Σε καιρούς ζοφερούς όπως αυτοί που διανύουμε, οι καλλιτέχνες καλούνται να αποτυπώσουν αυτό που συμβαίνει με τρόμο και οδύνη. Όχι, δεν καλούνται απλώς: είναι χρέος τους. Μόνο η Τέχνη μπορεί να αγγίξει τις πληγές με τρόπο που πονάει, αλλά ταυτόχρονα λυτρώνει. Όταν μάλιστα οι λέξεις προέρχονται από την πένα του Δημήτρη Δημητριάδη, η λύτρωση είναι βαθιά κι ουσιαστική.
Ο Γιάννης Σκουρλέτης έχει επιλέξει εξαρχής ως πεδίο δράσης του την ελληνική δραματουργία, και μάλιστα τη σύγχρονη. Η «εμμονή» του αυτή μας έχει χαρίσει στο παρελθόν μεγάλες στιγμές. Σε αυτές κατατάσσεται και το «Η αλήθεια είναι». Το νιώθει κανείς με το που μπαίνει στην αίθουσα, και 68 λεπτά αργότερα το προαίσθημά του έχει επιβεβαιωθεί. Αρκεί να τολμήσει να αντικρύσει κατάματα το απεχθές πρόσωπο μιας πραγματικότητας που ζούμε καθημερινά στη σκηνική του συμπύκνωση. Κείμενο και παράσταση είναι τόσο απογυμνωμένα, σχεδόν ωμά, που θα έλεγε κανείς πως φλερτάρουν με τον ρεαλισμό. Ο Όσκαρ Ουάιλντ έγραψε πως η αποστροφή της εποχής του για τον ρεαλισμό είναι η λύσσα που νιώθει ο Κάλιμπαν βλέποντας τη μορφή του στον καθρέφτη. Ας προσπαθήσουμε να μην φανούμε Κάλιμπαν, όσο επώδυνο κι αν είναι αυτό που θα δούμε επί σκηνής.
Η πρώτη εικόνα με το ματωμένο δάπεδο, όπως και τα δύο κεντρικά πρόσωπα, παραπέμπουν σε πίνακα του Φράνσις Μπέικον. Η δεύτερη προφανής αναφορά είναι το κεντρικό ζευγάρι του Μάκβεθ –από εκεί άλλωστε προέρχεται κι ο υπότιτλος του έργου «δεν περιμέναμε να έχει τόσο αίμα μέσα του». Η γυναίκα, ως άλλη μαντάμ Ντεφάρζ, αφοσιωμένη στο κατακόκκινο πλεκτό της μετράει τους πόντους μαζί με τα κεφάλια που πέφτουν: αυτοκτονίες, δυστυχήματα, αρρώστιες, συμφορές. Πραγματικές ή της φαντασίας της, μικρή σημασία έχει. Η παιδοκτονία που σχεδιάζει με τον άντρα της –ναι, αυτό είναι το θέμα του έργου, το συμβόλαιο θανάτου που παρήγγειλαν για το ίδιο τους το παιδί- δεν την εμποδίζει να είναι θεοσεβούμενη: θαυμάζει τον «άγιο» (αν και πιθανότατα παιδεραστή) ιερέα της ενορίας της, το φιλανθρωπικό του έργο, τη μοναδική αλήθεια που αυτός εκπροσωπεί επί της γης. Θα μπορούσε και να γελάσει κανείς αν δεν έβλεπε γύρω του πόσα τέτοια πρόσωπα κυκλοφορούν γύρω μας (δεν λέω ανάμεσά μας- ίσως εμείς κινούμαστε ανάμεσά τους), δρουν, σχολιάζουν, ψηφίζουν. Το βδελυρό κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας που υπάρχει παλαιόθεν, μετακινείται, μεταλλάσσεται αλλά παραμένει υπαρκτό και δολοφονεί το αύριο: όσοι πιστεύουν πως όσοι οδήγησαν τη Χρυσή Αυγή σε σχεδόν διψήφιο ποσοστό απλώς εξατμίστηκαν με τη διάλυσή της, μάλλον εθελοτυφλούν…
Ο εκθηλυμένος, ευνουχισμένος σύζυγός της, με το αρχετυπικό λευκό φανελάκι και σώβρακο, σηκώνεται από την καρέκλα του, ξανακάθεται, τραγουδάει σκυλάδικα καψουροτράγουδα με πάθος και απελπισία, προσπαθεί ανεπιτυχώς να ανακτήσει τον ανδρικό του ρόλο, φαντασιωνόμενος παλικαριές ή σεξουαλικές στιγμές που παρουσιάζει (ή και πιστεύει) ως πραγματικές. Καταφέρεται περιπαθώς κατά της διαφθοράς που βλέπει παντού γύρω του βουλιάζοντας στην ίδια του τη σήψη. Περιφερόμενος μοιάζει να αναζητά την έξοδο –σαν να υπάρχει έξοδος από αυτήν την κόλαση: ο Δημητριάδης υπογράφει εδώ το δικό του «Κεκλεισμένων των θυρών», ακόμα πιο σκληρό και απελπισμένο.
