«Η ιστορία της Αμερικής ως προορισμός για τους άστεγους και τους πεινασμένους του κόσμου δεν αποτελεί ένα μύθο. Είναι μια ιστορία απελπισίας, θλίψης, αβεβαιότητας, εγκατάλειψης του σπιτιού σας. Είναι επίσης μια ιστορία αποφασιστικότητας και – περισσότερο από οτιδήποτε άλλο- ελπίδας» – Χιούνγκ Λιου, 2017
Η Hung Liu (1948–2021) μια σύγχρονη Αμερικανίδα καλλιτέχνιδα, κινεζικής καταγωγής, με το έργο της κατάφερε να συγχωνεύσει έννοιες, χρόνους και πολιτισμούς που βρίσκονται στα άκρα, το παρελθόν με το παρόν, την Ανατολή με τη Δύση, και να κερδίσει την καταξίωση στη χώρα που την υποδέχτηκε και την υιοθέτησε, και λογοκρισία στη χώρα που τη γέννησε. Συχνά αντλώντας θέματα από φωτογραφίες, η Hung Liu δημιούργησε πίνακες που καθιέρωσαν νέα πλαίσια για την κατανόηση της προσωπογραφίας σε σχέση με τον χρόνο, τη μνήμη και την ιστορία.
Λίγες μόλις εβδομάδες μετά τον θάνατό της στις 7 Αυγούστου 2021, η Εθνική Πινακοθήκη Smithsonian παρουσιάζει τη μεγάλη έκθεση “Hung Liu: Portraits of Promised Lands” τη μεγαλύτερη αναδρομική έκθεση του έργου της με έμφαση στα πορτρέτα της, μέλη της οικογένειάς της αλλά και ανώνυμους, φιλοξενώντας περισσότερα από 50 έργα της – πίνακες μεγάλης κλίμακας για τους οποίους και είναι περισσότερο γνωστή, μερικές από τις πρώτες ασπρόμαυρες φωτογραφίες της και σχέδια από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 έως τους πρόσφατους μεγάλους πίνακες ζωγραφικής της.
Έχοντας ζήσει τον πόλεμο, την πολιτική επανάσταση, την εξορία και τον εκτοπισμό, θέλησε να αναδείξει πρόσωπα που οι ζωές τους αγνοούνταν, ενισχύοντας τις ιστορίες εκείνων που ιστορικά ήταν αόρατοι. Κατά τη διάρκεια πέντε δεκαετιών, απεικόνισε πρόσφυγες, γυναίκες στρατιώτες, εργαζόμενες μετανάστριες, πόρνες, ορφανά παιδιά, τα οποία περιέγραφε ως «χαμένες ψυχές». Η Hung Liu αφηγήθηκε ξανά τις ιστορίες τους αποτυπώνοντάς τες με το πινέλο και τα χρώματά της.
Στηριζόμενη στη μοναδικότητα των προσώπων αυτών, καταπιάστηκε με τα οικουμενικά ζητήματα, – του φεμινισμού, της προσωπικής και συλλογικής μνήμης, της μετανάστευσης και της ελευθερίας της έκφρασης.
Σύντομη ματιά στη ζωή της
Η Hung Liu, γεννήθηκε στο Τσανγκτσούν της Κίνας, και όταν ήταν ακόμη μωρό, ο πατέρας της, καπετάνιος στον εθνικιστικό στρατό, φυλακίστηκε από τις κομμουνιστικές αρχές που υπαγόρευαν τους όρους της ύπαρξης της μορφωμένης νέας γυναίκας.
Το 1968, κατά τη διάρκεια της Πολιτιστικής Επανάστασης, στάλθηκε μαζί με πολλούς άλλους μαθητές, να εργαστεί στους αγρούς, στο πλαίσιο ενός προγράμματος «αναμόρφωσης». Η Liu, η οποία απολάμβανε τη ζωγραφική και το σχέδιο από μικρή, πέρασε τις ελεύθερες στιγμές της σκιαγραφώντας σκηνές από τη ζωή της υπαίθρου. Αλλά το πραγματικό της πάθος και η τέχνη που την ενδιέφερε να κάνει – ακόμα και όταν πήρε άδεια να συνεχίσει τις σπουδές της στο Πεκίνο τέσσερα χρόνια αργότερα – δεν αποτύπωνε ακριβώς το επαναστατικό πνεύμα.
