Από το 1988, μετά τον πρόωρο θάνατό του, το όνομά του θα αποκτήσει τεράστια αξία και τα έργα του θα εκτοξευτούν με έναν άκρως επιθετικό θα έλεγε κανείς τρόπο στις «μάχες» δημοπρασιών υψηλού καλλιτεχνικού προφίλ. Το 2016, ο Ζαν Μισέλ Μπασκιά θα γίνει ο Αμερικανός καλλιτέχνης με τις περισσότερες πωλήσεις σε δημοπρασία, αντλώντας πάνω από 170 εκατομμύρια δολάρια από 80 έργα.
Το έργο του, το οποίο ξεκίνησε με την τέχνη του γκράφιτι στα τέλη της δεκαετίας του 1970 πριν εξελιχθεί σε μια πιο «παραδοσιακή» πρακτική ζωγραφικής, περιέκλειε πολλά διαφορετικά στοιχεία από την ποπ κουλτούρα, τον αθλητισμό, την ιστορία, τη θρησκεία, την επιστήμη και τις καθημερινές ειδήσεις, συνθέτοντας ένα λεξικό συμβόλων, συνθημάτων και εσωτερικών στοιχείων που έγιναν η οπτική του υπογραφή.
H τέχνη του Jean-Michel Basquiat ήταν ωστόσο και απίστευτα προσωπική και οικεία. Σε όλη τη δημιουργική καριέρα του, o Basquiat εξερεύνησε θέματα και ανέδειξε προβληματισμούς που εξακολουθούν να ισχύουν σήμερα – από την ανισότητα, την κοινωνική δικαιοσύνη, τον ταξικισμό, την αντικειμενοποίηση των γυναικών.
Δημιούργησε έργα που αμφισβήτησαν τις κοινωνικές δομές σχετικά με τη φυλή και την τάξη και έθεσαν υπό αμφισβήτηση τα στερεότυπα και τις κοινωνικές ιεραρχίες. Απεικόνισε τους μαύρους άνδρες ως βασιλιάδες, άντλησε έμπνευση από την τέχνη και τις ιστορίες των πολιτισμών σε όλο τον κόσμο και εξέφρασε ανησυχίες για κρίσιμα ζητήματα, όπως η αστυνομική βαρβαρότητα, αντιπαραθέτοντας έννοιες από τη λαϊκή κουλτούρα, την πολιτική και την τέχνη, προκαλώντας συζητήσεις σχετικά με τον τρόπο αλληλεπίδρασης των κοινωνιών.
Οι χαρακτηριστικές του κορώνες αλλά και ολόκληρο το πλήθος προσωπικών του συμβόλων απέκτησαν μια άκρως ξεχωριστή φωνή υπογράφοντας το underground και σκοτεινό στοιχείο, με το ανθρώπινο πρόσωπο του καλλιτέχνη σχεδόν να εξαφανίζεται από τη συλλογική μας μνήμη και αντίληψη. Όπως ακριβώς συμβαίνει τις περισσότερες φορές όταν ένας ταλαντούχος και διάσημος καλλιτέχνης «φεύγει» πρόωρα από τη ζωή και ο μύθος του τον απορροφά κυριολεκτικά.
Όχι όμως και για την οικογένειά του που στη μνήμη τους παρέμενε το άτακτο, ανήσυχο, παιχνιδιάρικο και παρορμητικό αγόρι που άφησε πίσω του το Μπρούκλιν για να αναζητήσει το όνειρό του στο κέντρο του Μανχάταν και να γίνει τελικά διάσημο.
Με βασική πρόθεση να ρίξουμε ένα βλέμμα στη ζωή του αλλά και να γνωρίσουμε καλύτερα τον άνθρωπο Jean-Michel Basquiat, έχει ξεκινήσει μια μεγάλη έκθεση με τίτλο “Jean-Michel Basquiat: King Pleasure” στο εμβληματικό κτίριο Starrett-Lehigh της Νέας Υόρκης, σύμβολο βιομηχανικού μοντερνισμού μέσα στην πόλη του Τσέλσι, σχεδιασμένη από τον αρχιτέκτονα David Adjaye, με γραφικά από το στούντιο σχεδιασμού Pentagram.
