Στο επίκεντρο ένα «αόρατο έγκλημα» μέσα από αληθινά γεγονότα και μαρτυρίες αντρών, γυναικών και παιδιών – θυμάτων εμπορίας ανθρώπων επί σκηνής. Με αφορμή την παράσταση «ΕΜΠΟΡΙΟ» που παρουσιάστηκε στο θέατρο Radar από την θεατρική ομάδα Ανδρομέδα, με την υποστήριξη του Γραφείου του Εθνικού Εισηγητή για την καταπολέμηση της Εμπορίας Ανθρώπων του Υπουργείου Εξωτερικών, ο Εθνικός Εισηγητής κ. Ηρακλής Μοσκώφ μιλάει στο ελc για τη συζήτηση που άνοιξε γύρω από το trafficking, τον κομβικό ρόλο της τέχνης στην ενημέρωση και τη δράση απέναντι σε φαινόμενα που ταλανίζουν τον κοινωνικό ιστό, αλλά και τα μονοπάτια που οφείλουμε να ακολουθήσουμε ως χώρα προκειμένου να βγει αυτό το «αόρατο έγκλημα» στο φως.
Πείτε μας λίγα λόγια για την πρωτοβουλία της θεατρικής ομάδας Ανδρομέδα με την παρουσίαση της παράστασης «ΕΜΠΟΡΙΟ» σε σκηνοθεσία Κοραή Δαμάτη και την υποστήριξή σας σε αυτή. Θεωρείτε ότι κατάφερε να ανοίξει μία συζήτηση για το θέμα του trafficking;
Δεν είναι η πρώτη φορά που η Ανδρομέδα παρουσιάζει κάτι σχετικό. Είναι μία ομάδα που εξειδικεύεται σε θέματα κοινωνικής ευαισθησίας, έχει κάνει άλλες δύο παραστάσεις, το «Κατανόησέ με ή σε Kαταβροχθίζω» για την παιδική εκμετάλλευση και τις «Γυναίκες από χώμα» για την διαπόμπευση των οροθετικών γυναικών. Στο «ΕΜΠΟΡΙΟ» εστιάζει στο θέμα της εμπορίας ανθρώπων. Εμείς από την πλευρά μας στηρίζουμε αυτή την παράσταση στο πλαίσιο της οποίας διοργανώθηκαν δύο ομιλίες που ήταν μια ευκαιρία να συνομιλήσουμε με το κοινό για να δούμε το αποτύπωμα της παράστασης στις απόψεις του, στα συναισθήματά του. Αυτό που διαπιστώσαμε ήταν τα πάρα πολύ έντονα συναισθήματα του κοινού, αλλά και οι δυνατές μαρτυρίες από επαγγελματίες, υγειονομικούς, εκπαιδευτικούς, οι οποίοι προφανώς έρχονται κάπως υποψιασμένοι, αλλά όπως φάνηκε και με μια εξομολογητική διάθεση, η οποία είναι λίγο πολύ το ζητούμενο σε αυτή την παράσταση και γενικώς στον ρόλο της τέχνης.
Πιστεύετε ότι η τέχνη μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην ενημέρωση και τη δράση απέναντι στο φαινόμενο της εμπορίας ανθρώπων;
Η τέχνη, ο πολιτισμός είναι ένα ιδανικό πεδίο για μας και για να μπορέσουμε να προβάλλουμε το θέμα, να μπορεί και ο κόσμος να αναστοχαστεί γύρω από τη μεγάλη εικόνα, τις γενεσιουργές αιτίες, τους λόγους για τους οποίους υπάρχει το trafficking, τον ρόλο του πολίτη ως πελάτη, ως ανθρώπου που αντί να βάλει ένα εμπόδιο στην εκμετάλλευση ανθρώπων πολλές φορές συμμετέχει είτε άμεσα είτε έμμεσα κάνοντας τα στραβά μάτια ή καταναλώνοντας υπηρεσίες ή προϊόντα που προέρχονται από θύματα εκμετάλλευσης. Επομένως υπό αυτή την έννοια είναι εξαιρετικά σημαντικό να μπορούμε να απευθυνόμαστε στο θυμικό των ανθρώπων. Από την άλλη το κοινωνικό θέατρο είναι και ένας τρόπος να ενδυναμώσεις τους ευάλωτους ανθρώπους, μέσα από δράσεις ενδυνάμωσης και κοινωνικής επανένταξης, είτε μιλάμε για θύματα trafficking είτε για άλλους πληθυσμούς, όπως οι κακοποιημένες γυναίκες ή τα ασυνόδευτα ανήλικα.
Πού βρίσκεται η χώρα μας τα τελευταία χρόνια στον χάρτη αυτού του παγκόσμιου εγκλήματος; Τι δείχνουν τα στοιχεία;
Η χώρα μας όπως και οι υπόλοιπες χώρες παρουσιάζουν μία αντιφατική πραγματικότητα. Από τη μία, σε πολιτικό και θεσμικό επίπεδο έχουμε λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα, έχουμε ένα εξαιρετικό νομικό οπλοστάσιο, μια εργαλειοθήκη για να εκπαιδεύσουμε επαγγελματίες και να μπορέσουμε να έχουμε αποτελεσματική διάσωση θυμάτων και δίωξη των εκμεταλλευτών. Από την άλλη και παρόλο που όλα αυτά έχουν προβλεφθεί, δεν θα έλεγα ότι στο πεδίο έχουμε τα αποτελέσματα που περιμέναμε. Το trafficking καταφέρνει, στατιστικά μιλώντας, να παραμένει ένα έγκλημα σπάνιο που παρουσιάζει πολύ χαμηλούς δείκτες. Αυτό εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον ρόλο του θύματος, το οποίο όταν το προσεγγίζεις με μία συμβατική αντίληψη και περιμένεις να έρθει στο δικαστήριο και να σου πει ότι είναι θύμα ή να πάει στην αστυνομία, δεν θα επιτευχθεί ο στόχος.