Αφού ολοκλήρωσε και τις μεταπτυχιακές σπουδές της στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Πεκίνου με τη δυνατότητα διδασκαλίας το 1981, μοναδικό της μέλημα ήταν η ζωή στη Δύση. Το 1984 μετά από επανειλημμένες προσπάθειες εξόδου θα καταφέρει να ταξιδέψει στην Αμερική, έχοντας στη βαλίτσα της μια υποτροφία για τη Σχολή Καλών τεχνών του Σαν Ντιέγκο. Ξεκίνησε μια μακρά καριέρα διδασκαλίας στο Κολέγιο Μιλς του Όκλαντ το 1990, και αποσύρθηκε τελικά το 2014.
Καθοριστικοί σταθμοί και πρόσωπα
Η συνάντησή της με τον πρωτοπόρο Αμερικανό καλλιτέχνη Allan Kaprow, που υπήρξε δάσκαλός της στάθηκε καθοριστική για την εξασφάλιση ενός ήρεμου περιβάλλοντος για να ριζώσει και να θρέψει το όραμά της. Σταδιακά το έργο της μεταλλάσσεται, αποκτά δυναμική, με έντονο πολιτικό περιεχόμενο.
Και αυτό γίνεται πιο εμφατικό μετά τη σφαγή της Πλατείας Τιενανμέν το 1989. Μια εγκατάσταση μεικτών μέσων εκείνης της χρονιάς με τίτλο “Trauma“, αποτυπώνει την κομμένη φιγούρα μιας γυναίκας ντυμένης με παραδοσιακές κινεζικές ρόμπες, με τα πόδια δεμένα να επιπλέει στον τοίχο πάνω από το σώμα ενός πεσμένου μαθητή. Ανάμεσά τους κρέμεται στον τοίχο η μαύρη σιλουέτα του προσώπου του Μάο Τσε Τουνγκ.
Το 1994, δημιουργεί μια εγκατάσταση για να τιμήσει τους Κινέζους μετανάστες που πέθαναν κατά την κατασκευή του δυτικού τμήματος του διηπειρωτικού σιδηροδρόμου, μια ανάθεση που της έγινε από το Μουσείο Young Memorial στο Σαν Φρανσίσκο, ενώ μετά το 2000, θα εργαστεί εντατικά και θα παραδώσει εντυπωσιακά πορτρέτα που βασίζονται στις φωτογραφίες της Αμερικανίδας φωτογράφου Dorothea Lange την εποχή της Μεγάλης Ύφεσης στην Αμερική, ανάμεσά τους η διάσημη εικόνα της μετανάστριας μάνας με τα παιδιά της (Migrant Mother, 1936). Οι σκηνές της εξαθλίωσης που καταγράφηκαν από το φακό της Lange ανέσυραν παρόμοιες εικόνες από τα προσωπικά της βιώματα στην Κίνα.
Hung Liu: Portraits of Promised Lands
Η έκθεση παρουσιάζει σημαντικά έργα της Hung Liu, ανάμεσά τους και την ενότητα “Where Is Mao”, μια σειρά 10 σχεδίων σε καμβά που απεικονίζουν μια συνάντηση του Μάο Τσε Τουνγκ με διάφορους πολιτικούς ηγέτες όπου το πρόσωπο του Μάο είναι απών – η Liu συνδυάζει την ιστορία της Κίνας με την παιδική της αντίληψη για το σοσιαλιστικό ουτοπικό όνειρο. Φέρνοντας φαντάσματα του παρελθόντος στο παρόν σε αυτές τις εικόνες, η Liu χρησιμοποίησε φωτογραφίες του Μάο σε διάφορες αλληλεπιδράσεις με απλούς ανθρώπους και παγκόσμιους ηγέτες, αλλά διέγραψε το πρόσωπό του:
«Προσπαθούσα να βρω τη δική μου ταυτότητα ως Κινέζου στην Αμερική. Σβήνω τον Μάο-άλλωστε, δεν χρειαζόταν πρόσωπο… γιατί κρεμόταν σαν μια εικόνα στο μυαλό μας», είχε αναφέρει σχετικά.
Επίσης, θα εμφανιστούν αρκετοί πίνακες από τη σειρά “Mission Girls”, έργα του 2002-2003, που απεικονίζουν την αντοχή των νεαρών κοριτσιών που ζουν σε κινεζικά ορφανοτροφεία, όχι μόνο μέσω των εκφράσεων του προσώπου και των χειρονομιών τους, αλλά και μέσω των επιλογών του χρώματος, της σύνθεσης και της ομαδοποίησης.
«Είναι όλοι τους συγγενείς μου. Δεν έχουμε ανάγκη τη γλώσσα για να επικοινωνήσουμε. Υπάρχει κάτι πέρα από τον τόπο και το χρόνο που μας συνδέει», έχει αναφέρει αφοπλιστικά η Hung Liu.
