Μεταξύ των καλλιτεχνών με τη μεγαλύτερη επιρροή στη σύγχρονη εποχή, ο Πικάσο είναι διάσημος για τη συνίδρυση του κυβισμού, ενός πρωτοποριακού κινήματος των αρχών του 20ού αιώνα, στο οποίο οι ζωγράφοι και οι γλύπτες εξέταζαν, αποδομούσαν και ανακατασκεύαζαν αντικείμενα σε αφηρημένες μορφές.
Ο άνθρωπος, ο μύθος, ο μισογύνης: οι πολλές πλευρές της ζωής και του έργου του Πάμπλο Πικάσο θα βρεθούν στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος φέτος, καθώς ιδρύματα στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ γιορτάζουν την 50ή επέτειο από τον θάνατο του Ισπανού καλλιτέχνη.
To 2023 σηματοδοτεί την πεντηκοστή επέτειο του θανάτου του Πάμπλο Πικάσο και θέτει έτσι το έτος υπό το πρόσημο του εορτασμού του έργου του και της καλλιτεχνικής του κληρονομιάς στη Γαλλία, την Ισπανία και διεθνώς. Ο εορτασμός περιλαμβάνει συνολικά 42 εκθέσεις και εκδηλώσεις σε 38 μεγάλα ιδρύματα στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες: δεκαέξι στην Ισπανία, δώδεκα στη Γαλλία, επτά στις Ηνωμένες Πολιτείες, δύο στη Γερμανία, δύο στην Ελβετία, μία στο Πριγκιπάτο του Μονακό, μία στη Ρουμανία και μία στο Βέλγιο.
«Στόχος μας, είναι να δικαιώσουμε την καλλιτεχνική κληρονομιά του Πικάσο και την εγκυρότητα του έργου του. Αν υπάρχει ένας καλλιτέχνης που ορίζει τον 20ό αιώνα, που τον αντιπροσωπεύει με όλη τη σκληρότητα, τη βία, το πάθος, τις υπερβολές και τις αντιφάσεις του, αυτός είναι αναμφίβολα ο Πάμπλο Πικάσο. Θα μας επιτρέψει επίσης να τον αντιμετωπίσουμε από μια σύγχρονη οπτική γωνία, βοηθώντας μας να κατανοήσουμε με τα σημερινά μάτια έναν καλλιτέχνη που εξακολουθεί να είναι ζωντανός 50 χρόνια μετά τον θάνατό του», δήλωσε ο Miquel Iceta, υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού της Ισπανίας, κατά την έναρξη του Έτους Πικάσο, που πραγματοποιήθηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο 2022 σε εκδήλωση στο Μουσείο Reina Sofia στη Μαδρίτη, μπροστά από την εμβληματική Γκουέρνικα του Πικάσο.
Ο υπουργός Miquel Iceta και η υπουργός Πολιτισμού της Γαλλίας Rima Abdul Malak περιέγραψαν το πρόγραμμα, στέκοντας μπροστά στην Γκουέρνικα, τον καμβά μήκους 7,5 μέτρων που φιλοτέχνησε ο Πικάσο το 1937 και θεωρείται από τους κριτικούς τέχνης ως ένας από τους πιο συναρπαστικούς αντιπολεμικούς πίνακες στην ιστορία. Ο Πικάσο ολοκλήρωσε το εκτεταμένο έργο σε μόλις ένα μήνα, αμέσως μετά τον αεροπορικό βομβαρδισμό της ισπανικής πόλης Γκερνίκα από τις δυνάμεις υπό την ηγεσία του Φράνκο στις 26 Απριλίου 1937, όταν εκατοντάδες άμαχοι σκοτώθηκαν. Ο Πικάσο έμαθε για τη θηριωδία δύο ημέρες αργότερα από μια μαρτυρία αυτόπτη μάρτυρα που δημοσιεύτηκε στους New York Times, την οποία χρησιμοποίησε ως έμπνευση για τη σύνθεση, η οποία περιλαμβάνει φλόγες, τραυματισμένα ζώα, γυναίκες και παιδιά.
Ο Πικάσο γεννήθηκε στη Μάλαγα το 1881 και μοιράστηκε μεγάλο μέρος της πρώιμης καριέρας του μεταξύ Βαρκελώνης και Παρισιού. Είχε ήδη εγκατασταθεί στη γαλλική πρωτεύουσα όταν ξέσπασε ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος το 1936 και ο καλλιτέχνης ορκίστηκε να μην επιστρέψει ποτέ στην Ισπανία κατά τη διάρκεια της ζωής και της διακυβέρνησης του δικτάτορα Φρανσίσκο Φράνκο.
