Μια συνομιλία σε κλίμα επετειακό. 30 χρόνια στη σκηνοθεσία και στον απολογισμό του ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος δεν εφησυχάζει, κρατά αδιάκοπα τη χαρά του μιλώντας μέσα από την τέχνη για πράγματα που αφορούν τους ανθρώπους, αλλά και την πίστη του σε ένα θέατρο πολύτιμο για την ψυχή.
Τη φετινή σεζόν σκηνοθετεί την «Τριλογία των Λήμαν Μπράδερς» και το «Τσέρνομπιλ – Ένα χρονικό του μέλλοντος», δύο παραστάσεις που «συγκατοικούν» στο θέατρο του Νέου Κόσμου, χαρακτηριστικά δείγματα του γοητευτικού για εκείνον αφηγηματικού θεάτρου, που υπηρετεί από το 1997, όταν δημιούργησε τη θεατρική του στέγη. Από τον «Κοινό Λόγο» της Έλλης Παπαδημητρίου, την παράσταση που άνοιξε την αυλαία για πρώτη φορά, το θέατρο του Νέου Κόσμου υπάρχει σαν ένας «κοινός τόπος» καλλιτεχνών, με τις μοναχικές ιστορίες να εκλείπουν καθώς όπως τονίζει ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος, δεν έχουν ενδιαφέρον. «Δεν μου αρέσει καθόλου να μπαίνω μέσα σε ένα θέατρο, να ανοίγω με το κλειδί, να είμαι εγώ ο άρχοντας αυτού του χώρου και τίποτα άλλο».
Μετά από μία μεγάλη παύση πώς είδατε να κυλάει η σεζόν θεατρικά μέχρι στιγμής;
Από την προηγούμενη χρονιά τα πράγματα είναι δύσκολα. Τώρα τη δεύτερη χρονιά ο κόσμος φοβήθηκε και κυρίως από μία ηλικία και μετά. Το θεατρόφιλο κοινό στηρίζεται στις μεγαλύτερες ηλικίες, από 50 και πάνω και κυρίως στις γυναίκες, το 70 – 80% είναι γυναικείο κοινό. Πιστεύω στην πλευρά του θεάτρου που είναι πολύτιμη για τον άνθρωπο, για την ψυχή του και σε αυτό δεν έδωσε σημασία η πολιτεία. Δεν είναι μόνο το οικονομικό και οι δυσκολίες που ζούμε εμείς, αλλά και το πόσο χρήσιμο είναι το θέατρο στην ηρεμία του μυαλού.
Αν έχετε παρατηρήσει τώρα που είμαστε στη δεύτερη χρονιά υπάρχει ένας θυμός μεταξύ των ανθρώπων. Είναι πολύ βαρύ να είσαι στο σπίτι σου κλεισμένος, μετά σου φταίνε οι πάντες γύρω σου, γι’ αυτό υπάρχει μεγαλύτερη επιθετικότητα και πάλι την πληρώνουν οι γυναίκες. Αυτός ο θυμός μέσα σε οικογένειες… βλέπουμε πόσα θύματα γυναικών υπάρχουν και δεν εννοώ μόνο τις δολοφονίες, εννοώ τη βία που βγάζουν οι άνθρωποι κάτω από αυτές τις συνθήκες περισσότερο από όσο έβγαζαν πριν. Είναι μεγάλο ζήτημα και πολύ σοβαρό για να μην το συζητάμε, το κομμάτι του θυμού που δεν έχει και στόχο και αν έχει στόχο προέρχεται από άνδρες απέναντι στις γυναίκες ή το βλέπουμε στην καθημερινότητά μας.
