Υπάρχουν πολλά έργα και πολλοί συγγραφείς με τη σφραγίδα του κλασικού. Κάποιοι σαφέστατα δημοφιλέστεροι σε κοινό και καλλιτέχνες. Κάποιο πάλι τόσο, που η συχνότητα με την οποία ανεβαίνουν αγγίζει ή και υπερβαίνει τα όρια της γραφικότητας. Έχω πει και γράψει πάνω από μία φορά: στην πολυτάραχη ζωή μου πρέπει να έχω δει περί τους 24 Άμλετ. Πρέπει να μου δώσει κανείς ΠΟΛΥ σοβαρούς λόγους για να δω τον 25ο, αν δεν το κάνει, εκνευρίζομαι πλέον και γίνομαι δυσάρεστος.
Ίσως ο κλασικός που είναι περισσότερο του συρμού από όλους στην αθηναϊκή σκηνή, λιγότερο απαιτητικός σκηνογραφικά και ενδυματολογικά από τον Σαίξπηρ, λιγότερο βαρύς από τον Ίψεν (και σταματάω εδώ γιατί θα μπορούσε όλο το κείμενο να πάει έτσι), είναι ο Άντον Τσέχωφ. Κι ανάμεσα στα έργα του, το σουξέ των σουξέ είναι αναμφίβολα «Ο Γλάρος».
Αυτό που πραγματικά δεν μπορώ να κατανοήσω είναι το γιατί. Θεωρώ τον ιδιοφυή αυτό Ρώσο συγγραφέα εξαιρετικά δύσκολο στο ανέβασμά του. Τα έργα του, ευανάγνωστα και ενίοτε ελαφριά στο πρώτο τους επίπεδο, αποδεικνύονται άλυτα αινίγματα για την πλειονότητα των σκηνοθετών. Αμέτρητες οι παγίδες: πότε η πλήξη των ηρώων μεταδίδεται στους θεατές και το χασμουρητό στην αίθουσα πάει σύννεφο. Πότε το πνευματώδες ύφος τους οδηγεί τις ερμηνείες σε εξυπναδισμούς. Πότε η περίφημη ρήση του Τσέχωφ (τι την ήθελε ο ευλογημένος;) ότι τα έργα του είναι στην ουσία κωμωδίες παρασύρει τους σκηνοθέτες στο να εκβιάσουν κωμικές καταστάσεις που δεν βγαίνουν με τίποτα, καταλήγοντας να προκαλούν θλίψη – ή, άλλες φορές, η παράσταση περνά ξαφνικά από το γέλιο στο δάκρυ και τούμπαλιν σαν σόου της Λάιζα Μινέλι. Προσωπικά, αν σκηνοθετούσα θα ανέβαζα έργο του μόνο αν θα ήμουν απολύτως σίγουρος για το τι θέλω, καθώς ο Τσέχωφ έχει στο παρελθόν αποδειχθεί φονέας γιγάντων: ακόμα και σημαντικοί και καταξιωμένοι δημιουργοί έχουν οδηγηθεί σε οικτρές αποτυχίες.
Κι αυτός ο περίφημος «Γλάρος»; Δύσκολο να περάσει σεζόν χωρίς να ανέβει, κάποιες φορές δε και πάνω από μία ή δύο φορές! Ο μονόλογος της Νίνας για τις νεαρές ηθοποιούς ίσως μόνο αυτόν του ‘Αμλετ για τους άρρενες συναδέλφους του συναγωνίζεται σε αίγλη και δημοφιλία. Σμήνη ολόκληρα από «γλάρους» πέταξαν και πετούν πάνω από την ελληνική σκηνή. Υπήρξαν φυσικά και κάποιοι επιτυχείς.
Οι C for Circus είναι μια ομάδα που, αν και νεανική, αριθμεί ήδη αρκετά χρόνια μαζί, και μάλιστα χωρίς ιδιαίτερες μεταβολές στη σύνθεσή της. Αυτά τα φαινόμενα είναι σπάνια: στο μυαλό μου έρχονται οι Forced Entertainment που σε δύο χρόνια θα κλείσουν τέσσερις δεκαετίες μαζί –άντε παιδιά, και στα δικά σας! Συνήθως, είτε θεμιτές προσωπικές φιλοδοξίες, είτε και διαφορετικές καλλιτεχνικές επιδιώξεις, οδηγούν αυτά τα μέλη τέτοιων σχημάτων να πάρουν χωριστούς δρόμους μετά από κάποιο διάστημα. Όταν όμως το θαύμα επιτευχθεί, είναι τέτοιο πια το δέσιμο της ομάδας, τέτοια η σκηνική της επικοινωνία, που δυσκολεύεται κανείς να πιστέψει στα μάτια του: η κατάλληλη λέξη είναι συνενοχή. Ούτε κι αυτή όμως δεν θα αρκούσε για να τους σώσει απέναντι στον «Γλάρο»- αποτελεί μεν αναγκαία συνθήκη, αλλά όχι και ικανή.