H έκθεση “Jean-Michel Basquiat: King Pleasure” ξετυλίγεται μέσα από μια σειρά επτά θεματικών εγκαταστάσεων. Την οργάνωση και την επιμέλεια της οποίας έχει η οικογένειά του, οι δύο του αδερφές, Lisane Basquiat και Jeanine Heriveaux και τα παιδιά τους, μαζί με τη θετή του μητέρα Nora Fitzpatrick.
King Pleasure είναι ο τίτλος ενός πίνακα που δημιούργησε ο Jean-Michel το 1987, εμπνευσμένο από το όνομα ενός μπάρμαν που αγαπούσε το bebop και έγινε τραγουδιστής της τζαζ, με την πρώτη του μεγάλη επιτυχία το 1952, “Moody’s Mood For Love“. Ο Gerard Basquiat, ο πατέρας του Jean-Michel, ήταν λάτρης αυτού του τραγουδιού.
«Θέλαμε να προβάλλουμε το έργο και την προσωπικότητά του, με έναν τρόπο που μόνο εμείς μπορούμε. Θέλουμε αυτή η έκθεση να αποτελέσει ένα βιωματικό και πολυδιάστατο εορτασμό της ζωής του Jean-Michel» αναφέρει χαρακτηριστικά η αδελφή του Lisane. «Eδώ και 33 χρόνια συνέχεια μας ζητούσαν περισσότερες πληροφορίες για τη ζωή του, θέλανε όλοι λίγο περισσότερο Jean-Michel. Από τους συλλέκτες, τους καλλιτέχνες μέχρι και τα μικρά παιδιά. Αυτή είναι τώρα η απάντησή μας», θα συνεχίσει.
Μια καθηλωτική έκθεση που ξετυλίγεται σε ένα χώρο 12.000 τετραγωνικών και περιλαμβάνει περισσότερους από 200 πίνακες, 177 από τους οποίους δεν έχουν εκτεθεί ποτέ ξανά, σχέδια, παρουσιάσεις πολυμέσων, φωτογραφικά αρχεία από την παιδική του ηλικία αλλά και από τα χρόνια της καλλιτεχνικής του απογείωσης ανάμεσα σε φίλους όπως ο Andy Warhol, η Madonna. Στο πνεύμα του Jean-Michel υπάρχει και ζωντανή μουσική, σόου μόδας και εκπαιδευτικά προγράμματα.
Παρέχοντας ίσως το πιο λεπτομερές προσωπικό πορτρέτο μέχρι σήμερα της εξέλιξης του Basquiat, η έκθεση έρχεται σε μια εποχή που η αγοραία αξία του καλλιτέχνη συνεχίζει να εκτινάσσεται στα ύψη και τα θέματα της φυλής και της ταυτότητας έχουν γίνει ιδιαίτερα ηχηρά. Αφηγείται την ιστορία του Jean-Michel από τη στενή οπτική γωνία της οικογένειας και των φίλων του, διαπλέκοντας τις καλλιτεχνικές του προσπάθειες με την προσωπική του ζωή, τις επιρροές και τις εποχές στις οποίες έζησε.
Με ένα από τα αγαπημένα του τραγούδια του – διασκευή της Diana Ross το “Ain’t No Mountain High Enough” να ακούγεται, μπορεί κανείς ξεναγηθεί στην παιδική ηλικία του Jean Michel και να φανταστεί για λίγο τη ζωή του αφού στην έκθεση έχουν αναδημιουργηθεί σημαντικοί φυσικοί προσωπικοί του χώροι, όπως η τραπεζαρία της οικογένειάς του στο Boerum Hill, το στούντιο ζωγραφικής του στην οδό Γκρέιτ Τζόουνς 57 μέσα σε στοίβες από τα βιβλία του, αλλά και αντικείμενα καθημερινής του χρήσης, καθώς και το Michael Todd VIP Room στο Palladium, ο χώρος διασκέδασης γεμάτος καθρέφτες, όπου ο Basquiat πέρασε πολλά βράδια.
