Ήρθε πάλι στην επικαιρότητα το δημογραφικό ζήτημα, η χαμηλή γεννητικότητα, η μείωση του πληθυσμού της χώρας. Υπάρχει ο οικονομικός παράγοντας που είναι αδυσώπητος; Αναμφίβολα. Μερικές δεκαετίες πριν με έναν μισθό μπορούσε να ζήσει μια οικογένεια με περισσότερα του ενός παιδιά. Τώρα είναι πολύ αμφίβολο αν μπορεί με δύο μισθούς να ζήσει μια οικογένεια με ένα παιδί. Παίζει μήπως έναν ρόλο το τι ακριβώς σημαίνει αυτό το «να ζήσει»; Περιλαμβάνει ας πούμε τώρα πράγματα που δεν περιελάμβανε στο δεύτερο μισό του περασμένου αιώνα; Μάλλον. Αλλά αυτό δεν αναιρεί, πως ό,τι κι αν περιλαμβάνει σε κάθε εποχή το ρήμα «ζω», είναι -και συγγνώμη για την ταυτολογία- ζωτικής σημασίας και δεν αποτελεί πολυτέλεια.
Από την άλλη υπάρχει κι ένα ρήμα που σημαίνει κάτι διαφορετικό από το «ζω» – το ρήμα «επιβιώνω». Και όταν το διακύβευμα είναι κυριολεκτικά και επιτακτικά η ίδια η επιβίωση, τότε διαπιστώνουμε ότι οι άνθρωποι γεννούσαν και γεννούν περισσότερο και όχι λιγότερο. Όταν το διακύβευμα δεν είναι το να ζεις αλλά το να επιβιώσεις (είτε έχουμε να κάνουμε με πολύ παλιότερες εποχές, είτε με τωρινές και ανθρώπους από άλλους τόπους), δεν έχεις ούτε να φοβηθείς το πιο κάτω, ούτε τελικά να στερηθείς και πολλά. Όταν δεν έχεις τίποτα, μαθαίνεις να μοιράζεις το τίποτα. Όταν έχεις μάθει την πενία ως φυσική σου κατάσταση, τότε δεν έχεις τίποτα να χάσεις. Οπότε αδυσώπητος ο οικονομικός παράγοντας μεν, αλλά πιθανότατα όχι ο πιο καθοριστικός για να εξηγήσει τη μείωση των γεννήσεων.
Η ακραία φτώχεια είναι που αναπαράγεται πιο εύκολα. Από την απέναντι πλευρά ίσως και ο μεγάλος πλούτος. Όλο το οικονομικά ενδιάμεσο είναι παγιδευμένο στην τρεχάλα του και στο «δεν βγαίνω» του. Παλιά οι άνθρωποι έπρεπε να κάνουν παιδιά. Ήταν υποχρέωσή τους, ήταν αυτονόητο κομμάτι του παζλ τους. Αυτό το πρέπει ολοένα και ξεθωριάζει. Πρέπει όλο και λιγότερο. Και ό,τι δεν πρέπει να κάνουμε, ό,τι εναπόκειται σε μας να το κάνουμε, είναι και αμφίβολο αν θα το κάνουμε. Είμαστε παιδιά της υποχρέωσης. Ακόμα κι όταν ψάχνουμε τρόπο να αποφύγουμε τις υποχρεώσεις, πάλι γύρω από τον άξονά τους γυρνάμε.
Γιατί γεννάμε λιγότερο λοιπόν; Γιατί δεν είναι υποχρεωτικό πια. Γιατί δεν βγαίνουμε. Γιατί θέλουμε να κάνουμε τα πράγματα σωστά. Γιατί είναι όλο και πιο δύσκολο να είναι δυο άνθρωποι μαζί όπως παλιά. Παλιά ήταν μαζί κι ας μην ήταν καλά. Τώρα θέλουμε να είμαστε καλά. Τσεκαρισμένα και σε βάθος χρόνου. Σε κατάσταση ιδανικών συνθηκών, ιδανικών συναισθηματικά, οικονομικά και πρακτικά, τότε ναι το σκέφτεσαι να φέρεις στη ζωή παιδιά. Αλλά να φέρεις στον κόσμο παιδιά αν δεν είσαι σε μια ωραία σχέση; Ή αν δεν βγαίνει η κατάσταση οικονομικά ή από πλευράς χρόνου; Γιατί να αναπαραχθεί το ζόρι; Πόσο εγωιστικό θα ήταν αυτό; Γιατί να φέρεις στον κόσμο ένα παιδί αν δεν είναι όλα εξασφαλισμένα; Ποιος θα το φάει μετά όλο αυτό το πακέτο; Εσύ. Και το παιδί μαζί σου. Παλιά αναπαραγόταν η μιζέρια. Δεν υπάρχει κανένας τέτοιος λόγος πλέον.
