«Ήρθα ως πρωτοεμφανιζόμενος τον περασμένο αιώνα, ως μέλος της κριτικής επιτροπής στο φεστιβάλ αυτό και τώρα ξαναήρθαμε ως επιζώντες της περίπλοκης -και συχνά- επώδυνης διαδικασίας που λέγεται ελληνικός κινηματογράφος. Και ως έτσι κρίναμε τις ταινίες και αποφασίσαμε αυτά τα βραβεία. Το φεστιβάλ είναι πλέον διεθνές, οι πολιτικοί και οι άνθρωποι εξουσίας έδωσαν σημαντικές υποσχέσεις στην έναρξή του και μοιάζει να παίρνουν πιο σοβαρά τις ταινίες μικρού μήκους.
Μην παίρνετε σοβαρά τα βραβεία. Να ξέρετε πως και μόνο το γεγονός ότι συμμετείχατε στο φεστιβάλ αυτό και είδατε τις ταινίες σας να προβάλλονται στη μεγάλη οθόνη -έστω και με μάσκες- είναι το ουσιαστικό σας βραβείο. Κι ελπίζω να σας δυναμώσει να συνεχίσετε απτόητοι. Ο Χρυσός Διόνυσος δίνεται σε μια ταινία για την τόλμη της να χορογραφήσει αλληγορικά και πρωτότυπα ένα πολιτικό και υπαρξιακό θέμα μέσα από μια επινοητική και άρτια σκηνοθετική ματιά που αποτυπώνει τις φοβίες όλων μας και επαναπροσδιορίζει γνώριμα τοπία μεταμορφώνοντάς τα κινηματογραφικά. Όταν η αισθητική γίνεται πολιτική, γεννιέται η ελπίδα πως μπορεί να ηττηθούν τα δεινά του καπιταλισμού ή τα δεινά της εποχής». Με αυτά τα λόγια του σκηνοθέτη Μενέλαου Καραμαγγιώλη από την Κριτική Επιτροπή του Εθνικού Διαγωνιστικού απονεμήθηκε ο Χρυσός Διόνυσος στον Μανώλη Μαυρή για την ταινία του “Brutalia, Days of Labour”.
Το φετινό φεστιβάλ χαρακτηρίστηκε από ένα σφιχτό πρόγραμμα με προσεκτικά επιλεγμένες ταινίες, νέα διεθνή τμήματα, όπως το περιβαλλοντικό Short & Green και το Animation, αλλά και το Cinematherapy που αποτελεί πλέον τμήμα του, καθώς και ένα άνοιγμα σε συνέργειες με οργανισμούς και φορείς για τη διεύρυνση και τη στήριξη του φεστιβάλ.
Ενδεικτικά αναφέρουμε τη συνεργασία με το Ίδρυμα Ωνάση, καθώς και με το Animasyros, την ASIFA Hellas και το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, το ΕΚΟΜΕ, το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, κ.ά.. Το Onassis Culture απένειμε χρηματικό έπαθλο 10.000 ευρώ έκαστος στους Μανώλη Μαυρή και Άρη Καπλανίδη, για να αναπτύξουν το σενάριο της πρώτης μεγάλου μήκους ταινίας τους, καθώς από φέτος το Onassis Film Development Grant θα απονέμεται σε Έλληνες κινηματογραφιστές που συμμετέχουν στο Διεθνές Διαγωνιστικό. Ο Καπλανίδης με το «Από το Μπαλκόνι», μια απολαυστική ταινία animation με ευφυές σενάριο που άρεσε πολύ, απέσπασε το βραβείο κοινού, το βραβείο καλύτερης ταινίας ΝΑ Ευρώπης και αρκετές ακόμα διακρίσεις.
Επίσης το Onassis Culture καθιέρωσε φέτος το Queer Drama Award με έπαθλο 2.000 ευρώ για ταινία του εθνικού διαγωνιστικού για τη συμπερίληψη και την αποδοχή. Φέτος επελέγη το “Α Summer place” της Αλεξάνδρας Ματθαίου, με την εξαιρετική Μαίρη Μηνά, η οποία απέσπασε και τη διάκριση καλύτερης γυναικείας ερμηνείας. Όπως δήλωσε η διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση, Αφροδίτη Παναγιωτάκου, η συνεργασία θα εξελιχθεί περαιτέρω στο άμεσο μέλλον.