«Θέλαμε οι άνθρωποι να έρθουν και να βουτήξουν στη ζωή του Jean-Michel – του ανθρώπου, του γιου, του αδελφού, του ξαδέλφου», είπε η Jeanine Heriveaux, σε μια πρόσφατη συνέντευξη με την αδερφή της. «Αυτός είναι ένας τρόπος για εμάς να συνεργαστούμε ως ομάδα και να γεμίσουμε τους χώρους από τον Jean-Michel και τον αντίκτυπό του στον κόσμο. Είναι ένα δώρο για την οικογένειά μας και για όλους, ότι μπορούν να δουν αυτόν τον προσωπικό απολογισμό τού ποιος ήταν», συνεχίζει η Lisane.
Η οργάνωση και φροντίδα μιας τόσο μεγάλης έκθεσης στάθηκε για τις αδερφές του Jean Michel μια θεραπευτική βαθιά βουτιά στην προσωπική τους ιστορία και μια επαναξιολόγηση όχι μόνο της καλλιτεχνικής κληρονομιάς του Basquiat, αλλά και τον συγκινητικό προσωπικό αντίκτυπο που είχε στη ζωή της οικογένειάς του. «Στην αρχή ένιωθα ότι “αυτός είναι ο αδερφός μου!” Και τώρα, νιώθω δέος για το πόσο ουσιαστικός ήταν ο Jean-Michel με τόσους πολλούς τρόπους», αναφέρει σε συνεντεύξεις της η Lisane.
Λίγα λόγια για τη ζωή του
Ο Basquiat γεννήθηκε το 1960 από τους Gerard και Matilde Basquiat στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης. Ήταν το δεύτερο παιδί της οικογένειας – ο πρώτος τους γιος, ο Μαξ, απεβίωσε προτού γεννηθεί ο Jean Michel το 1959 – και ακολούθησαν το 1964 και το 1967 αντίστοιχα οι αδερφές του Lisane και Jeanine. Τρία πολύ δεμένα και αγαπημένα αδέρφια με τις αδερφές του περιγράφουν μια παιχνιδιάρικη ατμόσφαιρα όπου έβγαιναν έξω για να παίξουν με τα άλλα παιδιά της γειτονιάς ή έβρισκαν άλλους δημιουργικούς τρόπους να διασκεδάσουν.
«Ήταν απίστευτα αποφασισμένος και συγκεντρωμένος στον στόχο του να γίνει διάσημος καλλιτέχνης – αυτό ήθελε να κάνει», αναφέρει η Lisane.
Όταν ήταν μικροί, η μητέρα τους Matilde επιδίωκε επισκέψεις σε μουσεία ειδικά όταν ο Jean Michel έδειξε ενδιαφέρον για το σχέδιο. Οι βοτανικοί κήποι, το MOMA αλλά και πολλά άλλα σημαντικά σημεία πολιτισμού, θα γίνουν συχνοί σταθμοί διασκέδασής τους.
Η μητέρα του Matilde υπήρξε καθοριστική για την πρώιμη καλλιτεχνική εκπαίδευση του γιου της, καθώς ήταν αυτή που θα τον μυήσει στο βιβλίο ανατομίας του Henry Gray «Gray’s Anatomy», όταν του το κάνει δώρο σε ηλικία οκτώ ετών και μετά από ένα ατύχημα θα νοσηλευτεί στο νοσοκομείο. Το βιβλίο θα γινόταν ένα επαναλαμβανόμενο θέμα στην καλλιτεχνική του ζωή – αργότερα ονόμασε το πρώτο του μουσικό συγκρότημα Gray και θα εμπνευστεί από τα σχέδια ανατομίας του βιβλίου για τα έργα του.
