Στην υπέροχη Ύδρα πραγματοποιήθηκε από τις 6 – 8 Μαΐου 2022 το 34ο Συνέδριο της Ομοσπονδίας Κινηματογραφικών Λεσχών Ελλάδας (ΟΚΛΕ) με θέμα «Ιστορία και Κινηματογράφος». Κατά τη γνώμη μου, δεν υπάρχει πιο γνήσια αγάπη για τις τέχνες από τις εκάστοτε λέσχες, είτε αυτές είναι κινηματογραφικές είτε βιβλίου, θεάτρου, μουσικής. Οι κινηματογραφικές λέσχες είναι ο τόπος συνάντησης ανθρώπων από διαφορετικές διαδρομές που τους ενώνει η αγάπη τους για τον κινηματογράφο. Κάποιοι από αυτούς ασχολούνται και επαγγελματικά με τον κινηματογράφο.
Για ορισμένους οι λέσχες αποτέλεσαν το φυτώριο και το πρώτο σκαλοπάτι για τη μετέπειτα κινηματογραφική τους σταδιοδρομία. Σε κάποιους άλλαξαν τη ζωή. Η μεγάλη όμως πλειοψηφία είναι άνθρωποι που απολαμβάνουν να βλέπουν σινεμά και επιμένουν στη μεγάλη οθόνη.
Οι πρώτες κινηματογραφικές λέσχες ιδρύθηκαν στην Αθήνα το ’50 και στη Θεσσαλονίκη με τη λέσχη Τέχνη του Παύλου Ζάννα και ακολούθησαν άλλες σε Πάτρα, Βόλο, Τρίπολη, Δράμα, Καβάλα, Μυτιλήνη, Λάρισα, Ηράκλειο κ.ά. Η πορεία των λεσχών και της πρώτης ομοσπονδίας που είχαν ιδρύσει μεγάλοι άνθρωποι του κινηματογράφου, όπως οι Βαγγέλης Ραφαηλίδης, Γιάννης Μπακογιαννόπουλος, Ρούσσος Κούνδουρος, Ροβήρος Μανθούλης, ανακόπηκε με τη δικτατορία και ανέκαμψε με τη μεταπολίτευση.
Η ΟΚΛΕ ιδρύθηκε το 1981, μετρά σήμερα περίπου 60 ενεργές λέσχες στην Ελλάδα και ανάμεσα στις άλλες δράσεις, όπως εκδηλώσεις, προβολές, σεμινάρια, εργαστήρια, συζητήσεις, κινηματογραφικά αφιερώματα και εκδόσεις, πραγματοποιεί εδώ και 34 χρόνια το ετήσιο συνέδριό της με διαφορετική κάθε φορά θεματική, το οποίο διοργανώνεται και φιλοξενείται από κάποιο από τα μέλη της.
Στην Ύδρα λοιπόν φέτος παρακολουθήσαμε ταινίες όπως τον Αποχαιρετισμό του Σταύρου Ψυλλάκη, τον Άνεμο Ελευθερίας του Στέλιου Χαραλαμπόπουλου ή το 1821 των Λευτέρη Χαρίτου, Γιούρι Αβέρωφ, Νίκου Νταγιαννά και Ανδρέα Αποστολίδη και τα εκπληκτικά animation του Υδραίου στην καταγωγή Παναγιώτη Ράππα, που ήταν φέτος και το τιμώμενο πρόσωπο.
Ακούσαμε μουσικές από τον ελληνικό και παγκόσμιο κινηματογράφο από τον πολυσυλλεκτικό Μουσικό Σύλλογο Ύδρας, που λειτουργεί παράλληλα ως διδασκαλείο και μουσικό σύνολο για μικρούς και μεγάλους.