Μερικές από τις σημαντικότερες εκθέσεις για τον εορτασμό
Η λίστα ξεκινά με μια σύγχρονη έκθεση στο Μουσείο Πικάσο στο Παρίσι (7 Μαρτίου – 27 Αυγούστου), η οποία παρουσιάζεται σε συνεργασία με τον Βρετανό σχεδιαστή μόδας Sir Paul Smith, γνωστό για τη δουλειά του με το χρώμα, τη ραπτική και τις απροσδόκητες λεπτομέρειες, σε μια πρόσκληση από το Μουσείο να ηγηθεί της καλλιτεχνικής διεύθυνσης μιας εξαιρετικής έκθεσης που παρουσιάζει τη συλλογή του μουσείου.
Λίγο αργότερα, το Μουσείο Πικάσο στη Μάλαγα (8 Μαΐου – 10 Σεπτεμβρίου) και το Guggenheim Bilbao) 29 Σεπτεμβρίου – 14 Ιανουαρίου 2024) θα παρουσιάσουν την έκθεση “Picasso: Matter and Body”, η οποία θα εστιάσει στη γλυπτική πρακτική του καλλιτέχνη, που αν και θεωρείται δευτερεύουσα στο έργο του, διαδραμάτισε ουσιαστικό ρόλο καθ’ όλη τη διάρκεια της καριέρας του. Ομοίως, το Musée Magnelli (6 Μαΐου – 30 Οκτωβρίου), το Musée de la céramique-Vallauris (Ιούνιο-Ιούλιο) και το Museu del Disseny de Barcelona θα αναδείξουν το έργο του Πικάσο που βασίζεται στην κεραμική.
Στη Μαδρίτη, το Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía θα παρουσιάσει την έκθεση Picasso 1906: The Turning Point (14 Νοεμβρίου – 4 Μαρτίου 2024), αφιερωμένη στη χρονιά 1932 όπου το έργο θα πάρει μια νέα στροφή, και στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, στη Νέα Υόρκη, το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης (MoMA) θα προβάλει την τρίμηνη περιήγηση του Πικάσο στο Φοντενεμπλό την άνοιξη του 1921 (1 Οκτωβρίου – 2 Φεβρουαρίου 2024),
μια εστιασμένη έκθεση που εξετάζει τρεις μήνες στην καλλιτεχνική του πορεία, όταν δημιούργησε ένα εκπληκτικά ποικίλο έργο μεταξύ Ιουλίου και Σεπτεμβρίου 1921 στην πόλη Φοντενεμπλό της Γαλλίας με τίτλο “Picasso in Fontainebleau”. Αυτή η έκθεση θα επανενώσει τις δύο μνημειώδεις εκδοχές των έργων του Πικάσο «Τρεις μουσικοί» και «Τρεις γυναίκες στην άνοιξη» με τα άλλα μεγάλα έργα σε καμβά, μικρά προπαρασκευαστικά έργα, σχέδια, χαρακτικά και παστέλ που δημιούργησε στο Φοντενεμπλό. Αυτή θα είναι η πρώτη φορά που τα έργα αυτά παρουσιάζονται μαζί από τότε που έφυγαν από το εργαστήριο του Πικάσο. Περιλαμβάνοντας τόσο το κυβιστικό όσο και το κλασικό ακαδημαϊκό στυλ, τα έργα αυτά θα συμπληρωθούν από φωτογραφίες και αρχειακά έγγραφα που δεν έχουν ξαναδεί ποτέ.
Ο κυβισμός και η παράδοση Trompe l’Oeil, στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης, βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη (20 Οκτωβρίου 2022 – 22 Ιανουαρίου 2023). Επίσης, στη Νέα Υόρκη, το Μουσείο του Μπρούκλιν θα παρουσιάσει μια έκθεση που συν-επιμελήθηκε η Αυστραλή κωμικός Χάνα Γκάντσμπι και η οποία εξετάζει «τα αλληλένδετα ζητήματα του μισογυνισμού, του ανδρισμού, της δημιουργικότητας και της “ιδιοφυΐας”, ιδιαίτερα γύρω από μια σύνθετη, μυθοποιημένη φιγούρα όπως ο Πικάσο», σύμφωνα με εκπρόσωπο του μουσείου.
Αυτή τη στιγμή μια μεγάλη έκθεση ήδη έχει ξεκινήσει στο Μουσείο Πικάσο της Βαρκελώνης αφιερωμένη στον ατζέντη, συλλέκτη, επιμελητή, συγγραφέα και συνεργάτη του Daniel-Henry Kahnweiler (1884-1979), ένα θρύλο την ιστορία της τέχνης του 20ού αιώνα. Οι λίγες εκθέσεις και παρουσιάσεις που οργάνωσε εκεί μέχρι το 1914 τον μετέτρεψαν σε πρωτοπόρο έμπορο του κυβισμού.