Αρχικά η οικογένεια ζούσε στη γειτονιά Flatbush στο Μπρούκλιν πριν μετακομίσει αργότερα στο Boerum Hill το 1972. Σύντομα οι γονείς θα χωρίσουν και τα παιδιά θα ακολουθήσουν τον πατέρα τους, ο οποίος και μετά από μια προαγωγή στη δουλειά του θα αναγκαστεί να μετακομίσει δύο χρόνια αργότερα στο Πουέρτο Ρίκο για μερικά χρόνια. Θα επιστρέψουν ωστόσο λίγο αργότερα για να ζήσουν στο Μπρούκλιν το 1976. Η παραμονή στο Πουέρτο Ρίκο θα τροφοδοτήσει δημιουργικά τον Jean Michel.
Το 1978, ο Jean-Michel αποφασίζει να φύγει από το σπίτι, ανταποκρινόμενος στο έντονο εσωτερικό του κάλεσμα και να ακολουθήσει το προσωπικό του όραμα. Μια δύσκολη στιγμή για τη σχέση με τον πατέρα του που γαλουχημένος μέσα σε ένα αυστηρό, παραδοσιακό περιβάλλον της Αϊτής, του ήταν αδύνατο να αποδεχθεί την ανάγκη του γιού του, ειδικά ως μαύρου άντρα, να ακολουθήσει την τέχνη ως επάγγελμα, παρότι ο ίδιος ο Gerard άφησε την Αϊτή στα 17 του για να κυνηγήσει το δικό του όνειρο.
Αυτοδίδακτος, ο Basquiat θα αποκτήσει σύντομα διεθνή φήμη με το ακατέργαστο, στυλ των πινάκων του, συνθέσεις γκράφιτι, με χαραγμένες λέξεις, φαινομενικά παιδαριώδη και πρωτόγονα αλλά με δύσκολα και πολυπληθή κοινωνικά και πολιτικά σχόλια. Αντλώντας από τη μεικτή αφρικανική, λατινική και αμερικανική κληρονομιά του, καθώς και την ποπ κουλτούρα, την ιστορία της τέχνης και της λογοτεχνίας, το ξεχωριστό οπτικό λεξιλόγιό του με σημεία, σύμβολα, διαγράμματα και σχήματα, συμπεριλαμβανομένου του στέμματος του, θα του προσφέρουν διεθνή αναγνώριση.
Ανάμεσα σε κύκλους διάσημων στα νυχτερινά κέντρα της Νέας Υόρκης, συντροφιά με τους καλλιτέχνες Andy Warhol, τους μουσικούς David Bowie, Madonna, Debbie Harry, την γκαλερίστρια Annina Nosei, και σπουδαίους φωτογράφους ανάμεσά τους τον Michael Halsband ο Jean-Michel θα απογειωθεί με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Με προσωπικές εκθέσεις στη Νέα Υόρκη και Λος Άντζελες το 1982, φωτογραφήσεις για τον Issey Miyake το 1983, εξώφυλλο των New York Times το 1985, ο νεότερος από τους 176 καλλιτέχνες που εκτέθηκαν στο Documenta 7 στο Κάσελ της Γερμανίας.
«Θέλω οι επισκέπτες της έκθεσης να φύγουν με έμπνευση, ελπίδα και εμπιστοσύνη στον εαυτό τους πώς μπορούν να τα καταφέρουν με ό,τι και να θέλουν να ασχοληθούν – είτε είναι ζωγραφική, μουσική ή λογιστική. Να ζήσουν τη ζωή τους με την ίδια δέσμευση, αφοσίωση και θάρρος» θα δηλώσει η Lisane.
«Ένα από τα πράγματα που είναι τόσο απίστευτο και δύσκολο να εξηγηθεί πραγματικά, είναι ότι 33 χρόνια μετά τον θάνατό του, ο Jean-Michel εξακολουθεί να είναι επίκαιρος όσο και πριν από 33 χρόνια», συνεχίζει.
Info Έκθεσης
“Jean-Michel Basquiat: King Pleasure”, Starrett-Lehigh, 601 West 26th Street, New York, NY 10001 Μέχρι 2 Ιουλίου 2022
