Νέοι και ταλαντούχοι

Αν θεωρήσουμε ότι ο Ιούλιος φέρνει μαζί του και το τέλος της εικαστικής περιόδου, τότε η δική μου χρονιά κλείνει με μια πολύ ευχάριστη έκπληξη. Την έκθεση για την παρουσίαση των διπλωματικών εργασιών των εικαστικών καλλιτεχνών που παρακολούθησαν το μεταπτυχιακό πρόγραμμα της ΑΣΚΤ την περίοδο 2011-2013. Στον εκθεσιακό χώρο «Ν. Κεσσανλής» παρουσιάστηκαν από τις 3 έως τις 6 Ιουλίου -σχεδόν εν κρυπτώ μια που η σχολή δε φρόντισε για την προβολή του γεγονότος- τα έργα των εννέα αποφοίτων με τα οποία κέρδισαν το μεταπτυχιακό τους τίτλο. Στην πλειονότητά τους τα έργα ήταν ενδιαφέροντα και μεστά, αισθητικά άρτια και αποκάλυψαν καλλιτέχνες ώριμους και με δυνατότητες.

Το πιο εντυπωσιακό έργο -το οποίο θα μπορούσε να εκτίθεται σε οποιοδήποτε μουσείο του κόσμου και να αποτελεί από μόνο του το περιεχόμενο μιας έκθεσης- ήταν η βίντεο εγκατάσταση του Χρήστου Δεληδήμου «Crocodile Says the Worst Lies». Η τεράστια εικόνα, που έπιανε έναν τοίχο ύψους 5 μ. και μήκους 10 μ. περίπου, προερχόταν από δύο προτζέκτορες και τη συνέθεταν παλιότερες ζωγραφιές του Δεληδήμου, οι οποίες μέσα από το video animation πήραν ζωή. Πρόκειται για μια ονειρική εικόνα, έναν κόσμο που θυμίζει τον Παράδεισο, τη Neverland του Πήτερ Παν αλλά και ακροθιγώς εικόνες του Ιερώνυμου Μπος, όπου ανάμεσα στα βράχια ενός σεληνιακού τοπίου, που η βλάστηση και γενικότερα η φύση μοιάζει θελκτική, αλλά αποκαλύπτεται εχθρική, βρίσκονται σώματα ανδρών που φαίνεται σαν να έχουν χάσει το παιχνίδι της ζωής, ενώ ο Θάνατος προβάλλει ανάμεσά τους κάθε τόσο. Είναι ένα έργο για τον έρωτα ή για τη ζωή; Σε κάθε περίπτωση, το μέλλον μοιάζει ζοφερό και το τώρα κίβδηλα αισθαντικό. Ο Χρήστος Δεληδήμος, που ήταν και ο μόνος απόφοιτος που έχει ήδη γκαλερί και έχει ξεκινήσει δυναμικά την καριέρα του, αποδεικνύει για άλλη μια φορά τη δύναμή του στο σχέδιο και τη σύνθεση.

Μια καλλιτέχνις με ιδιαίτερα ενδιαφέρον έργο ήταν και η Εύα Μαραθάκη με μια σειρά βίντεο, που επιτέλους είχαν, για μένα, την ιδανική διάρκεια – γύρω στα τρία λεπτά, γιατί τα άλλα βίντεο, τα μεγαλύτερα, δεν τα θεωρώ εικαστικά, αλλά υβριδικό κινηματογράφο που πρέπει να προβάλλεται σε κινηματογραφικές αίθουσες. Βίντεο τα οποία θύμιζαν με την απλότητά τους τις απαρχές της χρήσης του μέσου, όπως τα έργα του Bruce Nauman, αναφορά που έχει σχέση σε μεγάλο βαθμό και με τη χρήση του εαυτού και του σώματος. Έτσι, και η Μαραθάκη πρωταγωνιστεί στα βίντεό της προκειμένου να «μετρήσει» η ίδια τον εαυτό της, αλλά και να «μετρηθεί» από τον περίγυρο της, προκειμένου να δουν αν ταιριάζει στα καλούπια που έχουν δημιουργηθεί για αυτήν τόσο από τον ίδιο τον εαυτό της όσο και από το κοινωνικό σύνολο. Καθώς και για να εξετάσει τη σχέση της με τη μητέρα της. Όπως γράφει η ίδια στο κείμενο με το οποίο υποστήριξε τη διπλωματική της, «τα βίντεο συγκροτούν ένα corpus με διαφορετικές αφετηρίες και θεματικές, αλλά με κοινό παρονομαστή… είναι αυτοαναφορικά-αυτοβιογραφικά έργα, αυτό συνεπάγεται ότι είναι έντονο και το βιωματικό / εμπειρικό στοιχείο στο έργο. Επιπλέον, η μητέρα μου είναι πάντοτε παρούσα ακόμα και μέσω της απουσίας της. Τα θέματα που πραγματεύομαι αφορούν τη σχέση με τον εαυτό, άρα σε ζητήματα που άπτονται της (γυναικείας) ταυτότητας αλλά και ετερότητας, τη σχέση του εαυτού (εγώ) με την οικογένεια, άρα τις οικογενειακές σχέσεις, οι οποίες είναι συγχρόνως και σχέσεις εξουσίας και επιβολής. Οι δυναμικές που δημιουργούνται εντός της οικογένειας αποτελούν εντέλει μια μεταφορά των κοινωνικών σχέσεων, που αποτελούνται από σχέσεις εξουσιαστή-εξουσιαζόμενου. Η αισθητική της εικόνας και του χώρου είναι κοινή σε όλα τα βίντεο. Κυριαρχεί το λευκό στον τοίχο και το γκρι δάπεδο, ο χώρος αυτός δημιουργεί μια ουδετεροποιημένη, σχεδόν αποστειρωμένη ατμόσφαιρα».