Στο trafficking δυστυχώς όλα τα θύματα υποφέρουν στη σιωπή και στο σκοτάδι, άρα αν θες να τα ξεκλειδώσεις και για να τα ενδυναμώσεις πρέπει να τα προσεγγίσεις και να τους δώσεις ψυχοκοινωνική υποστήριξη, μια δεύτερη ευκαιρία, να τα διασώσεις όχι με έναν αστυνομικό τρόπο, αλλά με έναν τρόπο που περιλαμβάνει κοινωνικούς λειτουργούς, επιστήμονες. Ακολουθούμε τον κοινωνικό δρόμο, δηλαδή προσπαθούμε να βοηθήσουμε τους εισαγγελείς, τους δικαστές, τους αστυνομικούς, αυτούς που έχουν την συμβατική, αν θέλετε, αναγνώριση θυμάτων, με επιστήμονες τους οποίους εκπαιδεύουμε, με κοινωνικούς λειτουργούς, ανθρώπους που δουλεύουν στα νοσοκομεία, στη μετανάστευση και άλλους.
Τι πιστεύετε ότι πρέπει να γίνει για να πάψουμε να μιλάμε για ένα «αόρατο έγκλημα»;
Απαιτείται ενημέρωση και εκπαίδευση χιλιάδων επαγγελματιών. Αυτό γιατί θέλουμε να πιάσουμε τα πιθανά θύματα. Μιλάμε για 100 θύματα το χρόνο, δεν μιλάμε για τους αριθμούς που πιστεύουμε. Υπάρχει η λεγόμενη κουλτούρα ατιμωρησίας και προσπαθούμε να την καταπολεμήσουμε, πρώτον φέρνοντας περισσότερους επαγγελματίες πρώτης γραμμής και δεύτερον προσπαθώντας να αντιμετωπίσουμε τη ζήτηση, να ευαισθητοποιήσουμε τον κόσμο. Αυτό το κάνουμε και μέσω της τέχνης, αλλά και μέσω της εκπαίδευσης ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα σχολεία, που είναι επίσης μια πολύ σημαντική διάσταση της δουλειάς μας προκειμένου να πιάσουμε τους αυριανούς πολίτες για να μην γίνουν πελάτες. Αυτό βεβαίως δεν αφορά μόνο το trafficking, αφορά και τα φαινόμενα βίας, ρατσισμού, σεξισμού, μισαλλοδοξίας προκαταλήψεων γενικότερα.
Δυστυχώς αυτό που συμβαίνει είναι ότι γίνεται συστημικό. Δείτε στο μεταναστευτικό, ένας άνθρωπος που δεν έχει έναν νόμιμο τρόπο να διασωθεί αν θεωρήσουμε ότι είναι πρόσφυγας και διώκεται, θα αποζητήσει έναν παράνομο τρόπο μέσα από το smuggling το λεγόμενο, αλλά το smuggling και το trafficking είναι συγκοινωνούντα δοχεία, γιατί κάποιος μπορεί να θέλει να διακινηθεί παράνομα, αλλά μέσα σε αυτό δεν ξέρεις τι θα προκύψει. Εκεί εκμεταλλεύονται τη θέση τους και τους διοχετεύουν ως ανθρώπινα καταναλωτικά προϊόντα, είτε αφορά σεξουαλική εκμετάλλευση, είτε εργασιακή, είτε και άλλες μορφές, όπως η εξαναγκαστική εγκληματικότητα.
Άρα γι’ αυτό θεωρείται «αόρατο έγκλημα». Αν θέλετε λίγο πιο φιλοσοφικά ο άνθρωπος όταν φοβάται αναζητεί την ασφάλεια και θυσιάζει την ελευθερία. Ο κόσμος δεν έχει αυτή τη στιγμή που μιλάμε την ευαισθησία και δεν φταίει γι’ αυτό. Είναι το αφήγημα της ασφάλειας, ότι αυτοί οι άνθρωποι είναι απειλή, ενώ είμαστε και εμείς απειλή για αυτούς, γιατί τους θέλουμε για φτηνό και ευέλικτο εργατικό δυναμικό, για «σκλάβους». Έχουμε περισσότερους «σκλάβους» σήμερα παρά τον 17ο και 18ο αιώνα που ήταν νόμιμη η δουλεία. Υπάρχουν γκρίζες ζώνες ανάμεσα στο νόμιμο και το παράνομο, δεν είναι ότι τους βλέπεις με αλυσίδες, μπορεί να έχουν μια ελευθερία κινήσεων ή να έχουν συναινέσει σε αυτό, αλλά ουσιαστικά πρόκειται για σκλάβους, διότι με απατηλά μέσα τους εκβιάζουν, τους απειλούν και τους εκμεταλλεύονται.
