Η Έφη Λογγίνου ξεκίνησε από το ίνσταγκραμ για να μάθει φωτογραφία. Το μέσο τής άρεσε, έβλεπε καθημερινά φωτογραφίες από όλα τα μέρη του κόσμου, επικοινωνούσε με άλλους φωτογράφους και έκανε πολλούς φίλους και 30.000 followers. Πριν από λίγο καιρό μετακόμισε στο Βερολίνο και άρχισε να φωτογραφίζει τους ανθρώπους της πόλης στο δρόμο. Οι φωτογραφίες της έχουν βλέμμα και βαθύ συναίσθημα. Αποτυπώνουν όχι μόνο το πώς κινούνται οι άνθρωποι στο Βερολίνο, αλλά και το ανάγλυφο μιας κοινωνικής και πολιτικής κατάστασης που τους επηρεάζει.
«Δε θα σου πω ότι ήταν όνειρο ζωής να ζήσω εκτός Ελλάδας» λέει η Έφη. «Η κρίση με οδήγησε σ’ αυτήν την απόφαση. Μετά την προβολή της ταινίας που έκανα “45 τετραγωνικά” το 2010 και αρκετές παραστάσεις στο ενεργητικό μου, περίμενα ότι σε επαγγελματικό επίπεδο τα πράγματα θα πήγαιναν πιο σταθερά, αλλά αυτό δεν έγινε. Είμαι υπομονετικός ως άνθρωπος και έχω αντοχές μεγάλες. Έχω μάθει να ζω με λίγα χρήματα, όπως επίσης να βρίσκω απολαύσεις σε μικρά πράγματα. Αλλά σιχαίνομαι τη στασιμότητα και τη μιζέρια. Σκέφτηκα ότι η ζωή είναι μικρή και ότι θέλω να την απολαύσω. Ήθελα να νιώσω ξανά ασφαλής, να ταξιδέψω πολύ και να μάθω κι άλλες ξένες γλώσσες. Διάλεξα το Βερολίνο για πρακτικούς λόγους, καθώς η αδερφή μου ζει εδώ με την οικογένειά της και ήθελα να είμαι κοντά της. Διαβάζω αμέτρητες ώρες γερμανικά, βλέπω υπέροχες παραστάσεις στο Schaubühne, βγάζω καθημερινά φωτογραφίες και ατενίζω το μέλλον. Με φόβο ή με χαρά».
Πώς ξεκίνησες να φωτογραφίζεις τους ανθρώπους στο δρόμο;
Τα χρόνια που ζούσα στην Αθήνα, είχα την τύχη να ζω στο υπέροχο Θησείο. Κάθε πρωί λοιπόν, συνήθιζα να περπατώ εκεί γύρω και κατέληγα πάντοτε στο Μοναστηράκι. Μου άρεσε να χαζεύω τις αντίκες, πίνακες ζωγράφων και τα παλιά βιβλία. Όταν λοιπόν άρχισα να ασχολούμαι με τη φωτογραφία, δηλαδή πριν 4-5 χρόνια, παρατηρούσα προσεκτικά τους μικροπωλητές και παλαιοπώλες και φυσικά γεννήθηκε μέσα μου η ανάγκη να τους φωτογραφίζω. Μεγάλο σχολείο. Όμορφα εκφραστικά πρόσωπα όλοι, με ζωηρό ή κοιμισμένο βλέμμα, σβελτάδα στις κινήσεις. Κακότροποι ή ευγενικοί. Ωραίοι άνθρωποι.
Γιατί ανθρώπους;
Γιατί είναι αξιοθαύμαστοι. Αισθάνομαι ασφαλής προσπαθώντας να τους κατανοήσω. Γιατί είναι ένας άλλος τρόπος να επικοινωνήσω μ’ αυτούς, να τους μελετήσω, να «κλέψω» ίσως μια σκέψη τους. Παλιά συνήθεια η παρατήρηση. Πιο παλιά από την ενασχόλησή μου με τη φωτογραφία.
Τι είναι αυτό που σε τραβάει περισσότερο σε αυτούς, η κίνηση, το βλέμμα;
Το βλέμμα κυρίως. Αλλά είναι κάτι που το καταλαβαίνω αφού έχω τραβήξει τη φωτογραφία και την επεξεργάζομαι.
Ποιοι είναι οι άνθρωποι που παρατηρείς περισσότερο; Ποια ηλικία, κοινωνική τάξη, φύλο; Και ποιοι έχουν περισσότερο ενδιαφέρον;
Θα έλεγα ότι τους παρατηρώ όλους. Εστιάζω στις εκφράσεις τους ή σε κάποιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό τους. Με εξιτάρει για παράδειγμα μια ιδιαίτερη μύτη, ένα συνοφρυωμένο στόμα, τα χέρια, ο αλλοπρόσαλλος χορός των μακριών μαλλιών όταν έχει δυνατό αέρα. Με συγκινούν ιδιαίτερα οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας και τα παιδιά. Η αρχή και το τέλος. Το φορτίο της ζωής και η ανεμελιά.