Η φιγούρα του παιδιού, φαντασίωση και φόβητρο, λαχτάρα και εφιάλτης, στοιχειώνει με την παρουσία/απουσία του τόσο τη σκηνή όσο και τους διαλόγους. Ο Γιάννης Σκουρλέτης καταθέτει μία από τις κορυφαίες δουλειές του, σμιλεύοντας τις λεπτομέρειες και ζωγραφίζοντας το Τώρα: ο εφιάλτης που ζούμε αποτυπώνεται ανελέητα, αλλά όχι χωρίς χιούμορ –χωρίς αυτό με δυσκολία θα υπέφερε κανείς αυτή την κάθοδο στον Άδη. Άλλωστε και τα ίδια τα κείμενα του Δημητριάδη το περιέχουν και το απαιτούν με χαρακτηριστικότερο ενδεχομένως την «Εκκένωση».
Με χειρουργική ακρίβεια και θαυμαστή λιτότητα οδηγεί τους ηθοποιούς του σε ερμηνείες που χαράσσονται στη μνήμη. Για τη Μαρία Παρασύρη δεν εκπλήσσομαι –η αξία της είναι γνωστή και μεγάλη. Ο Χάρης Χαραλάμπους-Καζέπης είναι απλά μεγαλειώδης: σπαρακτικός και φρικώδης, απέριττος και ευθύβολος. Ντρέπομαι που ως τώρα δεν τον είχα προσέξει όσο του αξίζει: αλήθεια, πόσοι ακόμα σπουδαίοι ηθοποιοί δρουν αθόρυβα στον χώρο που υποτίθεται πως γνωρίζουμε χωρίς να τους έχουμε αντιληφθεί ούτε εμείς που οφείλαμε; Ο Δημήτρης Παγώνης ολοκληρώνει με την καίρια παρουσία του ένα σπουδαίο σύνολο.
Κάτι ακόμα: ο Δημήτρης Δημητριάδης έχει επιλέξει τα τελευταία χρόνια να πραγματοποιεί δημόσιες παρεμβάσεις με κείμενά του στον έντυπο ή ηλεκτρονικό τύπο. Από τα γραφόμενά μου είναι εμφανές ότι διαφωνώ εντελώς με αρκετά εξ αυτών. Όμως κάποια στιγμή σε αυτή τη χώρα ίσως είναι και καλό να μάθουμε να αγαπάμε τον άλλον γι’ αυτό που είναι κι όχι για όσα εμείς του αποδίδουμε από μόνοι μας. Αναφέρομαι μόνο σε ανθρώπους που αξίζουν απολύτως την εκτίμησή μας και δηλώνουν εξαιτίας αυτών των δημοσιευμάτων πως ο Δημητριάδης δεν τους αφορά πλέον. Ας δουν το «Η αλήθεια είναι», και θα διαπιστώσουν πως δεν ισχύει. Ας μην εκληφθεί αυτό ως συμβουλή ή προτροπή, αλλά ως παράκληση. Είναι ο ίδιος Δημητριάδης του «Πεθαίνω σα χώρα», δεν έχει αλλάξει επί τόσες δεκαετίες, και μας αφορά όλους πάντα.
Και κάτι τελευταίο για τον Γιάννη Σκουρλέτη: επειδή η λέξη χρησιμοποιείται τελευταίως επί δικαίων και αδίκων, αυτό που κάνει συχνά ο Σκουρλέτης είναι όντως queer, και ως φόρμα και επί της ουσίας. Κι επίσης: δεν είναι παράδοξο ότι ένας τόσο σημαντικός, ολοκληρωμένος και έμπειρος σκηνοθέτης δεν έχει κληθεί ακόμα να δοκιμαστεί στην Επίδαυρο; Τι ακριβώς περιμένουμε; Για να μην αρχίσω να μετράω πόσα χρόνια έχουν περάσει από την τελευταία του παρουσία στο Φεστιβάλ Αθηνών…
