Η ανακοίνωση του πρώτου καθολικού λοκντάουν στη δυτική Ευρώπη για τη φετινή σεζόν μάς ήρθε μόλις από την Αυστρία, συνοδευόμενη από την πιο προχωρημένη πίστα του υποχρεωτικού εμβολιασμού (από τον Φεβρουάριο του 2022) για όλον τον πληθυσμό της χώρας. Δεν την λες ευοίωνη εξέλιξη, μάλλον εξέλιξη που προοικονομεί και τη μεγαλύτερη εικόνα της Ευρώπης και την ειδικότερη εικόνα της Ελλάδας την λες· αν και το τι αποτελεί πια καλό νέο και τι κακό είναι πάρα πολύ συζητήσιμο και ενδεικτικό της έννοιας που αναδεικνύεται ως κοινή συνισταμένη όλων των επιμέρους ιδεολογικών, συναισθηματικών, υπαρξιακών συνιστωσών της εποχής: τη σύγχυση.
Πλησιάζοντας δηλαδή τη συμπλήρωση της πανδημικής διετίας, είναι σαν ο κόβιντ αφενός και η αντιμετώπισή του αφετέρου να μας αποσυντόνισαν σε τόσο μεγάλο βαθμό, ώστε σταδιακά να αποσυναρμολογήθηκαν μέσα μας το ένα μετά το άλλο τα συστατικά του κοινωνικού συμβολαίου, το ένα μετά το άλλο τα συστατικά λειτουργίας του πολιτεύματος, το ένα μετά το άλλο τα συστατικά της κοινής λογικής, το ένα μετά το άλλο τα συστατικά της ίδιας της πραγματικότητας: δεν ζούμε πλέον όλοι στην ίδια πραγματικότητα, δεν υφίσταται πλέον κοινή αποδοχή για το τι είναι αληθινό και τι όχι, διαφωνούμε πλέον ριζικά για το τι συμβαίνει στον κόσμο, για το τι είναι ο κόσμος, για το τι είμαστε εμείς οι ίδιοι, για το τι μπορεί να σημαίνει οτιδήποτε λέγεται, οτιδήποτε γράφεται, οτιδήποτε κινείται, οτιδήποτε μένει ακίνητο. Λαλήσαμε.
Έχουμε μπει σε έναν σκοτεινό θάλαμο και ουρλιάζουμε διαρκώς ο ένας εναντίον του άλλου, η μια κοινωνική ομάδα έναντι της άλλης, οι κοινωνίες έναντι των κρατών, τα κράτη έναντι των κοινωνιών, κραδαίνοντας τις ακλόνητες βεβαιότητές μας στο χέρι και ενοχοποιώντας δίχως τέλος τους μεν που κάνουν αυτό, τους δε που δεν κάνουν εκείνο, τα τάδε μέτρα που παίρνονται και είναι ντιπ παράλογα, τα δείνα μέτρα που δεν λαμβάνονται και είναι ντιπ παράλογο.
Ας καταθέσω λοιπόν εδώ το δικό μου λάλημα: δεν θεωρώ ότι η εξουσία παγκοσμίως έψαχνε τρόπο να μας ελέγξει περαιτέρω, να μας πειθαρχήσει περαιτέρω, να μας κάνει ό,τι θέλει περαιτέρω. Μια χαρά μας έλεγχε, μια χαρά μας πειθαρχούσε, μια χαρά μας έκανε ό,τι ήθελε. Θεωρώ ότι όταν έσκασε ο κόβιντ έχασε την μπάλα. Και σε μεγάλο βαθμό, στον δυτικό κόσμο τουλάχιστον, εξακολουθεί να την έχει χαμένη. Κι άρχισαν οι μεγάλοι αυτοσχεδιασμοί και τα μεγάλα βλέποντας και κάνοντας, μόνο που επειδή ο κόσμος είναι πια ένας και κανείς δεν κάνει του κεφαλιού του και όλοι προτιμούν να ακολουθούν αυτό που κάνουν όλοι, προκειμένου να μην τους ζητούν μετά ευθύνες (αφού όλοι έτσι κάνουν) ο αυτοσχεδιασμός ακολούθησε παγκόσμια μοτίβα.