Διαβάσαμε βιβλία για ιστορικά και κινηματογραφικά πρόσωπα. Ακούσαμε πολύ ενδιαφέρουσες, ζωντανές, γενναίες και συχνά ανατρεπτικές εισηγήσεις, όπως μεταξύ άλλων του Βασίλη Κεχαγιά, Προέδρου της Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου για τις κινηματογραφικές βιογραφίες, του συγγραφέα και σκηνοθέτη Γιάννη Σολδάτου για την ελληνική ιστορία στον εμπορικό κινηματογράφο, της ιστορικού Λιζιάνας Δελβερούδη για τις Ελληνίδες δημιουργούς, της πανεπιστημιακής καθηγήτριας Χρυσάνθης Σωτηροπούλου για τον ρόλο του κινηματογράφου στην εξοικείωση των θεατών με ιστορικά γεγονότα ή του κριτικού Χρήστου Σκυλλάκου για την επάνοδο του λαού στο προσκήνιο της σύγχρονης ιστορίας.
Μέσα από μια βιωματική δράση πήραμε γεύση από το πρόγραμμα «Φωνές, η προφορική ιστορία στο προσκήνιο» που υλοποιεί το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Χανίων για την εκπαίδευση στην προφορική Ιστορία, ακούσαμε ιστορίες και παρακολουθήσαμε τη συγκλονιστική μαρτυρία της κυρίας Μαρίκας από το μαρτυρικό χωριό Κακόπετρο της Κρήτης.
Όπως μας είπε ο πρόεδρος της Κινηματογραφικής Λέσχης Ύδρας, Ευάγγελος Χρηστίδης:
«Η λέσχη Ύδρας ξεκίνησε το 1984, σε μια καλή συγκυρία με Υδραίους και άλλους που, όπως εγώ, εργάζονταν και ζούσαν εδώ και ενδιαφέρονταν για τον πολιτισμό και τις συλλογικές δράσεις. Δημιουργήσαμε μια κίνηση πολιτών με παρεμβάσεις κυρίως περιβαλλοντικές, συμμετείχαμε στη θεατρική ομάδα που δημιούργησε τότε εδώ ο Τάκης Τζαμαργιάς και που συσπείρωσε πολύ κόσμο και αξιοποιήσαμε μια παλιά βιβλιοθήκη του δήμου, όπου βάλαμε την καμπίνα μας και μια φορητή αμερικανική μηχανή που είχαμε αγοράσει και ξεκινήσαμε τις προβολές. Τώρα ο χώρος αυτός, το Κέντρο Μελίνα Μερκούρη, είναι πολύ όμορφα ανακαινισμένος.
Αρχικά φροντίζαμε να προβάλλουμε εβδομαδιαία έργα κυρίως ευρωπαϊκού κινηματογράφου. Συχνά ερχόταν και τα παρακολουθούσε και ο Λέοναρντ Κοέν που ήταν εδώ τους χειμώνες. Πηγαίναμε σε ένα μεγάλο ξενοδοχείο, που πλέον είναι μπαρ, και προβάλαμε 16άρια φιλμ με μηχανή που είχε εξασφαλίσει η υπουργός τότε, Μελίνα Μερκούρη, για τις λέσχες. Όλα αυτά ήταν μια διαφορετική πρόταση, ειδικά και για τους νέους. Το 1985 διοργανώσαμε το πρώτο διεθνές φεστιβάλ μαριονέτας Ύδρας που συνεχίστηκε μέχρι το 2004 με βοήθεια του ΥΠΠΟ και που μετρούσε 190 καλλιτέχνες από 47 χώρες, βάζοντας και τη χώρα μας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Μαριονέτας».
Η λέσχη σήμερα έχει 44 μέλη, πολλά από τα οποία δούλεψαν σκληρά για το συνέδριο και που μοιάζουν να είναι, αυτό που αποκαλούμε «οι δυνάμεις του καλού» σ’ έναν τόπο. Το καλοκαίρι η λέσχη λειτουργεί το μοναδικό θερινό σινεμά «Γαρδένια» καθημερινά με ταινίες πρώτης προβολής, παιδικές, ευρωπαϊκές, λίγες ελληνικές, αλλά και μια ταινία κλασικού ευρωπαϊκού κινηματογράφου την εβδομάδα.