Στην «Τριλογία των Λήμαν Μπράδερς», την πρώτη παράσταση που σκηνοθετείτε φέτος, μέσα από την ιστορία της οικογένειας Λήμαν παρακολουθούμε ένα μεγάλο κομμάτι της παγκόσμιας ιστορίας. Αυτό ήταν που σας οδήγησε και στην επιλογή του έργου του Στέφανο Μασσίνι;
Βλέπουμε να περνάει όλος ο καπιταλισμός από το ξεκίνημα του μέχρι τις μέρες μας, μέχρι δηλαδή το 2008 που ήρθε η παγκόσμια κρίση, για την οποία αποτέλεσε αφορμή ο χρηματοπιστωτικός οργανισμός Λήμαν Μπράδερς. Το έργο πιάνει το θέμα της ίδιας της εξέλιξης της Αμερικής, του νότου, γιατί ξεκινάει σε εποχή που υπάρχει ακόμα δουλεία στην Αλαμπάμα, αλλά και την ιστορία των Εβραίων στην Αμερική. Γενικά πιάνει πολλά θέματα που αφορούν στον κόσμο, όπως παρατηρώ.
Προσωπικά με ενδιαφέρουν τα σύγχρονα έργα που μιλάνε για την εποχή μας και η εποχή μας δεν είναι οι τελευταίες μέρες, ακόμα και αν ο πρώτος από τους Λήμαν Μπράδερς έφτασε στην Αμερική το 1844. Η ιστορία ξεδιπλώνεται από τότε μέχρι σχεδόν σήμερα και μας έχει επηρεάσει πάρα πολύ. Επίσης αυτό που έχει ενδιαφέρον στο έργο είναι ότι παρουσιάζεται μέσα από την ανθρώπινη πλευρά των πραγμάτων κι όχι μιλώντας σκέτα για την οικονομία και τον ρόλο που παίζει.
Η «Τριλογία των Λήμαν Μπράδερς» ξεκινάει έναν νέο κύκλο παραστάσεων στο θέατρο του Νέου Κόσμου με νέα διανομή. Οι νέοι συντελεστές δίνουν μια νέα πνοή στο έργο φωτίζοντας διαφορετικά σημεία του;
Σε αυτόν τον κύκλο παραστάσεων θα είναι ο Μιχάλης Οικονόμου, που ήταν από την αρχή, ο Παντελής Δεντάκης και ο Αλμπέρτο Φάις. Βεβαίως οι νέοι συντελεστές πάντα δίνουν κάτι διαφορετικό. Κάνουμε πρόβα εδώ και 1,5 μήνα που σημαίνει ότι ενώ η βάση της παράστασης μένει ίδια, είναι μια ευκαιρία να επανεξετάσω κάποια πράγματα. Όταν δουλεύεις με άλλους ηθοποιούς κάτι σου μετακινείται και αυτό με ενδιαφέρει πάρα πολύ. Η φόρμα παραμένει η ίδια και κάποια στοιχεία αλλάζουν ανάλογα με το τι σου φέρνει ο ηθοποιός. Ούτως ή άλλως θέλω πάντα στο κέντρο μου να είμαι ο ηθοποιός.
Μπήκα λοιπόν στη διαδικασία να ανακαλύψω πράγματα και αυτό το έχει ένα σημαντικό έργο, όσο το δουλεύεις τόσο ανακαλύπτεις πράγματα και για μένα ως σύγχρονο έργο είναι από τα πολύ σημαντικά που έχω πιάσει στα χέρια μου. Σου ανοίγει παράθυρα διαρκώς, βλέπεις πράγματα που έπρεπε κι εσύ να ωριμάσεις μέσα σε αυτό για να τα ανακαλύψεις. Ο χρόνος είναι πάντα πολύτιμος κι όσο πιο καλό είναι το έργο, τόσο σου δίνει αυτές τις δυνατότητες.
Μετά από 24 χρόνια που μετρά η θεατρική σας στέγη, το θέατρο του Νέου Κόσμου, θα λέγατε ότι έχει γίνει πράξη το όραμα που είχατε για αυτό, όταν ξεκινούσατε;
Το θέατρο ξεκίνησε να χτίζεται για τους λόγους που ήθελα να κάνω θέατρο. Με ενδιέφερε να κάνω θέατρο με απόλυτα δικούς μου όρους όσο μπορώ. Με ενδιέφερε σε τι χώρο είσαι, το ότι δεν εξαρτώνται από άλλους οι επιλογές σου και οι υποχρεώσεις σου: καλλιτεχνών, έργου κ.λπ και οι οικονομικές, κάτι που είναι πάρα πολύ δύσκολο αλλά και δημιουργικό για μένα.