Το Guggenheim στη Νέα Υόρκη θα ανοίξει την έκθεση “Young Picasso in Paris” στις 12 Μαΐου 2023, με επίκεντρο το Le Moulin de la Galette του Πικάσο. Mια έκθεση που θα περιλαμβάνει συνολικά δέκα έργα ζωγραφικής και έργα σε χαρτί που εκτελέστηκαν κατά τη διάρκεια παραμονής του στη γαλλική πρωτεύουσα και αντιπροσωπεύουν μια περίοδο στιλιστικών πειραματισμών, επιδεικνύοντας την εκκολαπτόμενη μαεστρία του στη μελέτη χαρακτήρων. Το Met θα φιλοξενήσει επίσης μια δεύτερη έκθεση Πικάσο με τίτλο “Les peintures pour Hamilton Easter Field“, που θα εγκαινιαστεί σε ένα χρόνο από σήμερα.
Πολλά είναι τα μουσεία που πρόκειται να οργανώσουν εκθέσεις που συνδέουν τον Πικάσο με άλλους καλλιτέχνες, είτε με εκείνους που τον επηρέασαν, όπως ο El Greco (Museo Nacional del Prado, Μαδρίτη, 13 Ιουνίου-17 Σεπτεμβρίου) και ο Nicolas Poussin (Musée des Beaux-Arts de Lyon, μέχρι τις 5 Μαρτίου), είτε με σύγχρονους όπως ο Joan Miró (Museu Picasso, Βαρκελώνη, 19 Οκτωβρίου-25 Φεβρουαρίου 2024) και ο Max Beckmann (Von der Heydt-Museum Wuppertal, 17 Σεπτεμβρίου-7 Ιανουαρίου 2024). Το Μουσείο του Λουξεμβούργου στο Παρίσι θα ασχοληθεί επίσης με την αμοιβαία επιδραστική φιλία που είχε ο Πικάσο με την Αμερικανίδα συγγραφέα Γερτρούδη Στάιν (13 Σεπτεμβρίου-28 Ιανουαρίου 2024).
Προτάσεις βιβλίων για να γνωρίσουμε καλύτερα τον Πικάσο και το έργο του
Picasso: The Self-Portraits
Μετά από πρόταση της χήρας του Πικάσο, Ζακλίν, ο διακεκριμένος ιστορικός τέχνης Πασκάλ Μποναφού άρχισε να ερευνά τις αυτοπροσωπογραφίες του Πικάσο πριν από σαράντα και πλέον χρόνια. Αν και πολλά έχουν ειπωθεί και γραφτεί για τη ζωή και την τέχνη του Πικάσο, τα αυτοπορτρέτα του δεν είχαν ποτέ εκτενώς μελετηθεί και παρουσιαστεί σε ένα ενιαίο βιβλίο.
Αυτό το σχολαστικά μελετημένο βιβλίο παρουσιάζει τους καρπούς του έργου του που διήρκεσε δεκαετίες.
Από τον πρώτο αποδιδόμενο πίνακα το 1894 ως δεκατριάχρονο αγόρι, μέχρι την τελευταία αυτοπροσωπογραφία του Πικάσο το 1972, ένα χρόνο πριν από τον θάνατό του, ο Μποναφού καταγράφει την εξέλιξη της ζωής και της τέχνης του καλλιτέχνη. Εδώ βλέπουμε τον Πικάσο ως μαθητή, ως νεαρό μποέμ, ως ορμητικό καλλιτέχνη στο Παρίσι, ως αρλεκίνο, ως εραστή, σύζυγο και πατέρα και, τέλος, ως ηλικιωμένο άνδρα που αντιμετωπίζει τη θνητότητά του.
Το βιβλίο περιλαμβάνει περίπου 170 σχέδια, πίνακες και φωτογραφίες, ορισμένα από τις ιδιωτικές συλλογές και αδημοσίευτα στο παρελθόν, συγκεντρώνοντας για πρώτη φορά τις αποδιδόμενες αυτοπροσωπογραφίες αυτής της ιδιοφυΐας της τέχνης του 20ού αιώνα.
Συγγραφέας: Pascal Bonafoux
Pablo Picasso – Σκέψεις για την τέχνη
Μια άκρως προσεγμένη έκδοση που συνοδεύεται από τη βιογραφία του μεγάλου καλλιτέχνη καθώς και με αρκετά έργα του, δίνοντας το έναυσμα στον αναγνώστη να μυηθεί στην καλλιτεχνική του δημιουργία. Από τις σελίδες του βιβλίου αναδύεται ένα φωτεινό, κοφτερό μυαλό που αναζητά όχι απλώς το καινούριο αλλά την ανατροπή σε όλα όσα είναι γνωστά και δεδομένα. Η στρεβλωμένη αντίληψη για το έργο του που τον θεωρεί αφηρημένο ζωγράφο, κυρίως λόγω των έργων της κυβιστικής του περιόδου που λίγοι μπορούσαν να κατανοήσουν, διαλύεται μέσα από την προσωπική του οπτική.
