«Θα μας οδηγήσει πίσω το άρωμα από τις τριανταφυλλιές μας. Δεν θα χαθούμε» – Αγγελική Δαρλάση, από το βιβλίο «Το αγόρι στο θεωρείο»
Ένα αγόρι καταφθάνει στην Αθήνα μαζί με πολλούς άλλους ανθρώπους. Σκυθρωπά πρόσωπα που αγωνιούν για το μέλλον τους. Έτος 1922. Το σπίτι τους ή τουλάχιστον αυτό που χρόνια τώρα θεωρούσαν σπίτι τους δεν υπάρχει πια. Άπατρις, κατατρεγμένοι όπως η πλειοψηφία του μικρασιατικού ελληνισμού ο ήρωας της ιστορίας μας ο Δρόσος και μερικοί ακόμα άνθρωποι ανάμεσά τους, μια γυναίκα, η Δόμνα που θα τον φροντίσει παίρνοντάς τον υπό την προστασία της βρίσκουν καταφύγιο στο Δημοτικό Θέατρο Αθηνών.
Τα παιδιά μαγεμένα παρακολουθούν την παράσταση, σιωπηλά, με μεγάλη προσοχή. Μπορεί να μην κατανοούν τους λόγους που οδήγησαν τον Δρόσο και όλους τους ήρωες σε αυτή την πρωτόγνωρη, για τα σημερινά παιδιά, κατάσταση, αλλά ακούνε με προσοχή και κάποια, στα ψιθυριστά θέτουν ερωτήσεις στη μαμά τους που τα συνοδεύει. Η ιστορία του μικρού Δρόσου που τον βλέπουμε ταυτόχρονα ως ενήλικα να μας αφηγείται τη ζωή του τα έχει καθηλώσει.
Μέσα σε ένα εξαίρετο σκηνικό ονείρου παρακολουθούμε τη ζωή τους μέσα από μια κοινή, συλλογική προσπάθεια να κάνει μικρά βήματα προς το φως. Μια αργόσυρτη αλλά ελπιδοφόρα διαδρομή χτισμένη με τα συστατικά του πόνου αλλά και της χαράς, της απώλειας αλλά και της συντροφικότητας, του σκληρού ρεαλισμού αλλά και της φαντασίας. Το θέατρο εκτός από τον ίδιο τον χώρο θα μεταλαμπαδεύσει μέσα τους το πάθος για ζωή. Η ανακάλυψη ενός μισοσκισμένου βιβλίου της Τρικυμίας του Σαίξπηρ που εξιστορεί τις περιπέτειες ενός πνεύματος, του Άριελ και ενός μάγου, του Πρόσπερο, ο Δρόσος και οι φίλοι του θα ανακαλύψουν νέα μονοπάτια. «Είμαστε από την ύλη που ‘ναι φτιαγμένα τα όνειρα. Και τη ζωούλα μας την περιβάλλει ολόγυρα ο ύπνος», γράφει ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ στην Τρικυμία.
Όλα αυτά συμβαίνουν στο Εθνικό Θέατρο και την παράσταση «Tο αγόρι στο θεωρείο». Μια παράσταση βασισμένη στο γνωστό και αγαπημένο πλέον βιβλίο της Αγγελικής Δαρλάση, μια άκρως επιτυχημένη επιλογή έργου τόσο ως προς το συγκινητικό του κείμενο αλλά και τις εικόνες που δημιουργεί. Μια ζωή μέσα σε ένα θεωρείο, αυτή είναι πλέον η ζωή των ηρώων μας αφού για πολύ καιρό το θέατρο θα τους προσφέρει τη ζεστασιά που χρειάζονται και θα γίνει το όχημα για να φανταστούν και να ονειρευτούν. Και οι θεατές σε έναν σιωπηλό διάλογο με τους ήρωες επί σκηνής βρίσκονται μέσα σε ένα χώρο που τους δείχνει πως όλα είναι πιθανά.
Το έργο, με εξαίρεση τα κοστούμια που παραπέμπουν στην αρχή του αιώνα, είναι απολύτως ενταγμένο κειμενικά στο σήμερα. Γιατί αν εξαιρέσει κανείς την συγκεκριμένη ιστορική αναφορά που έτσι κι αλλιώς δεν κυριαρχεί στο κείμενο και τους διαλόγους, αφηγείται μια ιστορία βαθιά ανθρώπινη, μιλώντας μας για τους ανθρώπινους δεσμούς, για την ανθρώπινη ιστορία, την τρυφερότητα, την ενσυναίσθηση, τα όνειρα.