Το όραμα είναι κάτι που φαίνεται στη διαδρομή του, δεν είναι τι οραματίζεσαι αλλά πώς θες να κάνεις θέατρο και αυτό στην πορεία είναι το όραμα, το αποτέλεσμα. Ξεκινάς με το πώς θέλω να δουλεύω, το να είσαι σε ένα κλίμα καλό με τους ανθρώπους. Είναι πολύ βασικό για μένα, γιατί όταν είναι καλές οι σχέσεις με τους ανθρώπους είναι πιο δημιουργικό, ο καθένας νιώθει πιο ελεύθερος και συμμέτοχος. Αυτό το θεωρώ κεντρικό στο θέατρο. Επίσης στα έργα που επιλέγεις, όταν το βλέπεις στον απολογισμό, βλέπεις μια συνέπεια ή όχι, στη διαδρομή το ένα φέρνει το άλλο. Το μυαλό έχει μία κατεύθυνση με ό,τι αλλαγές προκύπτουν στη ζωή αλλάζεις κι εσύ ο ίδιος και αυτό το φέρνεις στη δουλειά σου θετικά και αρνητικά.
Η συνύπαρξη με νέους καλλιτέχνες κάτω από την ίδια θεατρική στέγη ήταν ένας από τους στόχους σας για την ταυτότητα του θεάτρου του Νέου Κόσμου;
Από την αρχή φτιάχτηκε ένας θεατρικός χώρος με τρεις χώρους, την Κεντρική Σκηνή, τον Κάτω Χώρο και το Δώμα. Ήταν μια συνειδητή κίνηση. Δεν μου αρέσει καθόλου να μπαίνω μέσα σε ένα θέατρο, να ανοίγω με το κλειδί, να είμαι εγώ ο άρχοντας αυτού του χώρου και τίποτα άλλο. Προσωπικά δεν με ενδιαφέρουν καθόλου αυτές οι μοναχικές ιστορίες. Τις βλέπω σε άλλα θέατρα και κάποιες φορές έχουν ενδιαφέρον. Το θεωρώ όμως πολύ δημιουργικό να συνυπάρχεις με νέους ανθρώπους όχι μόνο σε δική σου σκηνοθεσία, αλλά μέσα στον ίδιον τον χώρο. Η αύρα που φέρνουν, οι ιδέες που φέρνουν, το κέφι που φέρνουν, η ενέργεια που κουβαλάνε οι νέοι άνθρωποι και ανάμεσα σε αυτούς να είσαι κι εσύ με τις δικές σου παραστάσεις. Όλο αυτό φέρνει κάτι πολύτιμο και προς εμένα αλλά και στο κοινό. Έχει σημασία το κλίμα που εκπέμπει ένας χώρος θεατρικός. Εμείς το διαμορφώνουμε, δεν έρχεται απ’ έξω.
Η δεύτερη παράσταση που σκηνοθετείτε αυτή τη χρονιά, το «Τσέρνομπιλ – Ένα χρονικό του μέλλοντος» συνομιλεί με κάποιον τρόπο με το πανδημικό τώρα. Μιλήστε μας για αυτή τη νοητή σύνδεση των δύο εποχών.
Από τη μία πλευρά χαίρομαι γιατί ενώ το έργο αυτό, όπως και την «Τριλογία των Λήμαν Μπράδερς», το διάλεξα ένα χρόνο πριν την πανδημία, ήρθε κι έδεσε απόλυτα. Από το πώς διαχειρίζεται η πολιτεία μία τέτοια συνθήκη, που βλέπουμε να υπάρχουν πολλά κοινά με τον τρόπο που γίνονται τα πράγματα στην Ελλάδα, αλλά ακόμα και από την υγειονομική πλευρά. Τι οφέλη μπορεί να υπάρχουν μικροπολιτικά, πώς να το διαχειρίζεσαι και να μην είσαι εκτεθειμένος, πώς βιώνουν τα πράγματα οι άνθρωποι, οι πολλοί θάνατοι… Είναι ένα χαρακτηριστικό δείγμα σε έναν τομέα που με αφορά, το τι σημαίνει να συνομιλείς, να αφουγκράζεσαι την εποχή σου και να ψάχνεις να βρίσκεις έργα. Τα έργα δεν είναι μέσα από μία επικαιρότητα, είναι το τι συμβαίνει στην κοινωνία, γενικότερα στην εποχή που ζεις και αν αυτό το αντιλαμβάνεσαι. Αυτός νομίζω είναι και ο λόγος ύπαρξης του θεάτρου. Δεν ξέρω πόσο το αντιλαμβάνομαι, αλλά με αφορά, για να μην λέω μεγάλα λόγια.
