Βρισκόμαστε στο 1839. Ο πρώτος διπλωματικός εκπρόσωπος του Βελγίου στην Ελλάδα, Benjamin Mary καταφθάνει στη χώρα με σκοπό τη σύναψη διμερούς εμπορικής συνθήκης. Η παραμονή του στην Ελλάδα διαρκεί έως το 1844. Σε αυτό το διάστημα καταφεύγει στη ζωγραφική, τη δεύτερη βασική του ενασχόληση. Φιλοτεχνεί εκατοντάδες σχέδια, κληροδοτώντας στη σύγχρονη Ελλάδα μια πινακοθήκη προσώπων που αφήνουν το στίγμα τους στα μετεπαναστατικά χρόνια.
Τα σχέδιά του βρίσκονται συγκεντρωμένα σε ένα λεύκωμα στο οποίο περιλαμβάνονται δεκάδες γνωστά και άγνωστα πρόσωπα της Ελληνικής Επανάστασης. Αγωνιστές, πολιτικοί, ιερωμένοι, λόγιοι και καθημερινοί άνθρωποι με ποικίλες ενδυμασίες και στολές. Θρυλικοί οπλαρχηγοί με πλήρη εξάρτυση διαδέχονται ρακένδυτους χωρικούς και ανώνυμους ναυτικούς, πολιτικοί αντίπαλοι γειτνιάζουν, υψηλόβαθμοι ιερωμένοι εναλλάσσονται με ταπεινούς κληρικούς, Έλληνες και Ευρωπαίοι λόγιοι αναμιγνύονται με Κυπρίους αγωνιστές, Δρούζους αξιωματούχους ή εξωτικούς Αιγυπτίους. Με τη φωτογραφική ματιά του ο Benjamin Mary αποτύπωσε μεταξύ άλλων, στιγμές εργασιών της Εθνικής Συνέλευσης του 1843-1844, μετά την Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843. Πληρεξούσιοι, θεατές, στιγμές έντασης και περισυλλογής, ακροατές με έκδηλο το ενδιαφέρον ή με φανερή την κόπωση από τις πολύωρες συνεδριάσεις.
Το λεύκωμα με τα σχέδια του Benjamin Mary ανήκει σήμερα στη συλλογή του Ιδρύματος Σύλβιας Ιωάννου. Στο πλαίσιο του εορτασμού της επετείου των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση το Ίδρυμα Σύλβιας Ιωάννου σε συνεργασία με την Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος δημιουργεί την έκδοση, με τίτλο «Ἡ Ἱστορία ἔχει πρόσωπο Μορφές τοῦ 1821 στήν Ἑλλάδα τοῦ Ὄθωνα ἀπό τόν βέλγο διπλωμάτη Benjamin Mary».
«Η πρόσκτηση του λευκώματος από το Ίδρυμα Σύλβιας Ιωάννου έγινε βάσει πληροφοριών ότι περιείχε ορισμένες προσωπογραφίες Ελλήνων και Κυπρίων της περιόδου 1839-1844. Φυλλομετρώντας όμως το λεύκωμα, διαπιστώσαμε πως πρόκειται για ένα μοναδικό τεκμήριο της μετεπαναστατικής περιόδου», αναφέρει η κυρία Μαρία Γιουρούκου, μέλος της ερευνητικής και συντακτικής ομάδας του Ιδρύματος Σύλβιας Ιωάννου. «Η επόμενη σκέψη ήταν φυσικά να προχωρήσουμε στην υπομνηματισμένη έκδοση των σχεδίων. Συγκροτήθηκε η επιστημονική ομάδα και απευθύναμε πρόσκληση συνεργασίας στον κατεξοχήν ειδικό για την ιστορική προσωπογραφία στην Ελλάδα, την Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος – Εθνικό Ιστορικό Μουσείο», επισημαίνει η κυρία Γιουρούκου σχετικά με τη διαδικασία που ακολουθήθηκε για την δημιουργία της έκδοσης.