Με αφορμή ένα ρόδι, ένα γυμνό σώμα, μια καρέκλα, ακόμα και μια κατσαρόλα, αφηγείται μια ιστορία ή πιο σωστά, όπως λέει ο ίδιος, δημιουργεί μια παραβολή που περικλείει τις σκέψεις του για τον κόσμο και τον άνθρωπο:
«Ξεκινώντας από τον Van Gogh, όλοι μας, όσο μεγάλοι ζωγράφοι κι αν θεωρούμαστε, είμαστε έως ένα βαθμό αυτοδίδακτοι, θα μπορούσε σχεδόν να πει κανείς ότι είμαστε ναΐφ ζωγράφοι. Οι ζωγράφοι δεν ζουν πια μέσα στο πλαίσιο κάποιας παράδοσης και έτσι καθένας μας οφείλει να ανακαλύψει εξαρχής όλα τα εκφραστικά του μέσα. Κάθε μοντέρνος ζωγράφος έχει το αναφαίρετο δικαίωμα να εφεύρει αυτή τη γλώσσα από το Α ως το Ω. Κανένα κριτήριο δεν μπορεί να ισχύσει apriori στην περίπτωσή του, γιατί δεν πιστεύουμε πια σε αυστηρά καθορισμένα μέτρα.
Από μια άποψη αυτό συνιστά απελευθέρωση, ταυτοχρόνως όμως είναι κι ένας απίστευτος περιορισμός, γιατί όταν αρχίζει να εκφράζεται η ατομικότητα του καλλιτέχνη, τότε αυτός χάνει στο επίπεδο της οργάνωσης ό,τι κερδίζει στο επίπεδο της ελευθερίας. Και όταν δεν είσαι πια σε θέση να υποτάξεις τον εαυτό σου, σε κάποια οργάνωση, τότε έχεις κατά βάση ένα σοβαρό μειονέκτημα». (Pablo Picasso, από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Pablo: Art Masters Series
Το βραβευμένο graphic novel – βιογραφία του Πάμπλο Πικάσο των Julie Birmant και Clement Oubrerie αποτυπώνει τη γόνιμη και πολυτάραχη ζωή ενός από τους πιο αγαπημένους καλλιτέχνες του κόσμου. H Birmant επιλέγει ως αφηγήτρια την ερωμένη του, Fernande Olivier, το μοντέλο με το οποίο ο καλλιτέχνης μοιραζόταν μια σοφίτα στη Μονμάρτρη τα χρόνια πριν γνωρίσει τον Georges Braque το 1907, μια αριστοτεχνική όπως αποδείχθηκε κίνηση.
Σε μεγάλη ηλικία, η Olivier εξετάζει τον πρώην εραστή της με την ίδια ψυχρή ματιά που θα έκανε αν επρόκειτο για ένα απλό φίλο ή συνεργάτη της. Από τη μία πλευρά τον αποδέχεται ως ιδιοφυΐα, αλλά με μια αίσθηση της προοπτικής. Για εκείνη, ήταν μια κωμική φιγούρα, καθώς ήταν κοντός, μάλλον δύσοσμος και βαθιά προληπτικός. Δεν θα μυθοποιήσει τη φτώχεια των πρώτων χρόνων του, αφού τη μοιράστηκε μαζί του, ούτε θα εξιδανικεύσει τις καλλιτεχνικές του παρορμήσεις.
Η ζωή του Πικάσο ξεδιπλώνεται ανάμεσα στους μποέμ της Μονμάρτρης, την ταραχώδη σχέση του με τη Φερνάντ και την εξέλιξη μιας καριέρας που ξεκίνησε μέσα στη φτώχεια, συνεχίστηκε μέσα από σκάνδαλα και απογοητεύσεις και έφτασε στο αποκορύφωμά της με την έλευση του κυβισμού και της μοντέρνας τέχνης.
Αυτή η εκπληκτική βιογραφία δείχνει πώς αναπτύχθηκε η τέχνη του Πικάσο μέσα από τη φιλία του με τους ποιητές Μαξ Ζακόμπ και Γκιγιώμ Απολλιναίρ, τον ζωγράφο Ζορζ Μπρακ, καθώς και τον μεγάλο του αντίπαλο Ανρί Ματίς.
Συγγραφέας: Birmant Julie
Εικονογράφος: Clement Oubrerie
Αναζητήστε περισσότερα βιβλία αφιερωμένα στην Τέχνη στο public.gr κι επιλέξτε ανάμεσα σε μία ευρεία γκάμα ξεχωριστών τίτλων