«Πρόκειται για μια παράσταση που αφορά τον αποχωρισμό, την απώλεια, την αγάπη και το νέο ξεκίνημα», μας αναφέρει στην κουβέντα μας η Σοφία Μαραθάκη, σκηνοθέτρια της παράστασης.
Τι σε γοήτευσε περισσότερο σε αυτό το βιβλίο;
Πέραν του ότι πρόκειται για ένα εξαιρετικό λογοτεχνικό κείμενο υψηλής ποιότητας που βοηθάει τον αναγνώστη να ανοίξει τη φαντασία του, να σκηνοθετήσει ένα δικό του έργο, αυτό που μου άρεσε σε αυτό το βιβλίο είναι ότι μιλάει για μικρά παιδιά, τα οποία έρχονται αντιμέτωπα με ιστορικά γεγονότα και μέσα από τη δική τους προσωπική ιστορία γνωρίζουμε μια μεγάλη γκάμα ψυχισμού, από την τεράστια θλίψη στη μεγάλη χαρά, από την απόλυτη μοναξιά στη συλλογικότητα. Δεν ωραιοποιεί τίποτα αλλά ταυτόχρονα δεν απομαγεύει τίποτα. Το να παρουσιάζουμε στα παιδιά όλες τις πλευρές της ζωής είναι πολύτιμο. Η ζωή δεν είναι μόνο δυσάρεστη αλλά είναι και ευχάριστη. Δεν είναι μόνο τρομακτική αλλά είναι και χαρούμενη. Στο παιδικό θέατρο αυτό λίγο απουσιάζει.
Μέσα στην παράσταση έχεις επιλέξει να μην παρουσιαστούν πολλές λεπτομέρειες της ιστορίας και του γεγονότος που έχει συμβεί, αναφέρομαι στη Μικρασιατική καταστροφή.
Ο στόχος της παράστασης είναι να προσεγγίσει και πιο μικρά παιδιά. Για αυτό και επικεντρωθήκαμε στις σκηνές τρυφερότητας. Όλοι θέλαμε να μιλήσουμε περισσότερο για τις συνέπειες του εκτοπισμού και της προσφυγιάς στην ψυχούλα ενός παιδιού παρά στο γεγονός αυτό. Και η συγγραφέας του βιβλίου, Αγγελική Δαρλάση, έχει πάρει την αφορμή του μεγάλου αυτού γεγονότος και μιλάει για τη μικροιστορία αυτών των ανθρώπων, θέλοντας να μιλήσει τελικά για κάτι πανανθρώπινο. Είναι πολύ σημαντικό να αναδείξουμε τις προσωπικές αυτές ιστορίες των ανθρώπων. Με τη μνήμη δουλεύουμε και με τη «φωτογραφία του παρελθόντος», με τα στοιχεία του τότε και δημιουργούμε έναν ιμπρεσιονισμό.
Ο ήρωας όπως και στο βιβλίο αναλαμβάνει κι εδώ τον ρόλο του αφηγητή. Όλα τα γνωρίζουμε μέσα από τη δική του οπτική.
Είναι παρηγορητικό ότι γνωρίζεις από την αρχή ότι όλα θα πάνε καλά. Και πέρα από αυτό, η ύπαρξη του αφηγητή μας βοηθάει σκηνοθετικά, γιατί υπάρχει αυτή η υποκειμενική ματιά. Δεν μας ενδιαφέρει να μιλήσουμε για το τι ακριβώς συνέβη, δεν θέλουμε να εξιστορήσουμε την ιστορία. Θέλουμε μέσα από τα θραύσματα της μνήμης αυτού του αγοριού, του Δρόσου να κάνουμε θέατρο.
Με εξαίρεση τα κοστούμια εποχής τα λοιπά στοιχεία της παράστασης είναι απολύτως ενταγμένα στο σήμερα.