Ο σκληρόδετος τόμος περιέχει 125 άγνωστα και ανέκδοτα έως τώρα σχέδια με 320 μοναδικά πρόσωπα. Όλα τα σχέδια παρουσιάζονται σε φυσικό σχεδόν μέγεθος και στην ίδια σειρά που απαντούν στο τεκμήριο. Συμπληρωματικά η έκδοση περιλαμβάνει εισαγωγικά σημειώματα που περιγράφουν το τεκμήριο καθεαυτό, την εποχή και τον διπλωμάτη-ζωγράφο Benjamin Mary, την ιστορική στιγμή της Εθνικής Συνέλευσης του 1843-1844, το εκκλησιαστικό ζήτημα της περιόδου, την παρουσία της Κύπρου στο λεύκωμα αλλά και βιογραφικά σημειώματα των εικονιζομένων.
«Στα τέσσερα χρόνια που διήρκησε η ολοκλήρωση της έκδοσης, απαιτήθηκε κοπιώδης εργασία σε όλα τα επίπεδα», σημειώνει η κυρία Μαρία Γιουρούκου. «Η πρόκληση είχε να κάνει με την εις βάθος αρχειακή και βιβλιογραφική έρευνα στην Ελλάδα και το εξωτερικό, που απαιτήθηκε τόσο για την ταύτιση των προσώπων και την τεκμηρίωση, όσο και για την πορεία του ίδιου του Benjamin Mary».
Η εν λόγω έκδοση, όπως και όλες οι εκδόσεις της συγκεκριμένης θεματολογίας, κινεί το ενδιαφέρον κυρίως μελών της ερευνητικής κοινότητας. Ο Benjamin Mary απεικόνισε αρκετά πιστά τους εικονιζόμενους, στοιχείο που καθιστά την έκδοση ένα μοναδικό εργαλείο που μπορεί να «ανοίξει» έναν μικρόκοσμο σημαντικών πληροφοριών για κάθε ερευνητικό αντικείμενο, όπως υπογραμμίζει η κυρία Γιουρούκου: «Ένας ερευνητής που εστιάζει στη μελέτη της στρατιωτικής ενδυμασίας, θα ανακαλύψει ιδιαίτερες λεπτομέρειες στα σχέδια που φιλοτέχνησε ο B. Mary (όπως λ.χ. τα εικονιζόμενα παράσημα). Αν πάλι ασχολείται γενικότερα με την ενδυμασία της εποχής, τότε θα συναντήσει μια μοναδική ποικιλία στα πανοράματα που σχεδίασε ο B. Mary στη διάρκεια της Εθνικής Συνέλευσης του 1843-1844, με πληρεξούσιους και θεατές από όλη την ελληνική επικράτεια».
Ωστόσο παρά το αναμενόμενο ερευνητικό ενδιαφέρον που παρουσιάζει, ο συλλεκτικός αυτός τόμος του Ιδρύματος Σύλβιας Ιωάννου φαίνεται να απευθύνεται σε ευρύτερο κοινό σύμφωνα με την κυρία Γιουρούκου. «Ο λόγος είναι ευνόητος. Πρώτα απ’ όλα βλέπουμε αγωνιστές της Επανάστασης σε μεγάλη ηλικία, σε πορτραίτα ιδιαιτέρως ζωντανά. Βλέπουμε για πρώτη φορά πολλά πρόσωπα, γνωστά από βιβλιογραφικής πλευράς, για τα οποία όμως δεν είχαμε εικόνα μέχρι τώρα. Φυσιογνωμίες επωνύμων και ανωνύμων από τις περισσότερες περιοχές της ελληνικής επικράτειας. Ειδικά φέτος που συμπληρώνονται 200 χρόνια από το 1821, είναι εύλογο το ενδιαφέρον και, προς μεγάλη μας χαρά, διαπιστώνουμε ότι έχει μεγάλη απήχηση και ως εκπαιδευτικό υλικό στα σχολεία» συμπεραίνει.
