Όταν πρωτοβγαίνουν ραντεβού, ο βετεράνος σούπερ σταρ του μπέιζμπολ Τζο Ντι Μάτζιο ρωτά την Μέριλιν, που είχε ήδη αρχίσει να αποκτά εκείνη την εποχή στάτους σούπερ σταρ του Χόλιγουντ: Πώς μπήκες στο χώρο; Πώς έγινε το ξεκίνημά σου; Του απαντά αμήχανα και ενοχικά ότι την ανακάλυψαν, ενώ ξαναπαίζει στο μυαλό της τη σκηνή που έχουμε δει νωρίτερα: ο επικεφαλής του στούντιο Ντάριλ Ζάνουκ την καλεί στο γραφείο του για ακρόαση. Δεν ήθελε να την δει και να την ακούσει να διαβάζει ένα ρόλο – να την πηδήξει ήθελε. Και την πηδά. Και όταν πάει στις κανονικές ακροάσεις, της ανακοινώνουν ότι έχει ήδη πάρει το ρόλο. Και υπό μία έννοια πέρασε όντως την σωστή ακρόαση: αν το Χόλιγουντ θα παρουσίαζε στην ανθρωπότητα το απόλυτο σύμβολο του σεξ, έπρεπε να δοκιμαστεί και στην πράξη ότι προξενούσε κι από κοντά έντονη επιθυμία, έπρεπε αυτό που θα αποτελούσε φαντασίωση για τον ανδρικό πληθυσμό της γης να περάσει πρώτα από τα χέρια εκείνων που έχουν την εξουσία να προσφέρουν στο πόπολο τις πιο αστραφτερές φαντασιώσεις. Και ποια μεγαλύτερη εξουσία απ’ το να έχεις πηδήξει εσύ, με την ισχύ σου και τα κλειδιά της εισόδου στην βιομηχανία που κρατάς, εκείνη που θέλουν όλοι, εκείνη που θα φροντίσεις να θέλουν όλοι, εκείνη που θα θέλουν αλλά και δεν θα μπορούν να την έχουν όλοι, γιατί θα τους είναι μακρινή, απρόσιτη, είδωλο, αστέρι, σύμβολο όσων δεν μπορούν να έχουν αλλά μόνο να ποθούν.
Τα εκατοντάδες εκατομμύρια θαυμαστές του Ντι Μάτζιο μπορούσαν να τον θαυμάζουν σκέτο. Το στάτους του ήταν αυτό: του σκέτου θαυμασμού, του σκέτου δέους. Το στάτους της Μέριλιν, ως συγκριτικά πολύ μεγαλύτερου αστεριού, ως όχι απλά Αμερικανίδας αλλά παγκόσμιας σούπερ σταρ, ως όχι απλά εκείνης της εποχής αλλά διαχρονικής σούπερ σταρ, είναι όμως διαφορετικής υφής. Ο κορυφαίος αθλητής Τζο Ντι Μάτζιο με τον οποίο παντρεύτηκε, ο κορυφαίος θεατρικός συγγραφέας Άρθουρ Μίλερ με τον οποίο επίσης παντρεύτηκε, ο κορυφαίος πολιτικός JFK του οποίου υπήρξε ερωμένη: άνθρωποι που το πλήθος τους κοίταζε από κάτω προς τα πάνω, ως ανώτερούς του, ως ανθρώπους που έπιασαν κορυφές στη ζωή. Την Μέριλιν όμως, το μεγαλύτερο σύμβολο του σεξ όλων των εποχών, το πλήθος των ανδρών, ο ανδρικός πληθυσμός της γης, με όσο δέος κι αν την κοιτά, δεν την κοιτά από κάτω προς τα πάνω. Αυτό το εκτυφλωτικό που εκπέμπει δεν γεννά σεβασμό. Το “Blonde” αποτυπώνει καίρια το ανδρικό βλέμμα στο πλήθος που την κοιτάζει αδηφάγα: δεν μπορώ να σε έχω, μου πέφτεις πάρα πολύ, αλλά αν σε είχα σε μια γωνιά θα σου έδειχνα εγώ. Τον Ντι Μάτζιο, σε κάποιο μεγάλο παιχνίδι που νίκησε, θα ήθελαν να τον σηκώσουν στον αέρα. Του Άρθουρ Μίλερ θα ήθελαν να του κάνουν standing ovation στο τέλος παραστάσεων ή να του σφίξουν με θέρμη το χέρι. Τον Κένεντι θα ήθελαν να τον αποθεώνουν, ενώ έδινε εμπνευστικές ομιλίες, κοιτώντας τον από κάτω. Την Μέριλιν όμως το πλήθος των ανδρών θα ήθελε να τη βάλει κάτω. Και να την πηδήξει. Και να υποτάξει την ταραχή που του προξενούσε, μέχρι να σβήσει από μέσα του οργασμικά το εκτυφλωτικό της φως. Την Μέριλιν δεν θα ήθελε να την φτάσει αλλά να την υποτάξει. Πολλές γυναίκες ηθοποιοί και τραγουδίστριες έχουν υπάρξει παράλληλα και σύμβολα του σεξ. Αλλά η Μέριλιν υπήρξε πρώτα και κύρια αυτό. Ως τέτοια αναδείχθηκε, ως τέτοια κατασκευάστηκε, ως τέτοια προβλήθηκε και έλαμψε. Με μια λάμψη όχι πρόσκαιρη, με μια λάμψη ακατάβλητη μέχρι και σήμερα.