Φοράμε κοστούμια της εποχής αλλά λειτουργούμε αφαιρετικά όπως φαίνεται και στο σκηνικό. Δεν θέλαμε να κάνουμε μια ρεαλιστική αναπαράσταση. Θέλουμε το αποτύπωμα μιας εντύπωσης.
Πώς ήταν η συνεργασία με τη συγγραφέα του έργου, Αγγελική Δαρλάση;
Η Αγγελική Δαρλάση μας εμπιστεύτηκε απόλυτα και η παρουσία και η συμμετοχή της όλο αυτό τον καιρό προετοιμασίας ήταν ενθαρρυντική και διακριτική.
Βιώσες την αγωνία και το βάρος ενός τόσο επιτυχημένου βιβλίου στην σκηνοθετική του διαδρομή;
Όταν καλείσαι να σκηνοθετήσεις και να δημιουργήσεις έναν κόσμο που να αντανακλά τις εντυπώσεις χιλιάδων αναγνωστών ενός τέτοιου βιβλίου αισθάνεσαι κάποιο βάρος. Είναι λογικό να το νιώθεις όταν αναμετράσαι με κάτι που έχει τόση μεγάλη αποδοχή. Ωστόσο όσο προχωράς, το βάρος που κουβαλάς δημιουργώντας την παράσταση και η αγωνία της επίλυσης και πρακτικών θεμάτων είναι τόσο μεγάλη που τελικά αυτό το βάζει στην άκρη για λίγο. Παραδίνεσαι τελικά στην παράσταση, γιατί αυτό είναι το βασικό σου μέλημα. Ο τρόπος που εγώ φαντάζομαι τον κεντρικό ήρωα τον Δρόσο με τον τρόπο που έχει φανταστεί ένας αναγνώστης τον ίδιο ήρωα είναι σίγουρα διαφορετική. Η καλύτερη εκδοχή θα είναι αυτά τα δύο πράγματα να είναι εξίσου ενδιαφέροντα, το πώς το έχει φανταστεί ένας αναγνώστης και πώς το βλέπει ως θεατής.
Στην παράσταση εκτός από σκηνοθέτρια έχεις αναλάβει και έναν ρόλο.
Ήταν για μένα προτεραιότητα οι άλλοι ηθοποιοί και η παράσταση. Λατρεύω να παίζω και να συμμετέχω και σωματικά. Τους καθοδηγούσα ως σκηνοθέτρια αλλά ταυτόχρονα είχα και την αγωνία της σκηνής, του συνόλου. Αυτό με παρηγορεί λίγο γιατί νιώθω ότι παρατείνω λίγο τον χρόνο μου με την παράσταση και τους ανθρώπους.
Πόσο σημαντικό κρίνεις οι θεατρικές παραστάσεις που απευθύνονται για παιδιά να καταπιάνονται με ιστορικά γεγονότα;
Είναι πολύ σημαντικό να κινητοποιηθεί η περιέργεια του παιδιού, του εφήβου, του νεαρού ενήλικα να αναζητήσει τι έχει συμβεί εδώ, από πού έρχομαι, τι έχει συμβεί πριν από εμένα. «Μπαίνουμε σε πολύ γκρίζες ζώνες της ιστορίας γιατί σε λίγο δεν θα υπάρχει κανένας πλέον ζωντανός από την εποχή του ολοκαυτώματος», έχει εύστοχα αναφερθεί. Τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα, ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος, το ολοκαύτωμα, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, η δικτατορία είναι γεγονότα που έχουν σημαδέψει τον άνθρωπο, τόσο ιστορικά και κοινωνικά όσο και υπαρξιακά και φιλοσοφικά.
Δεν γίνεται λοιπόν ξαφνικά εμείς όλοι να ζούμε σε μια λήθη κι επειδή δεν υπάρχει ο παππούς και η γιαγιά να αφηγηθεί αυτά τα γεγονότα να μην τα ακούς. Γιατί η προφορική ιστορία είναι εξίσου σημαντική με την ιστορία στα βιβλία. Και το θέατρο είναι τρομερό εργαλείο ειδικά μέσω της μυθοπλασίας και αποτελεί τον ιδανικό χώρο για κάτι τέτοιο αρκεί να μην εξυπηρετεί συγκεκριμένες πολιτικές σκοπιμότητες.
Cover photo: ©Andrea Bonetti
