Μπορούν η ποίηση και η λογοτεχνία απλά να γιορτάζονται;

Σκέψεις κι εμπειρίες από τον 2ο Ευρωπαϊκό Λογοτεχνικό Περίπατο και το 2ο Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης Αθηνών

Το μεσημέρι του Σαββάτου η Στοά του βιβλίου φιλοξένησε για δεύτερη χρονιά τον Ευρωπαϊκό Λογοτεχνικό Περίπατο και μεταμορφώθηκε σε ένα πνευματικό, διαδραστικό πολυεργαστήρι. Πολιτιστικά, μορφωτικά ινστιτούτα και πρεσβείες, μέλη του δικτύου EUNIC, είχαν καλέσει συγγραφείς από την Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία, Ισπανία, Νορβηγία, Κύπρο, Ρουμανία, Τσεχία και Αυστρία. Οι χώροι της Στοάς είχαν μετατραπεί σε μικρά λογοτεχνικά καφενεία, όπου οι συγγραφείς, μεταφραστές, δημοσιογράφοι και ηθοποιοί διάβαζαν αποσπάσματα ή μιλούσαν για τα βιβλία και ακολουθούσε κουβέντα με το κοινό σε μια πολύ ζεστή και χαλαρή ατμόσφαιρα.

Ένα κοινό που δεν έμοιαζε τυχαίο, δεν ήταν ο κόσμος που ψωνίζει και ρίχνει μια ματιά από περιέργεια, αλλά έχει έρθει ειδικά για τη διοργάνωση. Σχετικά μικρή η συμμετοχή – ίσως το μούδιασμα από τη ζέστη στην πόλη και τις εκλογές την επομένη δεν βοήθησε – αλλά θερμή. «Στο facebook είχαν δηλώσει ότι θα έρθουν 300 άτομα», άκουσα να λέει ένας συγγραφέας από το Σπίτι της Κύπρου, πράγμα που μου θυμίζει πόσο με εκνευρίζουν αυτές οι εικονικές συμμετοχές και κινητοποιήσεις με τα κλικ στο facebook. Δεν αρκεί μια κοινοποίηση μιας εκδήλωσης που μας ενδιαφέρει; Πρέπει άραγε να λάβει και την αίγλη της αυτοπρόσωπης συμμετοχής μας; Το κοινό λοιπόν ήταν το υποψιασμένο, το ενημερωμένο, το κινητοποιημένο, οι χώροι γέμισαν με φάτσες γελαστές και μάτια που έλαμπαν και οι διοργανωτές έμειναν ευχαριστημένοι, όπως μας είπε η κ. Πωλίνα Μουρατίδου εκ μέρους του Γαλλικού Ινστιτούτου.

P1140253
Από το εργαστήρι μετάφρασης του Goethe Institut με τον Γιάννη Καλιφατίδη

Δεν έχεις συχνά την ευκαιρία να συναντήσεις από κοντά τους συγγραφείς και μάλιστα του εξωτερικού, κι όλο αυτό έχει κάτι το μαγικό. Οι συγγραφείς ήταν καταξιωμένοι διεθνώς ή ανερχόμενοι μεν, ήδη βραβευμένοι δε, οι περισσότεροι μεταφρασμένοι στα ελληνικά και με έργα που έχουν μεταφερθεί στην τηλεόραση και στο θέατρο. Μεγάλο ενδιαφέρον είχε η δράση του Goethe Institut, όπου είχα τη σπάνια ευκαιρία να παρακολουθήσω ένα μεταφραστικό εργαστήρι in progress.  Ήταν ουσιαστικά η συνέχεια ενός εργαστηρίου μετάφρασης της Βιβλιοθήκης του Ινστιτούτου, όπου σπουδαστές και φοιτητές μετέφρασαν και παρουσίασαν τη δουλειά τους με τη χρήση iPads και Smartboards. Το Σάββατο οι συμμετέχοντες είχαν μεταφράσει αποσπάσματα από το πρωτοεμφανιζόμενο βιβλίο του David Safier «28 μέρες» κι ο μεταφραστής Γιάννης Καλιφατίδης έκανε τα σχόλια και τις παρατηρήσεις του με δυνατότητα συμμετοχής του κοινού. Κάτι σαν ομαδικό παιχνίδι, ένα γλωσσικό παζλ, με άπειρες δυνατότητες απ’ όπου διαλέγεις την καλύτερη και πιο ταιριαστή.