Το Χόλιγουντ βρίσκει στο πρόσωπο, στο κορμί, στο- μη φυσικό- ξανθό χρώμα μαλλιών, στη σεξουαλικότητα της Μέριλιν το τέλειο προϊόν. Ένα προϊόν πάμφθηνο κιόλας βάσει των όρων του αρχικού της συμβολαίου, με το οποίο ήταν δεσμευμένη με μισθό στο στούντιο. Κι όταν το προϊόν τσινάει και καταρρέει, τη ντοπάρουν, την επαναφέρουν, την αποκαθιστούν. Οι άλλες γυναίκες της λένε ότι όλες θα ήθελαν να είναι στη θέση της και το ξέρει. Αλλά το ξέρει; Εκείνες που της το λένε το ξέρουν; Και τι ξέρουν για τη θέση της, τι ξέρουν για την ίδια;
Και ποια είναι η ίδια; H Mέριλιν του “Βlonde” παραμένει μια άγνωστη και ένα μυστηριώδες πλάσμα πρώτα απ’ όλα για την ίδια τη Νόρμα. Η Μέριλιν είναι μια κατασκευή που παγιδεύει τη Νόρμα. Και ποια είναι η Νόρμα του “Βlonde”: Μια γυναίκα που δεν ξεπέρασε ποτέ την απουσία του πατέρα της και που έψαχνε μπαμπά σε κάθε σχέση. Μια γυναίκα που είχε αποβολές και εκτρώσεις και συνομιλούσε με τα αγέννητα έμβρυα. Θα δούμε μια ταινία πάνω στη Νόρμα, η οποία όμως δεν θα εστιάσει στη σχέση της Νόρμα με τη Μέριλιν, αλλά στη σχέση της Νόρμα με τον πατέρα που δεν γνώρισε ποτέ και τα παιδιά που δεν κατάφερε ποτέ να κάνει. Το στοίχειωμά της απ’ το φάντασμα του πατέρα της και τα αγέννητα παιδιά της καταλαμβάνουν πολύ μεγάλο κομμάτι του “Blonde”. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι το καπελώνουν, αλλά είναι ακόμα χειρότερο, είναι σαν ο Άντριου Ντόμινικ να ήθελε να εστιάσει και να μιλήσει κυρίως για αυτά. Δεν έχω διαβάσει την ομώνυμη μυθιστορηματική βιογραφία της Τζόις Κάρολ Όουτς, πάνω στην οποία βασίστηκε, εικάζω όμως ότι στη σεναριακή μεταφορά πρέπει να της άλλαξε τα πέταλα. Ειδάλλως κι εκείνη έγραψε για την Μέριλιν απουσία της Μέριλιν, ειδάλλως έγραψε απλώς για ένα κορίτσι που μεγάλωσε χωρίς πατέρα και δεν κατάφερε να κάνει παιδιά.
Είναι απλά ενοχλητικό όταν το πρωτοακούς, αλλά φτάνει να γίνει σχεδόν ανυπόφορο όσο επαναλαμβάνεται: Μέριλιν Μονρό του “Blonde” αποκαλεί κάθε μεγαλύτερο απ’ αυτήν άνδρα “Daddy”. Αποκαλεί daddy τον ατζέντη της, daddy τον Τζο Ντι Μάτζιο, daddy τον Άρθουρ Μίλερ. Και το ότι έψαχνε τον μπαμπά της παντού και σε κάθε άντρα δεν συνδέεται με αυτό που έκανε την Μέριλιν – Μέριλιν. Δεν προκύπτει έστω αυτό από την ταινία. Η Νόρμα ήταν έψαχνε τον μπαμπά της παντού, όχι η Μέριλιν. Από το “Βlonde” βγαίνει μια διάσχιση προσωπικότητας, μια μεταμόρφωση που συντελείται με όρους αποξένωσης και αντιπάθειας, ένα αυτό δεν είμαι εγώ.