Φέτος σε γενικές γραμμές δεν είδαμε ταινίες που δυσκολεύονταν να σταθούν στις αίθουσες. Είδαμε αρκετά μεγάλες σε διάρκεια ταινίες, γύρω στα 20-25 λεπτά η καθεμία, πολλές από τις οποίες ίσως μπορούσαν να έχουν αφηγηθεί την ιστορία τους με μεγαλύτερη αφαιρετικότητα.
Δεν είδαμε την απευθείας αποτύπωση της κρίσης της πανδημίας, αλλά είδαμε την αγωνία και την προκαταβολική νοσταλγία για έναν κόσμο που αλλάζει και που ποτέ πια δεν θα είναι όπως τον ξέρουμε. Αφουγκραστήκαμε επίσης την επανεκτίμηση της αξίας των ανθρώπινων σχέσεων. Ακούσαμε τέλος, σε ένα μεγάλο αριθμό ταινιών, πολύ καλή, πρωτότυπη μουσική.
Μια «πολύ ευχάριστη και γλυκιά γεύση» άφησε το φεστιβάλ στον καλλιτεχνικό του διευθυντή, Γιάννη Σακαρίδη, όπως μας είπε ο ίδιος. «Υπήρχε πολύ θερμή και θετική ατμόσφαιρα. Πιστεύαμε στις ταινίες και στο πρόγραμμα και αυτή η πίστη επιβεβαιώθηκε».
Για το άμεσο μέλλον ο κ. Σακαρίδης θα εστιάσει στην «ανάπτυξη στο εκπαιδευτικό και στο παιδικό πρόγραμμα του φεστιβάλ, στην ανακαίνιση σε κάποιους χώρους και πιθανόν μια συνένωση με δράσεις που γίνονται στην πόλη της Δράμας». Η σύνδεση με την πόλη είναι όντως κάτι που χρειάζεται ακόμη δουλειά. Αναμένονται επίσης από το Υπουργείο Παιδείας οι εξελίξεις σχετικά με το νέο προπτυχιακό πρόγραμμα κινηματογραφικών σπουδών στο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, τα εργαστήρια του οποίου θα διεξάγονται στη Δράμα.
Το μέλλον του φεστιβάλ είναι, νομίζω, το διεθνές σπουδαστικό του τμήμα. Σε μια επιλογή 22 ταινιών, από τις 2.000 και παραπάνω που υποβλήθηκαν, είδαμε σπουδαίες δουλειές, με κινηματογραφικό ύφος, δυνατές ιστορίες και άμεση, αληθινή γλώσσα, που δεν είχαν να ζηλέψουν τίποτα, αν όχι και ξεπερνούσαν, ταινίες των υπόλοιπων διαγωνιστικών τμημάτων. Όπως μας δήλωσε ο Θανάσης Νεοφώτιστος, head programmer του τμήματος, που το 2014 είχε κερδίσει τον Χρυσό Διόνυσο με τη σπουδαστική του ταινία «Προσευχή»:
«Πέρυσι είχαμε 700 και φέτος πάνω από 2000 αιτήσεις από όλο τον κόσμο. Όταν είχα έρθει εδώ ως σπουδαστής, νόμιζα ότι οι πόρτες θα μου ανοίξουν μετά το βραβείο. Δεν άνοιξαν όσο περίμενα και κατάλαβα ότι χρειαζόταν παραπάνω δουλειά από μένα, προκειμένου να χτυπήσω πόρτες με εφόδιο το βραβείο. Οπότε θέλω να προστατεύσω τις σπουδαστικές ταινίες, να τις αγκαλιάσω ώστε να έχουν ομαλή μετάβαση προς το διεθνές στερέωμα. Οι σπουδαστές είναι φρέσκοι, αθώοι και με πολύ πάθος, και όλη αυτή η ενέργεια έχει μια ομαδικότητα, θέλουν να γνωριστούν μεταξύ τους, να συνεργαστούν, να δικτυωθούν, γι’ αυτό, πέρα από την προώθηση που εξασφαλίζουμε, θεσπίσαμε και νέο βραβείο διανομής».