Στο «Τσέρνομπιλ» μέσα από τις 16 αφηγήσεις που επιλέξαμε από το βιβλίο της Σβετλάνα Αλεξίεβιτς, μιλάνε άνθρωποι για αυτό που βίωσαν οι ίδιοι ή κάποιο δικό τους πρόσωπο. Και αυτό έφερε μία άγνωστη αρρώστια όπως ήταν και ο covid. Ακόμα και για οικολογικούς λόγους ο θεατής μπορεί να συνδεθεί με αυτές τις ιστορίες.
Από το 1997 και τον «Κοινό Λόγο» της Έλλης Παπαδημητρίου, την πρώτη παράσταση που ανέβηκε στο θέατρο του Νέου Κόσμου σε δική σας σκηνοθεσία, μέχρι σήμερα, τα έργα που επιλέγετε έχουν ως βασικό χαρακτηριστικό τους τον αφηγηματικό λόγο. Ποια είναι η γοητεία του για εσάς;
Άλλες φορές είναι θεατρικό το κείμενο αλλά εμπίπτει σε κανόνες αφήγησης, όπως η «Τριλογία των Λήμαν Μπράδερς», άλλες είναι πραγματικές ιστορίες, πραγματικές αφηγήσεις, όπως το «Τσέρνομπιλ». Με ενδιαφέρει αυτός ο τρόπος. Ας πάρουμε το κομμάτι του αφηγηματικού που προέρχεται από αφηγήσεις πραγματικών προσώπων. Για μένα είναι πού συναντιέται, ο σκηνοθέτης αλλά και οι ηθοποιοί, ο εαυτός σου δηλαδή, με αυτά τα πρόσωπα, όχι πώς θα κάνεις τους πραγματικούς ανθρώπους θεατρικά πρόσωπα. Θεωρώ ξεπερασμένο το να λες ή να θες να μεταμορφωθείς. Δεν θεωρώ ότι ο ηθοποιός μεταμορφώνεται, ο ηθοποιός μέσα στον ρόλο πρέπει να κουβαλάει και φανερές ή κρυφές πλευρές δικές του. Το ζήτημα είναι να υπάρχει ένα σημείο συνάντησης και πώς μιλώντας στο κοινό, απευθύνεσαι, ποια είναι τα όρια που δεν το κάνουν να παίζεις από τη μία τον αφηγητή και από την άλλη να βγαίνεις από τον ρόλο του αφηγητή και να μιμείσαι έναν ρόλο. Η συνύπαρξη αυτών των δύο είναι το πολύ δύσκολο και γοητευτικό ταυτόχρονα. Αλλά και η ζωή το έχει αυτό. Τη ζωή όμως δεν μπορείς να τη μιμηθείς, δεν είναι τόσο απλό. Είναι από μια ματιά που εσύ τη βλέπεις, τη δική σου ματιά βάζεις.
