,τι εργαλεία μπορεί να έχει στη δική του μεταφορική εργαλειοθήκη.
Η σκηνή έχει στηθεί – αλλά η Himid σταματά σκόπιμα να παρέχει θέαμα ή δράμα και αντ’ αυτού προσφέρει άπλετα χώρο. Στην πραγματικότητα, ασχολείται με τον χώρο και την κλίμακα σε αυτή την έκθεση, είτε πρόκειται για την απεραντοσύνη που περιβάλλει τις φιγούρες στους πίνακές της, είτε μέσω διαφόρων εγκαταστάσεων που περιβάλλουν τον θεατή, δημιουργώντας έναν τρίτο χώρο – ένα υβριδικό ενδιάμεσο, όπου μπορούν να δημιουργηθούν νέες ιδέες και συνομιλίες.
Το ενδιαφέρον της Himid για το θέατρο χρονολογείται από τη δεκαετία του 1970, όταν ολοκλήρωσε το πτυχίο της στον θεατρικό σχεδιασμό, στο Wimbledon College of Art (αργότερα ολοκλήρωσε ένα MA από το Royal College of Art και αναδύεται ως μέρος της πρωτοποριακής Blk Art Group) και έχει παραμείνει στον πυρήνα της πρακτικής της. Εδώ, η περίφημη εγκατάσταση σατιρικού ταμπλό από κομμένες ιστορικές φιγούρες, το A Fashionable Marriage (1987) δανείζεται από τεχνικές δημιουργίας συνόλων και αναφερόμενη στον William Hogarth αλλά και στην απληστία του Λονδίνου της δεκαετία του 1980, τότε υπό τη διακυβέρνηση της Margaret Thatcher, δηλώνει για τον Hogarth: Εκπλήρωσε την επιθυμία μου για θέαμα και δράμα.
Όταν η Himid δημιούργησε το A Fashionable Marriage, εμπνεύστηκε από την απογοήτευσή της όχι μόνο για την πολιτική τάξη της εποχής, αλλά και για τον κόσμο της τέχνης και τη θέση της μέσα σε αυτόν. Το θυμάται ως έναν «αγώνα πλήρους απασχόλησης», στον οποίο οι πειραματικές ιδέες της σπάνια έγιναν κατανοητές και αναγνωρίστηκαν ελάχιστα.
Το συνεχιζόμενο ενδιαφέρον της Himid για το θέατρο θα μπορούσε επίσης να αποδοθεί στην ανησυχία της για τη μεταμόρφωση. Η τέχνη της είναι επηρεασμένη από τον ρεαλισμό του Μπρεχτ, επισημαίνοντας τον τρόπο με τον οποίο γίνονται τα πράγματα και μπορούν να εφαρμοστούν. Τα καθημερινά αντικείμενα επαναχρησιμοποιούνται.
Στην εγκατάσταση Blue Grid Test (2020), η οποία έγινε με τη μακρόχρονη συνεργάτιδα της Himid, Magda Stawarska-Beavan, οι καλλιτέχνες διαλύουν τη γλώσσα, απαγγέλλοντας τη λέξη «μπλε» στα αγγλικά, γαλλικά και φλαμανδικά, παίζοντας μέσα από μια εγκατάσταση ηχείων που στέκονται στο ίδιο ύψος με τους ανθρώπους. Τυλιγμένα γύρω από τους τοίχους, γύρω από τον θεατή, είναι αντικείμενα που συλλέγονται από το στούντιο και το σπίτι της Himid, διακοσμημένα με 64 μοτίβα από όλο τον κόσμο διανθισμένα με τις καταγραφές και με τη φωνή της Himid. Το έργο φαίνεται να αμφισβητεί τι κάνει ένα αριστούργημα, να το αποσυναρμολογεί σε συστατικά μέρη και να ανατρέπει τις αισθήσεις – το χρώμα γίνεται ήχος και η εικόνα γίνεται λέξη.
Η μαθηματική ακρίβεια της δουλειάς της Himid αποκαλύπτει επίσης ένα διαρκές ενδιαφέρον για το πώς κωδικοποιούνται τα πράγματα, σε σύμβολα και συμμετρίες και τη δυνατότητα διακοπής του συστήματος αναδιοργανώνοντάς το. Το θέμα αυτό επεκτείνεται σε όλα τα έργα της έκθεσης, στους πίνακες ζωγραφικής που κρέμονται στην προτελευταία αίθουσα, στην οποία οι φιγούρες αποτυπώνονται σε στιγμές ήσυχης περισυλλογής και συζήτησης.
Βλέπουμε ιδιωτικές στιγμές και μικρές χειρονομίες που ωστόσο μπορεί να οδηγήσουν σε καίριες αλλαγές. Στον πίνακα, Six tailors (2019), μια ομάδα ανδρών προσπαθούν να μοιραστούν τον χώρο και να δημιουργήσουν. Στο The Operating Table (2019), μια ομάδα γυναικών αρχιτεκτόνων εξετάζει σχέδια για την οικοδόμηση μιας πόλης.
Στον τοίχο, ένα κείμενο μας ρωτά: «Ζούμε με ρούχα, ζούμε σε κτήρια – μας ταιριάζουν;». Η απάντηση, είναι ένα ηχηρό όχι – αλλά «εδώ» είναι τα εργαλεία για να ξαναχτίσουμε και να ξανασκεφτούμε. Η Himid μας δείχνει ότι η αλλαγή υπάρχει γύρω μας, στην καθημερινότητά μας, αλλά είναι στο χέρι μας να την ενεργοποιήσουμε, μας βάζει σε ένα μονοπάτι, για να βρούμε τον δρόμο μας.
Και όμως – κατά την έξοδό μας από την έκθεση, η τελική εγκατάσταση, με το άδειο καταφύγιο λεωφορείων, έχει λεζάντα την ερώτηση: «Θέλετε μια εύκολη ζωή;». Με το καυστικό χιούμορ της, όπως συνηθίζει η Himid, προτείνει ότι όπως ακριβώς ο Οδυσσέας επιστρέφει στην Ιθάκη, η άφιξη στον προορισμό είναι μόνο η αρχή.
Λίγα λόγια για την Lubaina Himid
Η Lubaina Himid (Zanzibar, 1954) μένει και εργάζεται στο Preston, UK, και είναι Καθηγήτρια Σύγχρονης Τέχνης στο Πανεπιστήμιο του Κεντρικού Λάνκασαϊρ. Το έργο της παρουσιάζεται σε πολλές συλλογές διεθνών μουσείων, στο Ηνωμένο Βασίλειο αλλά και στο εξωτερικό, συμπεριλαμβανομένου τις πρόσφατες ατομικές της εκθέσεις στα: CAPC Bordeaux (2019); New Museum, New York (2019); BALTIC Centre for Contemporary Art, Gateshead (2018); Spike Island, Bristol (2017) και Modern Art Oxford (2017).