«Φέτος είδα ότι οι δημιουργοί έχουν ανάγκη να εκφραστούν μέσα από την τέχνη του κινηματογράφου και αφηγούνται προσωπικές ιστορίες, έχουν κάτι πολύ αυθεντικό και ειλικρινές που μου αρέσει. Διαλέξαμε ταινίες που να είναι αυθεντικές και να επικοινωνούν με το κοινό. Δεν έχουν σημασία μόνο η τεχνολογία και τα μέσα, όπου μπορεί κανείς και να εγκλωβιστεί. Το σημαντικό είναι να υπάρχει μια καλή ιστορία που αφηγείται κανείς με όποιο κινηματογραφικό είδος επιλέξει, ώστε να ταυτιστεί ο θεατής και να ταξιδέψει μαζί της».
Φέτος, το Grand Prix Student Award έλαβε η ταινία “Spirits and Rocks: An Azorean Myth” της Aylin Gökmen, ενώ το βραβείο καλύτερης ελληνικής ταινίας-σεναρίου απονεμήθηκε στο «Άντε Ντε» της Αγγελικής Θυφρονίτου-Λητού και συνοδεύτηκε από 1500 ευρώ, προσφορά της σχολής σεναρίου του ΑΝΤ1.
Στο διεθνές διαγωνιστικό με head programmer τον Γιώργο Ζώη, είδαμε επίσης δυνατές δουλειές απ’ όλο τον κόσμο. Το Grand Prix 2021 έλαβε, με ομόφωνη απόφαση της Επιτροπής, το “Son of Sodom” του Theo Montoya από την Κολομβία, ενώ το βραβείο Σκηνοθεσίας απονεμήθηκε στο “Stories that keep me awake at night” του Jeremy Van der Haegen από το Βέλγιο που χειρίζεται θέματα ταυτότητας φύλου.
Είναι σημαντικό ότι το Βραβείο Ευρωπαϊκές Αξίες έλαβε η ταινία “Mission Hebron” της Rona Segal από το Ισραήλ και το Βραβείο «Ανθρώπινες Αξίες» του τηλεοπτικού σταθμού της Βουλής η ταινία Les Criminels του Serhat Karaaslan από την Τουρκία.
Εύστοχη κίνηση ματ του καλλιτεχνικού διευθυντή του φεστιβάλ, Γιάννη Σακαρίδη, χαρακτήρισε τη δημιουργία διεθνούς διαγωνιστικού τμήματος animation ο head programmer του, Σπύρος Σιάκας. Ξεχώρισε 14 μέσα από 447 ταινίες και του χρόνου αναμένει «τσουνάμι» ταινιών λόγω και του ειδικού προγράμματος που τρέχει το Υπουργείο Πολιτισμού και το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου:
«Υπήρχαν ταινίες για παιδιά και νέους, αλλά και φιλοσοφικές, για τη σεξουαλικότητα, gothic ή δυστοπικές. Το κοινό δεν το περίμενε, την πρώτη μέρα μετά τις προβολές ήρθαν άγνωστοι από τη Δράμα και μας έδιναν συγχαρητήρια», μας εξηγεί ο κ. Σιάκας. «Ο πρώτος στόχος μας ήταν να κάνουμε ένα πρόγραμμα με διαφορετικές τεχνικές animation, για να κατανοήσει το κοινό τη φύση του. Είδαμε τεχνικές με κέντημα και υφαντό, stop motion, με άμμο, pixilation, με πραγματικούς ανθρώπους ως κούκλες, με ζωγραφική… Το animation εξελίσσεται δυναμικά και προσπαθούμε να ανοίξουμε δρόμους επαγγελματικούς, νέους δρόμους δημιουργίας και έκφρασης.