Επίσης όσο καλοπροαίρετος κι αν θες να είσαι, δεν μπορείς να δώσεις κανένα συγχωροχάρτι στον Ντόμινικ για τις σκηνές με τα έμβρυα, που δεν συνομιλούν απλά με την Μέριλιν, αλλά φτάνουν να της πουν ότι όποιο «μωρό» κι αν σκοτώνεις είναι το ίδιο μωρό. Ή υπερβολικά και ανεπίτρεπτα αφελής είναι, ή αντίθετα το κάνει εσκεμμένα. Και γενικότερα, πέραν του ιδεολογικού, το “Blonde” είναι γεμάτο συμβολισμούς από κραυγαλέους ως, οριακά γελοίους: τα αστέρια στον ουρανό που τα κοιτάνε τα αστέρια στη γη, οι καταρράκτες που χύνονται στον γυναικείο οργασμό, οι εκρήξεις που συμβαίνουν στον ανδρικό, οι «Τρελές Σφαίρες» θα ήταν περήφανες για κάποιους απ’ αυτούς.
Κι όμως· όσο πολλαπλώς προβληματικό κι αν είναι σε επίπεδο περιεχομένου, ιδεών και ουσίας, το “Blonde” είναι και ιδιαίτερα σαγηνευτικό σε επίπεδο εικόνας. Σαγηνευτικό αλλά και άνισο, μαγνητικό αλλά και φλύαρο στις κοντά τρεις ώρες διάρκειάς του. Πριν την έλευση των πλατφόρμων και την αδιαφορία τους για το πόσο κρατάει μια ταινία και πόσες προβολές θα προλάβουν να χωρέσουν στις αίθουσες, το ζήτημα του τελικού μοντάζ και της διάρκειας των ταινιών ήταν ένα συνεχές πεδίο αντιπαράθεσης. Και η προηγούμενη ταινία του Ντόμινικ, το «Σκότωσέ τους Γλυκά» από 2 ½ ώρες είχε σφαγιαστεί στην 1 1/2 ώρα. Αλλά ίσως πολλές φορές τα στούντιο κόβοντας χρόνο παίζει να είχαν και δίκιο. Και τελικά πόσες ταινίες που αγαπήσαμε, βλέποντάς τες εκ των υστέρων σε director’s cut ή extended cut μας φάνηκαν τόσο καλύτερες;
Λέγαμε την προηγούμενη εβδομάδα για το “Athena” του Ρομέν Γαβρά και επίσης του Netflix. Αν και εντελώς διαφορετικά μεταξύ τους εγχειρήματα, μοιράζονται το ίδιο βασικό πρόβλημα: οι εικόνες τους είναι εντυπωσιακές, οι σκηνοθέτες τους μας παραδίδουν εικόνες που σε εντυπωσιάζουν την ώρα που τις βλέπεις και που μπορούν κάλλιστα να σου καρφωθούν στο μυαλό, αλλά τελικά χάνουν τον δρόμο σε αυτό που θέλουν να πουν, δεν καταφέρνουν να συνταιριάξουν την εικόνα με το περιεχόμενο, με αποτέλεσμα το τελικό αποτέλεσμα να πάσχει.
Με όλον αυτόν τον αστερισμό των αστερίσκων, θα επιμείνω ότι το “Βlonde” έχει μέσα του πάρα πολλή σαγήνη για να το προσπεράσεις έτσι απλά. Ο Ντόμινικ ξέρει πολύ καλά να εκπέμψει μια μαγνητική λυρικότητα με τις εικόνες του, όπως είχαμε διαπιστώσει και στην υπέροχη «Δολοφονία του Τζέσι Τζέιμς απ’ τον Δειλό Τομ Φορντ». Η σαγήνη του “Blonde” δεν χτίζεται μόνο με τη σκηνοθεσία, την φωτογραφία, την μουσική, την όλη αναπαράσταση, την ατμόσφαιρα που θυμίζει συχνά Ντέιβιντ Λιντς, αλλά και με την πρωταγωνίστριά του, την Άνα ντε Άρμας που αν είχε γεννηθεί σε άλλη εποχή θα μπορούσε ίσως να είναι η Μέριλιν στη θέση της Μέριλιν. Αλλά είναι καλό να είσαι Μέριλιν;
Κι είναι καλό να είσαι Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι; Το “Blonde” δεν μπαίνει καθόλου στο ζήτημα των φημών για την ανάμιξη της οικογένειας Κένεντι στον θάνατο της Μέριλιν, μας προσφέρει όμως την πιο σκοτεινό ως τώρα πορτρέτο του JFK σε ταινία. Στο σύντομο χρόνο που του αφιερώνει, δεν έχει τίποτα το ανθρώπινο πάνω του, φέρεται ως κτήνος. Τι κάνει τους άνδρες κτήνη; Τι κάνει τις γυναίκες κομμάτια κρέας; Τι σημαίνει να ήσουν το μεγαλύτερο σύμβολο του σεξ όλων των εποχών;