Πάνω από το 60% του κοινού είναι ξένοι που απολαμβάνουν την εμπειρία του θερινού σινεμά που λείπει στις χώρες τους:
«Υπάρχουν και πολλοί ξένοι που παντρεύονται εδώ και στο πλαίσιο της γιορτής κάνουν στο σινεμά μια προβολή για τους καλεσμένους τους (συνήθως το Mamma Mia!) ή φέρνουμε Καραγκιόζη για τα παιδιά, ίσως και κάποια θεατρική παράσταση. Καλούμε Έλληνες σκηνοθέτες να κάνουν συζήτηση με το κοινό. Διοργανώνουμε, κυρίως για τους ξένους επισκέπτες, εξορμήσεις στο θέατρο Επιδαύρου για το φεστιβάλ το καλοκαίρι. Στόχος μας είναι να παρέχουμε μια άλλου είδους διασκέδαση, φιλοσοφία, τρόπο σκέψης. Μια επιπλέον ευκαιρία. Δεν ξέρω αν το πετυχαίνουμε πάντα, τουλάχιστον στους νέους. Αλλά ο χώρος υπάρχει ως σημείο αναφοράς, ώστε τα σημερινά παιδιά να έχουν αυτό το βίωμα στην πορεία της ζωής τους».
Με τον Δημήτρη Καλαντίδη, Πρόεδρο της ΟΚΛΕ από το 2008 (και άνθρωπο με μεγάλη συγκρότηση, ψυχραιμία και ανθεκτικότητα, που τα απέδωσα στην προηγούμενη σταδιοδρομία του ως καθηγητή σε σχολείο…) μιλήσαμε για τον θεσμό των λεσχών:
«Η ΟΚΛΕ είναι η μοναδική μη επαγγελματική ομοσπονδία στην Ελλάδα στον χώρο του πολιτισμού. Αποτελεί μια ενεργή κοινότητα εθελοντών φίλων του κινηματογράφου και στόχος της είναι η προώθηση της κινηματογραφικής τέχνης και η προαγωγή της κινηματογραφικής παιδείας. Σε πολλές περιοχές της Ελλάδας δεν υπάρχει καν κινηματογραφική αίθουσα ή δραστηριότητα. Η λέσχη έρχεται να επιτελέσει καθοριστικό ρόλο, αναπτύσσοντας και έναν διάλογο μεταξύ δημιουργού και κοινού, κριτικών και άλλων ανθρώπων του κινηματογράφου.
Ο ρόλος της ΟΚΛΕ είναι συντονιστικός. Εξασφαλίζουμε ειδικές προβολές από διάφορα κινηματογραφικά φεστιβάλ της χώρας, όπως του Φεστιβάλ Δράμας ή του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Η ΟΚΛΕ δίνει βραβείο σε μεγάλα φεστιβάλ, όπως της Δράμας και της Ολυμπίας. Συνεργαζόμαστε με μορφωτικά ιδρύματα και πολλές πρεσβείες που διαθέτουν ταινίες τους στις λέσχες. Θέση μας είναι ότι ο κινηματογράφος είναι συλλογική θέαση, με μεγάλη οθόνη και σκοτεινή αίθουσα, ώστε να μη χάνεται η μαγεία της προβολής. Οι λέσχες μπορεί να προβάλουν σε διαθέσιμους κινηματογράφους, σε δημοτικά πνευματικά κέντρα ή άλλους πολιτιστικούς χώρους ή ακόμα και σε μπαρ, όπου μάλιστα γίνονται πετυχημένες προβολές, π.χ. στην Καλαμάτα, στο Χαϊδάρι ή στην Ηλιούπολη, όπου μια σεζόν οργανώναμε προβολές βωβού κινηματογράφου με τη συνοδεία πιάνου σε ένα μπαρ».
