Μία άγνωστη για πολλούς πτυχή του προσφυγικού δράματος των Ελλήνων της Μικράς Ασίας, την απομόνωσή τους στα λοιμοκαθαρτήρια, έρχεται ν’ αναδείξει η παράσταση «Ωκεανός» που βασίζεται σε ιδέα, κείμενα και δραματουργία της Εύης Προύσαλη και παρουσιάζεται από την Ομάδα Όχι Παίζουμε /UrbanDig Project στις 14 και 15 Σεπτεμβρίου στον μόλο της Πλάκας και την Σπιναλόγκα σε σκηνοθεσία Γιώργου Σαχίνη.
Με την άφιξή τους στην Ελλάδα το 1922, χιλιάδες πρόσφυγες αντιμετωπίστηκαν ως υγειονομικές βόμβες και στοιβάχτηκαν στα λοιμοκαθαρτήρια που είχαν στηθεί στη Μακρόνησο και σε άλλες περιοχές για να περάσουν από μία διαδικασία «απολύμανσης» πριν εγκατασταθούν οριστικά στη χώρα. Οι άθλιες όμως συνθήκες που επικρατούσαν εκεί οδήγησαν πολλούς από αυτούς στον θάνατο.
«Αρκούσε ένα μικρό τμήμα της θάλασσας, όπως αυτό που χωρίζει τη Μακρόνησο από το Λαύριο, για να μετατραπούν οι άνθρωποι που εκπατρίστηκαν από υγιή σε νοσηρά άτομα, από άνθρωποι με δικαιώματα σε ανθρώπους χωρίς δικαιώματα», υποστηρίζει η Εύη Προύσαλη, ενώ ο Γιώργος Σαχίνης συμπληρώνει: «Ένα κομμάτι θάλασσας χώριζε τους πρόσφυγες που βρέθηκαν στα λοιμοκαθαρτήρια από την κανονική και υγιή ζωή».
Η δράση ξεκινά από το λιμάνι της Πλάκας, εν συνεχεία μεταφέρεται στα καΐκια που κατευθύνονται προς το νησί των λεπρών και καταλήγει στην Σπιναλόγκα με τον κάθε ηθοποιό να ενδύεται διαφορετικούς χαρακτήρες, καθένας από τους οποίους αντανακλά μία ψυχική κατάσταση που σχετίζεται με τον εκάστοτε τόπο. Πρόκληση, λοιπόν, για την Ομάδα Όχι Παίζουμε/ UrbanDig Project που μελετά τη σχέση του ανθρώπου με τον τόπο του, ήταν εν προκειμένω να δημιουργήσει «ψυχικά τοπία».
Οι σκηνές στην Πλάκα περιστρέφονται γύρω από την ανέμελη ζωή εκείνων που αρνούνται ν’ αντικρίσουν τον πόνο του διπλανού τους, όσες εκτυλίσσονται εν πλω συμβολίζουν το δράμα των προσφύγων και εκείνες στην Σπιναλόγκα τη λαχτάρα των εκπατρισμένων για επιστροφή στην κανονικότητα.
Εκκινώντας από τα λοιμοκαθαρτήρια των προσφύγων οι δημιουργοί επιδιώκουν με αυτή την σπονδυλωτή, περιπατητική παράσταση και εν πλω performance να θέσουν υπό αμφισβήτηση βεβαιότητες και δεδομένα σχετικά με τον ξεριζωμό των Μικρασιατών σε επίπεδο πολιτικής εξουσίας, αλλά και υποκειμένου και ν’ αναζητήσουν αναλογίες ανάμεσα στο τότε και το τώρα.
Η Εύη Προύσαλη που είχε ασχοληθεί με τους πρόσφυγες της Μικράς Ασίας το 2002 μέσα από την έκδοση ενός λευκώματος για την επέτειο των 80 τότε χρόνων από την Μικρασιατική Καταστροφή, ήθελε αυτή τη φορά να προσεγγίσει το ζήτημα αυτό μ’ έναν τρόπο που να συνδέει το παρελθόν με το παρόν.
«Στα 20 χρόνια που μεσολάβησαν από το 2002 η Ελλάδα μετατράπηκε σε χώρα υποδοχής προσφύγων με εκείνους να στοιβάζονται στα κατ’ ευφημισμόν camps. Δεν μ’ ενδιέφερε απλώς ν’ αναπαραστήσω ιστορικές μαρτυρίες. Ήθελα ν’ ασχοληθώ με κάτι που συνεχίζεται εις το διηνεκές και γεννά ερωτήματα γύρω από τις προσφυγικές κρίσεις.
Τι κάνουμε εμείς ως πολίτες; Πώς ο κόσμος αντιμετώπιζε τότε τους πρόσφυγες και πώς τους αντιμετωπίζουμε εμείς σήμερα;», τονίζει η ίδια εξηγώντας τον λόγο για τον οποίο έστρεψε το ενδιαφέρον της σε αυτό το θέμα.
Οι θεατές λοιπόν μεταφέρονται στο 1922 για να επιστρέψουν και πάλι στο σήμερα και ν’ αναλογιστούν αν 100 χρόνια μετά έχει αλλάξει κάτι και ποια είναι η δική τους ευθύνη.
«Όποιος έχει την ιδιότητα του πρόσφυγα θεωρείται άλλης ποιότητας, άλλης κλίμακας άνθρωπος. Είναι στιγματισμένος. Παρά την εξοικείωση που έχουμε με τους πρόσφυγες, δεν έχουν αλλάξει πολλά πράγματα σήμερα. Πρέπει να εξετάσουμε τι μπορούμε εμείς να κάνουμε», υποστηρίζει η Εύη Προύσαλη.
Για τον Γιώργο Σαχίνη αυτό που έχει σημασία είναι «ν’ ανοίξουμε τα μάτια». «Στην προσπάθειά μας να έχουμε μία ζωή όσο γίνεται πιο ανέμελη δεν στρέφουμε το βλέμμα μας στο δράμα των προσφύγων. Πρέπει όμως ν’ αξιολογήσουμε τα όσα συμβαίνουν και να εντοπίσουμε τα πραγματικά αίτια των προσφυγικών κρίσεων.
Πρέπει να εξετάσουμε αν τόσο το πολιτικό όσο και το πολιτιστικό σύστημα λειτουργούν ορθά. Αυτός είναι ο πολιτισμός που θέλουμε να έχουμε; Όσο εθελοτυφλούμε θα έχουμε μερίδιο ευθύνης», τονίζει.
Ένα σύνθετο καλλιτεχνικό εγχείρημα με στοιχεία θεάτρου και χορού σε συνδυασμό με εικαστικές παρεμβάσεις που μέσα από ένα ταξίδι στο χρόνο καλεί τους θεατές να στοχαστούν πάνω στις κοινωνικές και πολιτικές πρακτικές που γεννούν τις προσφυγικές κρίσεις.