Αυτό που μοιάζει να αποτέλεσε το μυστικό της επιτυχίας είναι η συνολική προσέγγιση, που ήταν αθώα, ανεπιτήδευτη, ακομπλεξάριστη, και με μια απλότητα αφοπλιστική. Ένα συμπαγές σύνολο που έπαιξε το έργο –και σε στιγμές έπαιξε και ΜΕ το έργο- και πέτυχε αυτό το περίφημο που ζητούσε ο συγγραφέας: ναι, «Ο γλάρος» των C for Circus μπορεί να είναι και κωμωδία –μέχρι τον αναπόφευκτο πυροβολισμό του φινάλε, αυτόν που κατά την άλλη κλασική φράση που αποδίδεται στον Τσέχωφ οφείλουμε να περιμένουμε αν έχει εμφανιστεί πιστόλι στις πρώτες πράξεις. Εκτελώντας οι ίδιοι τη μουσική της παράστασης, τα απλά αυτά μουσικά θέματα, βάζοντας σε στιγμές νέες φράσεις στα χείλη των ηρώων: βρήκα εξαιρετικής έμπνευσης τη στιγμή που η Αρκάντινα επιδεικνύει την υποκριτική της δεινότητα με ένα απόσπασμα από τον μονόλογο της Νίνας, διασκέδασα με το γεγονός πως οι -ξεκάθαρα μέτριοι ως συγγραφείς- Τριγκόριν και Τρέπλιεφ αυτοσαρκάζονται λέγοντας «Εντάξει, δεν είμαι και ο Τσέχωφ». Οριακά δέχτηκα και το καλαμπούρι με Φιλιππίδη και Λιγνάδη: γνωρίζοντας τι τράβηξαν οι C for Circus από τον δεύτερο, θεωρώ πως το δικαιούνται.
Ούτε μελοδραματισμοί και τρέλα στον μονόλογο της Νίνας –της πιο συνειδητοποιημένης και χειραφετημένης, παρόλο τον άτυχο έρωτά της, Νίνας που θυμάμαι- ούτε η πλήξη της χρεοκοπημένης ιστορικά ρωσικής επαρχιακής τάξης που, όπως και η αριστοκρατική, αναμένει στωικά τον αφανισμό της. Μόνο αυτή η προκαπιταλιστική –ή προκομμουνιστική, αν προτιμάτε- αθωότητα μιας στιγμής παράδοξης και μετέωρης στην Ιστορία. Η ομάδα των C for Circus πέτυχε εκεί που πολλοί ατύχησαν. Αλλά το σημαντικό δεν είναι η επιτυχία: είναι ότι τόλμησαν να επιχειρήσουν μια προσέγγιση καθόλου προφανή, καθόλου εντυπωσιακή, και που σίγουρα ήταν επικίνδυνη. Αυτό περιμένει κανείς από τις νεώτερες γενιές του θεάτρου ας που άρχισαν πια να ωριμάζουν.
Παρόλο που όλοι θα άξιζαν αναφοράς, θα διατηρήσω την ανωνυμία του συνόλου, αφού είναι μια δουλειά κατεξοχήν ομαδική. Εκτός από τη σκηνοθεσία, που υπογράφει αυτή τη φορά ο Νικόλας Παπαδομιχελάκης –ναι, στους C for Circus σκηνοθετούν εκ περιτροπής ή και ομαδικά: ακόμα μια ιδιαιτερότητα για τα εγχώρια ήθη.
Αν τα μέλη των C for Circus είχαν ζητήσει την «πάνσοφη» γνώμη μου πριν καταπιαστούν με το «Γλάρο», θα τους είχα αποτρέψει από το εγχείρημα. Θα είχα άδικο. Πόσο αληθινή ηδονή να βλέπεις επί σκηνής πως η άποψή σου ήταν λάθος…