Ο δεύτερος σημαντικός στόχος, ήταν να φέρουμε την ελληνική κοινότητα animation στη Δράμα, όπως την ASIFA HELLAS, το Animasyros και το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, που διαθέτει και το μόνο σχετικό μεταπτυχιακό».
Σπουδαστές της σχολής παρέδωσαν στην τελετή τα βραβεία (το βραβείο της ASIFA Hellas πήρε η ταινία Pillar των Yngwie Boley, JJ Epping, Dianna van Houten, Ολλανδία) και συνέβαλαν στη διοργάνωση εργαστηρίων motion picture και έκθεσης augmented reality στη Δράμα.
Από την πλευρά του ο Βασίλης Καραμητσάνης, πρόεδρος του Διεθνούς φεστιβάλ Animasyros και της ASIFA Hellas, μίλησε με ενθουσιασμό στο ελculture για τη συνεργασία που ξεκίνησε φέτος:
«Η θεσμοθέτηση, από το Φεστιβάλ Δράμας, του Διεθνούς Διαγωνιστικού Τμήματος Animation αποτελεί σταθμό για την ελληνική κοινότητα των κινουμένων σχεδίων. Η σταθερή προσπάθεια της ASIFA Hellas για διεύρυνση της ορατότητας του κλάδου μας αποδίδει καρπούς σε ένα από τα πιο φιλόξενα και καινοτόμα φεστιβάλ της Ευρώπης. Επιπλέον, η διοργάνωση από τα φεστιβάλ Δράμας και Animasyros του αφιερώματος «Ελευθερία» με ταινίες μικρού μήκους απ’ όλο τον κόσμο με έμπνευση από την Ελληνική Επανάσταση, άνοιξε τον δρόμο για νέες δημιουργικές συνέργειες στο μέλλον με τους οπτικοακουστικούς δημιουργούς πάντα στο κέντρο».
Το άλλο νέο τμήμα του φεστιβάλ είναι το Short & Green με 14 συμμετοχές ταινιών μυθoπλασίας, ντοκιμαντέρ, animation ή πειραματικών, σχετικές με το περιβάλλον. Με head programmer τον Βασίλη Τερζόπουλο, σταθερό συνεργάτη του φεστιβάλ, η κριτική επιτροπή, αποτελούμενη από άτομα με περιβαλλοντική ευαισθησία και ακτιβιστική δράση, επέλεξε το «Αντίκλινο» του Joao Gil από την Πορτογαλία για το φετινό βραβείο που συνοδεύεται από έπαθλο 4.000 ευρώ από την ΑΜΚΕ Κύκλωψ.
«Το τμήμα Short & Green αποτελεί μετεξέλιξη ειδικού βραβείου στο διεθνές διαγωνιστικό που οφείλεται στη διορατικότητα του καλλιτεχνικού διευθυντή του φεστιβάλ, Γιάννη Σακαρίδη, χρειάζεται ο χώρος και ο χρόνος για να δοθεί μήνυμα για την προστασία του περιβάλλοντος, μέσω της επιδραστικότητας του κινηματογράφου. Στα μελλοντικά μας σχέδια είναι να υπάρχουν εκπαιδευτικές και άλλες δράσεις με σχολεία και μια σειρά από δράσεις που θα απευθύνονται και σε επαγγελματίες κινηματογράφου», μας λέει ο κ. Τερζόπουλος.
Πολλές ταινίες ήταν απαισιόδοξες, προσέγγισαν το θέμα μέσα από ακραίες εικόνες καταστροφής του πλανήτη, όπου δεν αναπνέεις κι όλα είναι κατεστραμμένα, ενώ λιγότερες ήταν οι κάπως πιο αισιόδοξες, χιουμοριστικές αλλά πάντα μελαγχολικές.
Επίσης φέτος διαγωνίστηκε μια ταινία από τη Χιλή, η “Mar & Cielo”, της οποίας η παραγωγή μερίμνησε για το περιβαλλοντικό της αποτύπωμα. «Είναι η τάση του μέλλοντος», μας εξηγεί ο κ. Τερζόπουλος. «Να είναι οι ταινίες φιλικότερες στο περιβάλλον, με μικρότερη κατανάλωση χαρτιού, vegan τροφές στο catering, ηλιακή ενέργεια στα γυρίσματα, δενδροφύτευση ώστε να ανταποδίδουν την ενέργεια που καταναλώθηκε για την παραγωγή».