P1140246
Ανάγνωση του βιβλίου “So long Marianne” με τη συγγραφέα Kari Hesthamar και τη Λένα Παπαληγούρα

Πολύ ατμοσφαιρικό ήταν επίσης το εργαστήρι της Νορβηγίας, όπου παρουσία της συγγραφέα Kari Hesthamar η Λένα Παπαληγούρα διάβασε αποσπάσματα από το «So long Marianne». Το βιβλίο μιλά για τη γνωριμία του Leonard Cohen το ’60 στην Ύδρα με τη νορβηγίδα Marianne, που τον ενέπνευσε για το γνωστό και αγαπημένο τραγούδι. Μεγάλη συμμετοχή είχε και η συνάντηση με τον μαχητικό, πολιτικοποιημένο Ρουμάνο συγγραφέα Matei Visniec, που μίλησε για την ιδεολογία και τη χειραγώγηση και μετέφερε γλαφυρά παραδείγματα από την υπερίσχυση της εικόνας έναντι του λόγου.

Για δεύτερη φορά διοργανώνεται φέτος και το Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης Αθηνών που εκτείνεται από τις 21 έως τις 26 Σεπτεμβρίου σε διάφορες περιοχές του λεκανοπεδίου και συγκεντρώνει ποιητές σχεδόν απ’ όλες τις ηπείρους, όπως μας εξηγεί η κ. Ειρήνη Παπακυριακού, μέλος της οργανωτικής επιτροπής του φεστιβάλ.

Διοργανωτής είναι ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός Κύκλος Ποιητών, που ιδρύθηκε το 2012 με σκοπό την προώθηση της ελληνικής ποίησης, την επικοινωνία και την ανάπτυξη δεσμών με το εξωτερικό. Μέλη του είναι πάνω από 100 ποιητές, τόσο καταξιωμένοι, όπως ο Νάνος Βαλαωρίτης ή ο Τίτος Πατρίκιος, όσο και νεότεροι. Αντεπιστέλλοντα μέλη του είναι σημαντικοί ξένοι ποιητές.

Apexo sti Stoa

Το φεστιβάλ είναι μεν σχετικά νέο, αλλά από τα μεγαλύτερα στην Ευρώπη. Η ιδέα ξεκίνησε το 2011 στην Κολομβία, όταν συνυπογράφηκε από πολλούς ποιητές στον κόσμο το μανιφέστο του Παγκόσμιου Κινήματος Ποίησης . Το κίνημα περιλαμβάνει 220 διεθνείς οργανισμούς, 1235 ποιητές και 117 φεστιβάλ ποίησης και στόχος του είναι να αναλάβει η ποίηση τον ανθρωπιστικό της ρόλο παγκοσμίως σε καιρούς κρίσης.

«Σε κάθε οικονομική κρίση ο πρώτος που πλήττεται είναι ο πολιτισμός. Η ποίηση ήδη θεωρείται ότι δεν απευθύνεται σε πολλούς, έτσι απομονώνεται πια εντελώς. Οι δε εκδότες σπάνια χρηματοδοτούν ποιητικές συλλογές. Σε αυτό θέλαμε να αντιδράσουμε: Η κρίση χρειάζεται μια ποίηση ζωντανή, ανοικτή σε όλους, ελεύθερη, που να τη βιώνεις. Κάνουμε το φεστιβάλ για να αναδείξουμε την Ελλάδα που έχει πληγεί από την κρίση. Ενώ οι δεκαετίες ‘80 και ‘90 ήταν ποιητικά άγονες, μετά το 2000 έχουμε την ανάδειξη μεγάλης και ποιοτικά εξαιρετικής παραγωγής. Είναι λοιπόν σημαντικό να φανεί και η δουλειά των νεότερων που ναι μεν ασχολούνται επίσης με τα βασικά κοινωνικά, υπαρξιακά ζητήματα, αλλά θέτουν και ζητήματα τεχνολογίας, κοινωνικής δικτύωσης και νέων τρόπων συνύπαρξης με τους άλλους».