Δεν είναι εποχή να κάνεις παιδί. Είναι εποχή να έχεις σκυλί ή γατί. Να τα πάρεις και να τα στειρώσεις. Με πάρα πολύ αγάπη και νοιάξιμο για τα ίδια και το οικοσύστημα. Χριστιανικές και μικροαστικές ενοχές φεύγουν, άλλες πιο επίκαιρες τις αντικαθιστούν. Έτσι το βήμα από το ότι είσαι συλλήβδην ένοχος για το φύλο σου, μπορεί εύκολα να μετατραπεί στο ότι είσαι συλλήβδην ένοχος για το είδος σου. Δεν είσαι το καλό φύλο. Δεν είσαι το καλό είδος. Καλά είναι τα ζώα. Καλά είναι τα φυτά. Καλός είναι ο πλανήτης. Δεν μπορείς ίσως ακόμα και τώρα να σώσεις την ψυχή σου; Ναι, πάντα υπάρχει περιθώριο μετάνοιας. Αναγνώρισε τα κρίματά σου. Δες ότι για να περνάς καλά εσύ στις δεκαετίες που έζησες, ισοπέδωσες με τη βρωμερή σου παρουσία τον πλανήτη. Και μήπως πέρασες καλά; Μήπως δεν ήσουν σε μια διαρκή μίρλα;
Δεν είναι εποχή να είσαι καλά. Το καλά είναι να μην είμαστε καλά. Το καλά είναι ακόμα κι όταν είμαστε καλά, να αναρωτιόμαστε για πόσο ακόμα θα είμαστε καλά. Και να τρέμουμε μην πάψουμε να είμαστε. Ακόμα κι ο άνθρωπος που θα ζήσει την πιο πλήρη ζωή, δύσκολα θα εστιάσει στην πληρότητα. Κάτι δεν θα χόρτασε, κάτι θα τον πίκρανε, κάπου θα ματαιώθηκε, κάπου θα αδικήθηκε. Το συγκριτικά που γίνεται αυτοτελώς. Επικρατεί η επίγευση όσων δεν πέτυχε, επικρατεί η φρίκη της συνειδητοποίησης ότι μεγαλώνει και ότι θα πεθάνει. Τρομερή συνειδητοποίηση. Τι του ‘λαχε να πάθει. Τι τραύμα κι αυτό.
Προσοχή μην πάθουμε τίποτα. Δεν έχουμε συμφιλιωθεί με το ότι νομοτελειακά θα πάθουμε κάτι. Η αδυναμία να αποδεχτούμε τη μαύρη πλευρά της ζωής γκριζάρει διαρκώς τη φωτεινή της. Γιατί όταν έχεις δεχτεί τη μαύρη, μπορείς και να πεις, ω φίλε, εδώ έχει φως τώρα. Ας κάτσουμε να το απολαύσουμε. Κι όσο κρατήσει. Κάθε στιγμή που θα κρατήσει ευλογία θα ‘ναι. Αλλά όταν έχει απωθηθεί η μαύρη, τότε στις φωτεινές ελλοχεύει διαρκώς υπονομευτικά ο φόβος της απώλειάς τους. Μην τυχόν και. Δεν έχει μην τυχόν και. Βεβαιότητα έχει.
Αλήθεια τώρα, να κάτσεις να γεννήσεις, για τι ακριβώς; Είμαστε ένα είδος που αξίζει να αναπαραχθεί; Δεν ήταν ο πλανήτης καλύτερα χωρίς εμάς; Δεν θα ξαναγίνει καλύτερα αν εκλείψουμε; Αλλά και τα παιδιά μας. Γιατί να τα πονέσουμε τόσο γεννώντας τα; Γιατί να τα φέρουμε σε μια ζωή που θα κινδυνεύουν διαρκώς να πάθουν κάτι και να πεθάνουν; Όχι άλλος πόνος, όχι άλλη καταστροφή, όχι άλλος θάνατος. Όχι άλλες γεννήσεις.