«Εμάς δεν είναι η δουλειά μας να δίνουμε απαντήσεις, είναι ακριβώς να μεταφέρουμε ερωτήματα»
Όταν ακούω ότι ανέβασα την παράσταση και είναι όπως θα ήθελε ο συγγραφέας το θεωρώ μεγάλο ψέμα. Σε ένα έργο υπάρχει η ματιά η δική σου, του σκηνοθέτη δηλαδή, του ηθοποιού και δεν είναι αυτό που θα ήθελε ο Σαίξπηρ ή ο Ευριπίδης, για να μιλήσω για παλαιότερους, αλλά η δική σου ματιά πάνω στο έργο. Επίσης πάνω στη δική σου ματιά, που είναι η σκηνοθεσία, υπάρχει μια άλλη σκηνοθεσία που είναι του ίδιου του κοινού κι εκεί είναι και το γοητευτικό. Πόσο σε βάζει ένα έργο να σκέφτεσαι, πόσο σου βάζει ερωτήματα. Εμάς δεν είναι η δουλειά μας να δίνουμε απαντήσεις, είναι ακριβώς να μεταφέρουμε ερωτήματα. Όλα αυτά μαζί είναι που με κάνουν να μου αρέσει και να ψάχνω θεατρικά έργα που έχουν να κάνουν με αυτόν τον τρόπο. Από την άλλη το θέατρο από την αφήγηση ξεκίνησε, σκέτη αφήγηση από την αρχαιότητα, δηλαδή το να λέει κάποιος μια ιστορία, στην πορεία του χρόνου και πήρε διαστάσεις πιο θεατρικές.
Κοιτώντας πίσω, από την πρώτη σας σκηνοθεσία τη σεζόν 1991-1992 μέχρι σήμερα, έχει αλλάξει ο τρόπος που βλέπετε το θέατρο; Μετά από 61 παραστάσεις θα λέγατε ότι έχει διαφοροποιηθεί το σημείο εστίασής σας;
Φυσικό είναι, το θέατρο αυτό είναι. Ακριβώς επειδή έχει να κάνει με την κοινωνία, παίζουν μεγάλο ρόλο οι εξελίξεις που υπάρχουν και δεν εννοώ κυβερνητικές αλλά στην κοινωνία την ίδια. Η αισθητική εξελίσσεται και η αντίληψη πάνω στο θέατρο εξελίσσεται. Υπάρχουν κάποια πράγματα που αποτελούν βασικές αρχές του καθενός από εμάς που κάνουμε θέατρο, στο πώς αντιμετωπίζει το θέατρο. Θα σας έλεγα ότι εκεί νιώθω να έχω μια συνέπεια, στις επιλογές των έργων. Με αφορά όλο αυτό που συζητάμε για το αφηγηματικό θέατρο. Τώρα αν εξελίχθηκα δεν είμαι ο άνθρωπος που θα το πω αυτό. Νομίζω ότι έχω μια συνέπεια ως προς τις επιλογές, το γιατί κάνω θέατρο μέσα από τα έργα που κάνω όλα αυτά τα χρόνια.
Μετά από 30 χρόνια στη σκηνοθεσία, ο λεγόμενος απολογισμός τι γεύση σας αφήνει;
Συνεχίζω να αγαπάω το θέατρο, δεν κουράστηκα, δεν βαρέθηκα. Προσπαθώ να μην υπάρχει εφησυχασμός αλλά χαίρομαι που είμαι μέσα σε αυτή τη δουλειά, την αγαπάω πάρα πολύ και μου αρέσει που μπορείς να μιλάς μέσα από την τέχνη για πράγματα που αφορούν τους ανθρώπους.
Ποια είναι τα επόμενα σχέδια σας θεατρικά;
Την άνοιξη σκοπεύουμε να κάνουμε μια παράσταση που θα βασίζεται στον Διονύσιο Σολωμό, από διαφορετικά κείμενα, όχι μόνο ποιήματα. Την επιλογή και τη σύνδεση την κάνει ένας από τους ανθρώπους που εκτιμώ πολύ στα ελληνικά γράμματα ο Παντελής Μπουκάλας και θα παίζουν δύο άνθρωποι της γενιάς μου που αγαπώ πολύ, η Λυδία Κονιόρδου και ο Δημήτρης Καταλειφός.
Info παραστάσεων:
«H Τριλογία των Λήμαν Μπράδερς» & «Τσέρνομπιλ – Ένα χρονικό του μέλλοντος» | Θέατρο του Νέου Κόσμου
*Cover photo: © Patroklos Skafidas