Το ετήσιο συνέδριο που κάθε χρόνο αναλαμβάνει να διοργανώσει μια λέσχη-μέλος, είναι και ο τόπος συνάντησης, όπου τα μέλη γνωρίζονται ή ξανανταμώνουν, ανταλλάσσουν εμπειρίες, ιδέες, προτάσεις, αναπτύσσουν συνεργασίες, αλληλοενημερώνονται. Κάθε χρονιά επεξεργάζονται μια θεματική, όπως κινηματογράφος και ντοκιμαντέρ, βαλκανικός κινηματογράφος, διασκευή λογοτεχνικών έργων στο σινεμά, νέες τεχνολογίες, περιβάλλον, γυναίκα και κινηματογράφος, το τοπίο στον κινηματογράφο, μουσική, έρωτας, σενάριο, κινηματογραφική παιδεία, κ.ά, ενώ το επόμενο συνέδριο στα Χανιά θα ασχοληθεί με τον κινηματογράφο στην εκπαίδευση.
Παρόντα τιμώμενα πρόσωπα στα συνέδρια της ΟΚΛΕ έχουν υπάρξει από τους Θόδωρο Αγγελόπουλο, Παντελή Βούλγαρη, Κώστα Φέρρη, Ντίνο Δημόπουλο μέχρι τους Γιάννη Οικονομίδη, Νίκο Κυπουργό ή Γιώργο Αρβανίτη.
Λέσχες υπάρχουν από την Αλεξανδρούπολη και τη Φλώρινα μέχρι κάθε νομό της Κρήτης, τα Ιόνια ή τις Κυκλάδες… Τα τελευταία χρόνια υπάρχουν αρκετά νέα μέλη, είτε επανενεργοποιώντας υφιστάμενες αδρανείς λέσχες, όπως στη Θεσσαλονίκη, είτε δημιουργώντας νέες, όπως στην Καλαμάτα ή το Ηράκλειο. «Η επόμενη γενιά διαδέχεται την προηγούμενη και ανανεώνεται το δυναμικό», μας λέει ο κ. Καλαντίδης. «Φέτος είδαμε και νεότερα παιδιά στο συνέδριο. Μέσα στο 2021 αποκτήσαμε τρία νέα μέλη: Την Κινηματοδράση στην Αλεξάνδρεια Ημαθίας, την «Τέχνη» στο Κιλκίς και τη λέσχη Λιβαδειάς που επαναλειτούργησε με νέους ανθρώπους. Μέλημά μας είναι, εκτός των άλλων, να βοηθάμε στη δημιουργία και λειτουργία νέων λεσχών».
Πέραν αυτών, κάποιες λέσχες διοργανώνουν κινηματογραφικά φεστιβάλ. Για παράδειγμα η λέσχη Αλεξάνδρειας Ημαθίας εδώ και κάποια χρόνια διοργανώνει διεθνές φεστιβάλ ταινιών μικρού μήκους το καλοκαίρι με βραβεία. Η λέσχη Αιγίου σε συνεργασία με τον δήμο θα διοργανώσει φέτος για πρώτη φορά επίσης τέτοιο φεστιβάλ σε όλο το φάσμα ταινιών, μυθοπλασίας, ντοκιμαντέρ, animation κλπ. Η Πρέβεζα αντίστοιχα. Μην ξεχνάμε άλλωστε ότι το Διεθνές Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Δράμας ξεκίνησε από την κινηματογραφική λέσχη Δράμας με τον κριτικό Αλέξανδρο Δερμετζόγλου. Ο δε νυν καλλιτεχνικός διευθυντής του, Γιάννης Σακαρίδης μας θύμισε στο συνέδριο ότι και ο ίδιος υπήρξε παιδί της κινηματογραφικής λέσχης Σκύδρας.
Το συνέδριο στην Ύδρα πραγματοποιήθηκε με τη στήριξη της ΟΚΛΕ, η οποία με τη σειρά της παίρνει μια μικρή επιχορήγηση από το ΥΠΠΟ για τα ετήσια συνέδριά της. Για να πετύχει όμως η διοργάνωση βοήθησαν πολλοί εθελοντές-μέλη της λέσχης, ιδιώτες χορηγοί και οργανισμοί, εστιατόρια, καταλύματα, σύλλογοι, ακτοπλοϊκές γραμμές, εκδότες και παραγωγοί, ο Δήμος Ύδρας και η Μητρόπολη.
