Είναι πλέον επίσημο, το βραβείο Planeta για το καλύτερο μυθιστόρημα γραμμένο στα ισπανικά έγινε το λογοτεχνικό βραβείο με το μεγαλύτερο χρηματικό έπαθλο στον κόσμο, ξεπερνώντας κατά εκατό ευρώ (αν υπολογίσουμε τις συναλλαγματικές ισοτιμίες) ακόμα και το βραβείο Νόμπελ.
Από το 2021 και μετά, το χρηματικό έπαθλο του ισπανικού βραβείου εκτοξεύτηκε από τις 600.000 ευρώ στο 1.000.000 ευρώ. Σαν να μην έφτανε αυτό, από το 1974 το βραβείο Planeta προβλέπει και έπαθλο επιλαχόντα, ο οποίος πλέον έχει λαμβάνειν το διόλου ευκαταφρόνητο ποσό των 150.000 ευρώ. Για να έχετε μια αίσθηση κλίμακας, το βραβείο Πούλιτζερ έχει χρηματικό έπαθλο 15.000 δολαρίων, το βραβείο Booker 50.000 λίρες, το National Book Award 10.000 δολάρια και το βραβείο Goncourt το συμβολικό ποσό των 10 ευρώ! Είναι λογικό λοιπόν ότι τόσο χρήμα οδηγεί αναπόφευκτα σε σκανδαλολογία και ίντριγκα.
Όμως το χρηματικό έπαθλο δεν είναι ο μόνος παράγοντας που καθιστά αυτό το βραβείο αξιοπερίεργο. Η ίδια η διαδικασία υποβολής και επιλογής είναι πρωτόγνωρη. Ας ξεκινήσουμε όμως από το απαραίτητο υπόβαθρο. Το βραβείο θεσπίστηκε το 1952 από τον Χοσέ Μανουέλ Λάρα Χερνάντεζ, τον ιδρυτή του εκδοτικού κολοσσού Grupo Planeta για να τιμήσει τη μνήμη της γυναίκας του. Οι εκδόσεις Planeta είναι σήμερα ο μεγαλύτερος εκδοτικός οίκος παγκοσμίως στην ισπανική γλώσσα και όχι μόνο. Το ενδιαφέρον όμως εδώ είναι ότι η διαδικασία υποβολής των βιβλίων είναι μοναδική συγκριτικά με οποιοδήποτε άλλο λογοτεχνικό βραβείο. Πώς λειτουργεί ακριβώς;
Πρώτος κανόνας είναι ότι το μυθιστόρημα που θα υποβληθεί δεν πρέπει να έχει εκδοθεί ακόμα. Δεύτερος κανόνας είναι ότι η υποβολή του χειρόγραφου προϋποθέτει την εκ των προτέρων αποδοχή εκ μέρους του συγγραφέα ότι σε περίπτωση νίκης το χειρόγραφο θα εκδοθεί από τις εκδόσεις Planeta. Τρίτον, τα χειρόγραφα υποβάλλονται με ψευδώνυμο έτσι ώστε το αληθινό όνομα του συγγραφέα να μην είναι γνωστό στους κριτές και άρα να επηρεάζει την απόφασή τους.
Έτσι οδηγούμαστε και στα απρόβλεπτα περιστατικά που βεβαίως καταφέρνουν να δημιουργήσουν ντόρο γύρω από τον θεσμό του συγκεκριμένου βραβείου. Το 2021, ανακοινώθηκε ότι το πρώτο βραβείο απονέμεται στο Κτήνος, ένα ιστορικό μυθιστόρημα από τον συγγραφέα με το ψευδώνυμο Σέρχιο Λόπεζ. Τότε, αποκαλύφθηκε ότι ο «Σέρχιο Λόπεζ» ήταν η Κάρμεν Μόλα, γνωστή συγγραφέας επιτυχημένων αστυνομικών μυθιστορημάτων, η οποία όμως δεν ήταν γνωστή εξ όψεως. Έτσι, οι παρευρισκόμενοι έμειναν εμβρόντητοι όταν αντί για μια γυναίκα στη σκηνή ανέβηκαν τρεις άντρες για να παραλάβουν το βραβείο, οι Ντίαζ, Μαρτίνεζ και Μερσέρο, τρεις φίλοι και σεναριογράφοι που για χρόνια έγραφαν συλλογικά αστυνομικά μυθιστορήματα και τα εξέδιδαν με το ψευδώνυμο Κάρμεν Μόλα! Ακολούθησε ο εύλογος προβληματισμός πολλών γύρω από τον αληθινό λόγο αυτού του τεχνάσματος. Γιατί τρεις Ισπανοί άνδρες να επιχειρούν να αποκρύψουν την αληθινή τους ταυτότητα; Η απάντηση των τριών φίλων ήταν ότι η συλλογική συγγραφή ενός λογοτεχνικού έργου είναι στιγματισμένη και δεν υπήρχε ποτέ περίπτωση να βρουν εκδότη αν αποκάλυπταν ότι ήταν τρεις συγγραφείς.
Σε κάθε περίπτωση, η ίδια η διαδικασία επιλογής του νικητή φημολογείται ότι είναι μια διαβλητή υπόθεση, αφού συχνά τα ονόματα των νικητών έχουν διαρρεύσει πολύ νωρίτερα, ενώ έχουν υπάρξει περιπτώσεις πολύ προβεβλημένων ονομάτων που έχουν αρνηθεί να παραλάβουν το βραβείο, όπως ο μεγάλος Αργεντίνος συγγραφέας Ερνέστο Σάμπατο, παρά το ότι τα βιβλία του εκδίδονταν ήδη από τον οίκο Planeta.
Κατηγορίες υπήρξαν επίσης ότι το 1998 τo βραβείο υπήρξε στημένο ώστε να το κατακτήσει ο μεγάλος νομπελίστας Ισπανός συγγραφέας Χοσέ Θέλα και ότι η πλοκή του βιβλίου του ήταν προϊόν αντιγραφής του μυθιστορήματος που είχε υποβάλλει μία άλλη συγγραφέας.
Η ίντριγκα δεν είναι κάτι καινούριο για ένα λογοτεχνικό βραβείο, όλα τα προβεβλημένα βραβεία συνοδεύονται και από την απαραίτητη παραφιλολογία. Όμως η υπόθεση Planeta φαίνεται πως έχει όλα τα στοιχεία για σενάριο κινηματογραφικής ταινίας. Η επιπλέον αύξηση του ήδη ιλιγγιώδους χρηματικού επάθλου θα τραβήξει ακόμη περισσότερο τα βλέμματα και τις ερωτήσεις. Ίσως οι υπεύθυνοι του Grupo Planeta να ποντάρουν στην αντιστροφή του διάσημου ρητού: «τη δόξα πολλοί εμίσησαν, το χρήμα ουδείς».