Στις φωτογραφίες οι άνθρωποι σε κοιτούν κατάματα κάνοντας και γκριμάτσες. Τους μιλάς όταν τους φωτογραφίζεις; Ποζάρουν, δυσκολεύονται, χαίρονται ή δυσανασχετούν;
Ναι, όλα συμβαίνουν στο δρόμο! Στην πλειοψηφία των Γερμανών δεν αρέσει καθόλου να τους φωτογραφίζουν. Αλλά εγώ το κάνω, γιατί με κάνει χαρούμενη. Είναι μια μορφή διαλόγου, χωρίς όμως να μιλάμε. Αν μου θυμώσουν τους χαμογελάω ή κάνω ένα νεύμα με το κεφάλι. Στην Ελλάδα είναι διαφορετικά. Μου έχει τύχει αρκετές φορές σε κεντρικούς δρόμους, να μου φωνάζουν «Κοπελιά, έλα να τραβήξεις κι εμάς, να μας βγάλεις στην τηλεόραση».
Σε ποιες περιοχές σου αρέσει να κινείσαι; Μέρα ή νύχτα;
Στο ανατολικό, αλλά και στο δυτικό Βερολίνο, σε πολυσύχναστους δρόμους. Όπου έχει πολύ θόρυβο, μυρωδιές και πολλές ιστορίες. Ψάχνω να βρω την ποίηση στην ασχήμια, κάποιες φορές, της καθημερινότητας. Τις Κυριακές πηγαίνω στα παζάρια τους, flea market όπως τα λένε εδώ. Στο Mauerpark, Boxhagener Platz και στο αγαπημένο μου «Straße des 17.Juni». Κυρίως στη διάρκεια της μέρας κινούμαι, γιατί μου αρέσει πολύ το φως. Αλλά επειδή εδώ το χειμώνα οι μέρες παραείναι μικρές, τους τελευταίους μήνες φωτογραφίζω και νύχτα.
Τι είναι το κοινό που παρατηρείς σε αυτούς και τι το εντελώς διαφορετικό;
Τα τελευταία δύο χρόνια, βγάζω πορτραίτα ανθρώπων που μετακινούνται κυρίως με λεωφορεία, με τον υπέργειο (S-Bahn), αλλά και με αυτοκίνητα. Παρατήρησα λοιπόν ότι το κοινό χαρακτηριστικό τους, είναι το χάσιμο μέσα στις σκέψεις, η μελαγχολία, ίσως και μια παραίτηση. Θα περίμενε κανείς, ότι η μετακίνησή μας από το ένα σημείο στο άλλο, στον προορισμό μας δηλαδή, θα μας έκανε να νιώθουμε μια ικανοποίηση, ότι ένας στόχος εκπληρώνεται. Αλλά μάλλον δεν είναι έτσι. Διαφορετικός είναι ο τρόπος που αντιδρούν, όταν αντιλαμβάνονται ότι τους φωτογραφίζω.
Υπάρχει κάποια στιγμή που η εικόνα ήταν τόσο δυνατή που δεν μπορούσες ή ένιωσες αμήχανα να τη φωτογραφίσεις;
Γενικότερα αποφεύγω να φωτογραφίζω άστεγους ή ζητιάνους, ανήμπορους ανθρώπους. Νιώθω ότι θέλω να τους προστατεύσω και όχι να τους χρησιμοποιήσω. Πριν ένα μήνα περίπου, μέσα στο τρένο, είδα την επανένωση μιας οικογένειας προσφύγων. Ο άντρας και η γυναίκα σφιχταγκαλιασμένοι φιλιούνταν με πάθος και ανάμεσά τους είχαν το μικρό κοριτσάκι τους, το οποίο κρατούσε ένα τεράστιο κόκκινο τριαντάφυλλο. Το κοριτσάκι μού χαμογελούσε συνέχεια και όπως κρατούσα το κινητό μου δεν κρατήθηκα και τράβηξα μια φωτογραφία. Μια κάκιστη φωτογραφία. Αργότερα έβγαλα το συμπέρασμα, ότι τέτοιες εικόνες δεν απαθανατίζονται, απλώς γινόμαστε σιωπηρά και διακριτικά μάρτυρες αυτών. Μάθημα λοιπόν, για μένα.
Η φωτογραφία δρόμου έχει κάνει μια διαδρομή σχεδόν ενός αιώνα, ενώ συνεχίζει με τον ίδιο τρόπο να ανανεώνεται συνεχώς. Γιατί την αγαπάς περισσότερο από όλες;
Ναι, η φωτογραφία δρόμου ανανεώνεται και συνεχίζει την πορεία της δυναμικά. Εγώ την αγαπώ, γιατί με συγκινούν οι άνθρωποι. Γιατί όταν βγαίνω έξω στο δρόμο προσπαθώ να εννοήσω τον κόσμο, τα συναισθήματά μου παίρνουν τον έλεγχο. Γιατί η αναπάντεχη εικόνα, το στιγμιότυπο, με συνδέει με το μέσα μου.