Βασικό έσοδο της ΟΚΛΕ είναι οι εισφορές των μελών της, 100 ευρώ ετησίως. Με τον παλιότερο νόμο του 1985, η ΟΚΛΕ περιλαμβανόταν στον τακτικό προϋπολογισμό του ΥΠΠΟ και συμμετείχε ως φορέας στην επιτροπή των κινηματογραφικών φεστιβάλ. Αυτό καταργήθηκε με τον νεότερο νόμο του 2010. Έχουν υποβληθεί προτάσεις στην επιτροπή που θα τροποποιούσε τον νόμο, αλλά είναι άγνωστο αν και πότε θα υπάρξουν αλλαγές και προς ποια κατεύθυνση.
«Κάθε χρόνο πάντως ανεβαίνει ο πήχης», μου λέει ο κ. Καλαντίδης, που ήταν πολύ χαρούμενος, καθώς φέτος επιτέλους η ΟΚΛΕ προχωρά χωρίς κανένα χρέος του παρελθόντος. Σε λίγες μέρες θα ανέβει και η ιστοσελίδα της Ομοσπονδίας, όπου θα μπορεί κανείς να βρει ενημέρωση, υλικό και τα πρακτικά προηγούμενων συνεδρίων, που αποτελούν ένα σημαντικό υλικό τεκμηρίωσης. Η Ομοσπονδία διαθέτει επίσης ένα μοναδικό αρχείο κριτικών όλων των ταινιών που προβλήθηκαν στην Ελλάδα από τα τέλη του ‘70 μέχρι σήμερα, ταξινομημένες και καταλογογραφημένες.
Αναλυτικότερα, περιλαμβάνονται κριτικές ταινιών 2775 σκηνοθετών του παγκόσμιου κινηματογράφου, 6820 τίτλοι ξένων ταινιών, με σύνολο κριτικών που ανέρχονται σε 35.000, κριτικές ταινιών 328 σκηνοθετών του ελληνικού κινηματογράφου και 1976 τίτλοι ελληνικών ταινιών, με σύνολο κριτικών που ανέρχονται σε 11.053. Το αρχείο περιλαμβάνει και περιοδικά, βιβλία, υλικό των λεσχών της χώρας αλλά και τη βιβλιοθήκη που έχει δωρίσει ο Βαγγέλης Ραφαηλίδης. Βρίσκεται σε χώρο της ΕΡΤ στην Κατεχάκη και επρόκειτο να ψηφιοποιηθεί μέσω προγράμματος του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου. Ενώ όμως είχε ολοκληρωθεί η προετοιμασία και ο φάκελος ήταν έτοιμος, σταμάτησε το πρόγραμμα ψηφιακής σύγκλισης και έτσι η ψηφιοποίηση δεν έγινε ποτέ. Το αρχείο ταξινομημένο σε φακέλους παραμένει βέβαια στην ΕΡΤ στη διάθεση ενδιαφερομένων και ερευνητών. Λίγα χρόνια πριν υπήρχε η σκέψη να διατεθούν, σε «άστεγους» φορείς και ομάδες, γραφεία όπου στεγάζονταν προηγουμένως υπηρεσίες που συγχωνεύτηκαν, όπως ο ΕΦΚΑ – και αυτό όμως τελικά δεν προχώρησε.
Επιστρέφω λοιπόν εκεί απ’ όπου ξεκίνησα: Αυτό που είδα στην Ύδρα ήταν μια πολυσυλλεκτική ομάδα ανθρώπων από λέσχες απ’ όλη την Ελλάδα με αληθινή αγάπη για τον κινηματογράφο και τον πολιτισμό γενικότερα, που όχι απλά ανιδιοτελώς, αλλά και επιπλέον με προσωπικό τους κόστος σε έξοδα και κόπο, φροντίζουν, ώστε να διατηρηθεί και να μεταλαμπαδευτεί η κινηματογραφική παιδεία στη χώρα μας. Νομίζω ότι και οι λέσχες αξίζουν με τη σειρά τους παραπάνω φροντίδα, ιδιαίτερα από την Πολιτεία. Κανείς δεν χρειάζεται να παλεύει μόνος του για τα αυτονόητα.