Μία ξεχωριστή υπαίθρια έκθεση μνήμης και τιμής
Μία γεύση από την έκδοση «Ἡ Ἱστορία ἔχει πρόσωπο – Μορφὲς τοῦ 1821 στήν Ἑλλάδα τοῦ Ὄθωνα ἀπό τόν βέλγο διπλωμάτη Benjamin Mary» μπορεί να πάρει κανείς αν επισκεφθεί τον Εθνικό Κήπο. Επί της λεωφόρου Βασ. Σοφίας φιλοξενούνται από τις 8 Φεβρουαρίου 2021, 22 πίνακες με ορισμένα από τα 320 μοναδικά πρόσωπα που ζωγράφισε ο Benjamin Mary (1792-1846). Η εν λόγω υπαίθρια έκθεση με τίτλο «Η Ιστορία έχει Πρόσωπο» διοργανώνεται από το Ίδρυμα Σύλβιας Ιωάννου με το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο και τον Δήμο Αθηναίων για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση και θα διαρκέσει μέχρι και για τον Απρίλιο.
Ένα Ίδρυμα – συλλέκτης της Ιστορίας
Το Ίδρυμα Σύλβιας Ιωάννου δημιουργήθηκε το 2009 με εφαλτήριο την προσωπική συλλογή βιβλίων και χαρτών της Σύλβιας Ιωάννου. Σκοπός του Ιδρύματος είναι η διαφύλαξη και η διάδοση της ιστορικής και πολιτιστικής –έντυπης και χειρόγραφης– κληρονομιάς της Κύπρου, μέσω ερευνητικών προγραμμάτων με ακαδημαϊκά ιδρύματα και φορείς, επιστημονικών εκδόσεων, διεθνών συνεδρίων, και υποτροφιών για μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές με θεματικό άξονα το νησί της Κύπρου.
Με περισσότερες από 3.000 σπάνιες εκδόσεις, χάρτες και χειρόγραφα, από τον 15ο έως και τον 20ό αιώνα, σχετικά με την Κύπρο η Συλλογή του Ιδρύματος Σύλβιας Ιωάννου εξακολουθεί να εμπλουτίζεται διαρκώς. Η Συλλογή απευθύνεται σε μελετητές, φοιτητές και ερευνητές, προσφέροντας πρόσβαση σε πρωτότυπα περιηγητικά και ιστορικά τεκμήρια, ταξιδιωτικές αναφορές και δοκίμια, χάρτες, άτλαντες, νησολόγια, κοσμογραφίες και χειρόγραφα. Περιηγηθείτε στο περιεχόμενο της Συλλογής που γίνεται σταδιακά προσβάσιμο μέσω της ιστοσελίδας του Ιδρύματος.
Info:
«Ἡ Ἱστορία ἔχει πρόσωπο, Μορφές τοῦ 1821 στήν Ἑλλάδα τοῦ Ὄθωνα ἀπό τόν βέλγο διπλωμάτη Benjamin Mary»
Επιστημονική επιμέλεια – Συντονισμός έρευνας: Χαρίκλεια Γ. Δημακοπούλου
Εκδόσεις: AdVenture ΑΕ
Έρευνα – Κείμενα: Ιφιγένεια Βογιατζή, Μαρία Γιουρούκου, Χαρίκλεια Γ. Δημακοπούλου, Δήμητρα Κουκίου, Leonora Navari, Γιώργος Τζεδόπουλος
Αναλυτικό ευρετήριο της έκδοσης (σύνταξη: Μίτση Σκ. Πικραμένου) διατίθεται δωρεάν στις ιστοσελίδες των δύο ιδρυμάτων (www.sylviaioannoufoundation.org και www.nhmuseum.gr).