Κλείνοντας θα ήθελα να αναφερθώ σε άλλο ένα τμήμα του φεστιβάλ που είναι φύσει και θέσει πολλά υποσχόμενο, το Pitching Lab. Ενδεικτικά, οι φετινοί Έλληνες διακριθέντες Μανώλης Μαυρής και Άρης Καπλανίδης είχαν αρχικά φέρει την ιδέα τους εκεί – ο μεν Μαυρής για παλαιότερη ταινία του που τελικά διαγωνίστηκε στο φεστιβάλ, ο δε Καπλανίδης για το «Από το μπαλκόνι».
Όπως μου εξήγησε η Βαρβάρα Δούκα από την ομάδα του Pitching Lab: «Ο Άρης είχε έρθει πριν από τρία χρόνια και του συστήσαμε να μην κάνει το «Από το Μπαλκόνι» μυθοπλασία, παρά να το αφήσει ως είχε, με αυτούς τους καταπληκτικούς διαλόγους, όπως κι έγινε. Έτσι τον γνώρισε η παραγωγός Ιωάννα Σουλτάνη και η ιδέα υλοποιήθηκε».
Φέτος από τις 115 συμμετοχές στο pitching lab, ξεχώρισαν οι 14. «Είδαμε πολύ καλές δουλειές, ενδιαφέρουσες ιδέες. Όσον αφορά στη χώρα μας, χρειάζεται οι Έλληνες δημιουργοί να συνδεθούν περισσότερο με την πραγματικότητα, να μάθουν να αφηγούνται μια ιστορία με αρχή, μέση και τέλος και να επιμείνουν στην ανάπτυξη και στη δομή των σεναρίων. Στο Pitching lab τα σενάρια των Ελλήνων δοκιμάζονται στο ίδιο επίπεδο με αυτά των ξένων κι αυτό είναι ιδιαίτερα χρήσιμο».
Φέτος διοργανώθηκαν και masterclasses που αφορούσαν όλο το φάσμα της δημιουργίας, αγοράς και διανομής. Τα τελευταία 8 χρόνια, 18 ιδέες του pitching lab έχουν γίνει ταινίες και, τώρα που το σκέφτομαι, θα είχε πολύ ενδιαφέρον να γίνει ένα αφιέρωμα σε αυτές.
Πέρυσι είχα γράψει, και το πιστεύω ακόμα, ότι οι βραβεύσεις θα έπρεπε κάπως να περιοριστούν και συγκεκριμένα να αποφεύγονται οι πολλές τιμητικές διακρίσεις και εύφημες μνείες, που δείχνουν μια αμφιθυμία και μια κάποια χαριστική διάθεση.
Φέτος ο σκηνοθέτης Μανώλης Μαυρής, στον λόγο του για το “Brutalia”, με επιβεβαίωσε και με διέψευσε ταυτόχρονα. Πριν λίγα χρόνια, μας είπε, είχε φύγει από τη Δράμα με μια διάκριση που του φάνηκε ότι δόθηκε για να πάρει κι εκείνος κάτι. Ήταν όμως για εκείνον ένα κίνητρο και μια επιβεβαίωση, κάτι που τον έκανε να πιστέψει ότι μπορεί να τα καταφέρει, αν επιμείνει και προσπαθήσει.
Για κάτι τέτοια, επίμονα και παθιασμένα παιδιά, για τους κινηματογραφιστές που κυνηγούν τα όνειρά τους σε συχνά αντίξοες συνθήκες, για τις ιστορίες που πρέπει να λέγονται, για τις αίθουσες που είναι ωραίες όταν γεμίζουν με κόσμο και μάλιστα νέο, αγαπάμε τη Δράμα, που μας υπενθυμίζει τις βασικές ανθρώπινες αξίες…