Εικ. 1: Στιγμιότυπο από το βίντεο της Εύας Μαραθάκη «I’m always here when you ask for me», 2013.

Και, για να κλείσουμε με τα έργα για τα οποία οι καλλιτέχνες επέλεξαν τη χρήση της ψηφιακής εικόνας, να αναφερθώ στα ασπρόμαυρα βίντεο της Κατερίνας Κουτσογιάννη, η οποία δούλεψε προς δύο κατευθύνσεις: Η πρώτη μοιάζει κάπως με μετεξέλιξη της kinetic art (meta-mechanics) του Jean Tinguely μεταφερμένη σε βίντεο. Σχέδια από αερόπλοια Ζέπελιν, αλλά και από ανθρώπους, κότες, δέντρα, ψάρια και περίστροφα μεταμορφώνονται σε κλειστά κυκλώματα μηχανικής κίνησης, αποτελούμενα από εκατοντάδες γρανάζια και άλλα κινούμενα στοιχεία, κάτι ανάμεσα σε εικόνες εγκυκλοπαίδειας και video game, σαν καλολαδωμένες μηχανές που λειτουργούν χωρίς σκοπό. Η δεύτερη κατεύθυνση είναι η δημιουργία μιας ασπρόμαυρης εικόνας σχεδόν ονειρικής, ακατάληπτης και μάλλον στατικής. Σε κάθε περίπτωση, η συνεχής δραστηριότητα χωρίς να διαφαίνεται συγκεκριμένος λόγος, το παιχνίδι ή το όνειρο και η ατμοσφαιρικότητα μοιάζουν να είναι οι μοναδικές απαντήσεις στη ζωή του ανθρώπου.

Ανάμεσα στους αποφοίτους του μεταπτυχιακού προγράμματος της περιόδου 2011-2013 ήταν και δύο καλλιτέχνες που ασχολήθηκαν με την γλυπτική. Η Έφη Σπύρου χρησιμοποίησε κυρίως ξύλο για να δημιουργήσει ένα πολύ μεγάλο κεντρικό έργο και μερικά μικρότερα γλυπτά. Το «Seeking the Bubble Reputation», το μεγάλο της έργο, όπως λέει η ίδια, είναι η αφετηρία για «μια διαδρομή όπου κενό και πλήρες αποτελούν εργαλεία για την ενεργοποίηση τής από καιρό ξεχασμένης ανθρώπινης ανάγκης για εν-σώματη επικοινωνία, συν-ύπαρξη, συν-κατοίκηση». Εμένα μου θύμισε ένα μεγάλο τοτέμ σε μια πιο μίνιμαλ εκδοχή, σκέφτηκα την ανάγκη του ανθρώπου να πιστεύει σε κάτι, την ανάγκη του να θεωρεί ότι υπάρχει κάτι πέρα από τον κόσμο όπως τον αντιλαμβάνεται. Παράλληλα, τα μικρότερα έργα της Σπύρου -και σε αντιδιαστολή με το μεγάλο- μοιάζει να αναπαράγουν τις συνεχείς αλλαγές του μεγέθους της Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων. Όλα είναι οικεία και ταυτόχρονα ανοίκεια. Όλα στη θέση τους, αλλά παρ’ όλα αυτά μοιάζουν περίεργα.

Εικ. 2: Η εγκατάσταση της Έφης Σπύρου «Seeking the Bubble Reputation», 2013.

Τέλος, ο Δημήτρης Λάμπρου με την εγκατάσταση «Traumgeschichte – Ιστορία ως όνειρο», χρησιμοποιώντας ξύλο για να κατασκευάσει το σκελετό σύγχρονων πυραμίδων αλλά και παραθέτοντας προσχέδια-εικαστικά έργα γεμάτα σημειώσεις, μιλά για την εκμετάλλευση του ανθρώπου από τον άνθρωπο, θέτει ερωτήματα για το ρόλο της τέχνης και της αρχιτεκτονικής και εξετάζει την πιθανότητα δημιουργίας ενός δίκαιου κοινωνικού συστήματος .

Είναι κρίμα που η έκθεση των αποφοίτων του Μεταπτυχιακού προγράμματος Εικαστικών Τεχνών 2011-2013 της ΑΣΚΤ κράτησε τόσο λίγο και δε δημοσιοποιήθηκε. Και είναι πραγματικά απαράδεκτο που η σχολή δεν έχει μεριμνήσει για την ύπαρξη οπτικοακουστικού εξοπλισμού και οι καλλιτέχνες έπρεπε να πληρώσουν οι ίδιοι για την ενοικίαση των μηχανημάτων προκειμένου να δείξουν τη δουλειά τους. Παρ’ όλα αυτά, η ύπαρξη νέων ταλαντούχων και πολλά υποσχόμενων καλλιτεχνών είναι παρήγορη.

Η κεντρική φωτογραφία του άρθρου είναι από τη βίντεο εγκατάσταση του Χρήστου Δεληδήμου «Crocodile Says the Worst Lies»,2013