Και σε κάθε στάδιο της πανδημίας, υπήρχε ένα αφήγημα απόλυτης αλήθειας που πήγαινε πακέτο με αντίστοιχα περιοριστικά μέτρα και αντίστοιχο δημόσιο λόγο πειθάρχησης. Κάθε στάδιο της πανδημίας πήγαινε πακέτο με την αντίστοιχη υστερία του, την αντίστοιχη ενοχοποίηση εκείνων που δεν τηρούν τα μέτρα, εκείνων που δεν εμβολιάζονται, κάποιων εν πάση περιπτώσει. Αυτά ήταν ή είναι αυθαίρετα; Τις περισσότερες φορές όχι. Αλλά ακόμη και η επιστημονική αλήθεια που αντιστοιχούσε στο στάδιο γνώσης για την αντιμετώπιση του ιού τη μία ή την άλλη εποχή, εργαλειοποιήθηκε από την εξουσία με τρόπο από προβληματικό ως χυδαίο. Πάντα έπρεπε να βγαίνει προς τα έξω η εικόνα μιας εξουσίας πατερούλη, η οποία κάνει ό,τι μπορεί για να ελέγξει ένα μάτσο παλιμπαιδίζοντες πολίτες που αδυνατούν να καταλάβουν το καλό τους. Αν λοιπόν η εξουσία έχασε την μπάλα από τον κόβιντ, βασικό της μέλημα ήταν να διαχειρίζεται επικοινωνιακά την πανδημία, ώστε να φαίνεται ότι έχει διαρκώς την μπάλα στον έλεγχό της.
Πώς γίνεται από όλα αυτά το άλμα στα τσιπάκια, στη βιοτεχνολογία ή στο πολύ πιο απλό «το εμβόλιο σκοτώνει»; Δεν ξέρω, καθένας έχει λαλήσει αλλιώς. Να πω ότι δεν μου φαίνονται κι εμένα λαλημένοι όσοι τα πιστεύουν αυτά; Λαλημένοι μου φαίνονται. Γιατί ακριβώς το θέμα είναι να είμαστε ο ένας λαλημένος στα μάτια του άλλου. Χάνουν τις δουλειές τους και σου λένε, όχι, εγώ το εμβόλιο δεν θα το κάνω, κι ας την χάσω. Τους αποκλείουν τη μία μετά την άλλη τις δραστηριότητες και την πρόσβαση στην κοινωνική ζωή και σου λένε, όχι, εγώ το εμβόλιο δεν θα το κάνω. Γιατί; Επειδή το εμβόλιο είναι ο διάβολος πια. Επειδή θα σου αντιστρέψουν το ερώτημα και θα σου πουν γιατί θέλουν ντε και καλά να εμβολιαστώ;
Αλλά όταν, τόσο παγίως όσο και ειδικότερα τώρα στην εποχή του κόβιντ, η εξουσία μεταχειρίζεται την πραγματικότητα σαν το διαρκές επικοινωνιακό της παιχνίδι, ίσως γίνεται μια στάλα λιγότερο παράλογη η εγκατάλειψη του πλοίου της πραγματικότητας από την κοινωνία. Άλλωστε όταν η πραγματικότητα έχει δυο χρόνια το ένα λοκντάουν μετά το άλλο και τον έναν πανικό μετά τον άλλον, είναι ιδιαίτερα ζόρικο να εξακολουθείς να μένεις πάνω της, χρειάζεσαι τρόπους να της ξεφεύγεις, να την απωθείς, να είσαι και να μην είσαι εδώ, να αμφισβητείς εν τέλει το πόσο πραγματική είναι η ίδια.
Φοβόμαστε. Παραλύσαμε. Λαλήσαμε. Αλλά η πραγματικότητα παραμένει πραγματική. Και θα ξεφοβηθούμε. Και θα ξεπαραλύσουμε. Και θα ξελαλήσουμε. Δεν θα μας διαλύσουν το μυαλό και την ψυχή ούτε ο ιός ούτε η εξουσία.
–
Cover photo: ©Dimitar Belchev on Unsplash