Εντύπωση μου κάνει η επίσκεψη ποιητών στις φυλακές Ανηλίκων Αυλώνα στα πλαίσια του φετινού φεστιβάλ. «Το 2013 είχαν επισκεφτεί τις φυλακές ορισμένοι Έλληνες και ξένοι ποιητές, καλεσμένοι από το σχολείο των φυλακών. Η υποδοχή ήταν εξαιρετική. Ενώ η επίσκεψη είχε προγραμματιστεί για 2-3 ώρες, οι μαθητές δεν άφηναν τους ποιητές να φύγουν, έγινε μια φοβερή συζήτηση, τους έδειχναν δικά τους κείμενα και ποιήματα, ζητούσαν τη γνώμη τους και τελικά βγήκαν και οι ποιητές κερδισμένοι από αυτό. Μακάρι να μπορούσαμε να διοργανώνουμε κάτι τέτοιο πιο μεθοδικά και στα σχολεία, εκεί όπου κυριαρχεί η αίσθηση, ίσως μέσα και από τα βιβλία, ότι οι ποιητές είναι πεθαμένοι, δεν τους συναντάς ποτέ. Γενικά δεν είναι γόνιμος ο τρόπος που έρχονται τα παιδιά σε επαφή με την τέχνη και την τεχνολογία. Μαθαίναμε στα ανθολόγια να ψάχνουμε εξονυχιστικά την κεντρική ιδέα και το δίδαγμα. Αυτός είναι ένας από τους τρόπους να σκοτώσεις την ποίηση! Η ποίηση πρώτα ακουμπά τις αισθήσεις, πρώτα τη νιώθεις. Το βαθύτερο νόημα ίσως δεν έχει τόση σημασία, αυτό το βιώνουμε ασυνείδητα όταν λειτουργούν οι αισθήσεις. Χρειάζεται λοιπόν να τη μοιραζόμαστε, χωρίς να την αναλύουμε χειρουργικά».

stoa

Πέρα από το φεστιβάλ κορυφαία διοργάνωση του Κύκλου είναι η 21η Μαρτίου, ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης, με εκδηλώσεις πανελλαδικά, αναγνώσεις και μουσικές δράσεις σε διάφορους χώρους, σε σχολεία, ακόμα και σε μεταφορικά μέσα. Προσέχω μια Δια-μαρτυρία το 2012, με ποιητές που περπατούσαν διαβάζοντας ποιήματα στο κέντρο της Αθήνας και μια δράση στη Βαρβάκειο Αγορά το 2013, όταν ο Κύκλος είχε μοιράσει κάρτες με στίχους σε όσους δούλευαν ή αγόραζαν εκεί. «Πολλοί μετανάστες μας ζητούσαν να τους τις διαβάσουμε. Χαρακτηριστικά θυμάμαι κάποιον που είχε ακούσει ένα μικρό ερωτικό ποίημα και ήθελε να το στείλει στη χώρα του στην αγαπημένη του. Μια αυθόρμητη συναισθηματική αντίδραση που δείχνει ότι την ποίηση την αντιλαμβάνονται εν τέλει όλοι πολύ καλά».

«Τελικά δεν ήταν και τόσο χάλια όσο νόμιζα!» μου είπε ο γιος μου, που αρχικά ανόρεχτα με είχε συνοδεύσει το ζεστό εκείνο πρωί του Σαββάτου στον Λογοτεχνικό Περίπατο. Δεν ξέρω αν, αυτού του τύπου οι διοργανώσεις, απευθύνονται ή φτάνουν στο ευρύτερο κοινό. Δεν ξέρω καν αν αυτό μπορεί να θεωρηθεί αυτοσκοπός, του οποίου η μη επίτευξη σημαίνει αποτυχία. Θεωρώ ότι είναι πολύ σημαντικό να συνεχίζονται, να στηρίζονται και κυρίως να γιορτάζονται. Γιατί η ποίηση και η λογοτεχνία είναι γιορτή, γιατί ακόμα και μια νέα ψυχή να αγγίξουν είναι αρκετό.

Εγγραφείτε στο newsletter μας

Κάθε Σάββατο θα λαμβάνετε στο e-mail σας το newsletter του ελc με τις προτάσεις μας για την εβδομάδα!

Podpourri. Ιστορίες που ακούγονται

Ακολουθήστε το ελculture.gr στο Google News

το ελculture σας προσκαλεί σε εκδηλώσεις

ΓΡΑΨΕ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ ΣΟΥ

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.