«Τα παραμύθια ανοίγουν την πόρτα σ’ έναν άλλο χρόνο και, αν διαβούμε αυτή την πόρτα, έστω και για μια στιγμή, βρισκόμαστε έξω από τον δικό μας χρόνο, έξω ίσως από τον ίδιο τον χρόνο». – Τζ. Ρ. Ρ. Τόλκιν
Τα παραμύθια έρχονται και μας συναντούν τα πρώτα χρόνια της ζωής μας με πιπίλες και σαλιάρες, παρηγορητικά, λυρικά αλλά πάντα με πρόθεση να μας νανουρίσουν. Σαν μελωδία με άγνωστους στίχους, όχι ξεκάθαρους δρόμους μήτε μεγαλεπίβολες προθέσεις.
Ιστορίες, αφηγήσεις της νύχτας, που λίγο σαν σκύψεις στις λέξεις τους, όταν η πιπίλα καταχωνιαστεί στο χρονοντούλαπο της ζωής, και αφουγκραστείς, δρόμοι σκοτεινοί αναδύονται, δρόμοι περίπλοκοι, απαιτητικοί ανάμεσα σε διλήμματα ηθικά και γενναίες αποφάσεις, μυστήρια που ελλοχεύουν πίσω από μαλακά μαξιλάρια, ξύλινα παιχνίδια και «τρυφερούς» λύκους.
Στην παράσταση «Ιστορίες για να μην κοιμάσαι» τα παραμύθια αποδομούνται, ξαναγράφονται και έρχονται να μιλήσουν σε ένα διαφορετικό κοινό: στους νεαρούς θεατές, στους έφηβους. Το θέατρο, για να έχει πραγματικό αντίκτυπο στις ζωές των ανθρώπων, τότε πρέπει να απευθύνεται σε νεότερα ακροατήρια. Αυτή ήταν η πεποίθηση του θεατρικού συγγραφέα Νόελ Γκρεγκ, τρία από τα ποιητικά έργα του οποίου, ο Μολυβένιος στρατιώτης, Χάνσελ και Γκρέτελ και Κοκκινοσκουφίτσα (με τους αρχικούς τίτλους να είναι Tin Soldier, Hood in the Wood και Tasty Tale) ξαναγυρίζουν για να μας πουν τη δική τους ιστορία.
Και εδώ είναι που αναρωτιόμουν αρχικά πόσο ενδιαφέρον μπορεί να έχει ένα τέτοιο κλασικό αν και «φοβιστικό» παραμύθι σε έναν έφηβο. Σημασία όμως έχει πάντα ο τρόπος, το κείμενο, η έκφραση, η απόδοση, η σύνθεση και πάνω από όλα η οπτική γωνία από την οποία και θα το πλησιάσεις. Και εδώ, σε αυτή την παράσταση σε σκηνοθεσία του Θάνου Τοκάκη, μετάφραση της Τζούλιας Διαμαντοπούλου, κοστούμια του Πάρι Μέξη, κίνηση της Σεσίλ Μικρούτσικου, όλα αποκτούν ένα φρέσκο νόημα που ενθουσιάζει.
«Ο Νόελ Γκρεγκ, με σύμμαχο τις ενήλικες γνώσεις για τις ψυχαναλυτικές προεκτάσεις των παραμυθιών, ξαναγράφει τις μνήμες μας», σημειώνει ο σκηνοθέτης και καθοδηγεί τον θίασό του σε μια ξέφρενη συλλογική αφήγηση που συχνά γίνεται και άκρως προσωπική και ξεσπά αυθόρμητα σε τραγούδι, σε θρήνο, σε άγρια γέλια ή και σε ψίθυρο.
Σκοτεινό και χιουμοριστικό, λυρικό και σύγχρονο. Αντιφάσεις που ευνοούν την αρχική πρόθεση να μιλήσουν για τους σημερινούς φόβους, για την ανησυχία του αύριο, τον τρόμο του άγνωστου, για τις ηθικές επιλογές, για το χάος της ζωής, για τον έρωτα, για την απόλυτη αγάπη.
Τρία παραμύθια, το ένα μετά το άλλο πάνω στη σκηνή. Στην ίδια σκηνή με την αυλαία να εισχωρεί όλο και πιο βαθιά, όλο και πιο μέσα στη σκληρότητα του κόσμου, απουσία μεγάλων σκηνικών που πιθανώς σε αποπροσανατολίσουν. Εδώ τον λόγο τον έχει η ιστορία που ξετυλίγεται σαν νήμα βουτηγμένο στο αίμα και στα δάκρυα, με την ομάδα των εκλεκτών ηθοποιών να παίρνουν τη σκυτάλη αλλά πάντα ενωμένοι σε μια σύνθεση που μοιάζει με χορό στις αρχαίες τραγωδίες, σχολιάζουν, θέτουν ερωτήματα, συνδιαλέγονται με τη ζωντανή μουσική και με το κοινό.
Τρεις συμπαγείς ιστορίες που μας παγιδεύουν στη φαντασία, και ρίχνουν φως σε σημεία που δεν έχουν αλλοιωθεί με το πέρασμα του χρόνου αλλά παραμένουν στιβαρές και ακλόνητες. Προβάλλουν κοινωνικά στερεότυπα, φόβους ακλόνητους στο πέρασμα της ανθρώπινης ιστορίας. Αφηγητής και οδηγός μας μια πάπια. Μια εξαίρετη και απολαυστική επινόηση που υπογραμμίζει την πρόθεση αποδόμησης των ιστοριών και εκσυγχρονισμού τους. Ο Νικόλας Παπαδομιχελάκης πάνω σε τακούνια είναι κυριολεκτικά απολαυστικός. Δίνει ρυθμό, ορίζει τις διαθέσεις σαν ένας πολυμήχανος μαέστρος που γνωρίζει πολύ καλά τον ρόλο του.
Η ιστορία του Χάνσελ και της Γκρέτελ, μια «νόστιμη ιστορία» για δύο πεινασμένα αδέρφια που εγκαταλείπονται στο δάσος από τη μητέρα και τον πατέρα τους. Αφού νομίζουν ότι έχουν χαθεί για τα καλά, πέφτουν πάνω σε ένα σπίτι από σοκολάτα και ζαχαρωτά και σε μια όμορφη μάγισσα που έχει απώτερα κίνητρα. Καθώς παλεύουν να επιβιώσουν, ο Χάνσελ ανακαλύπτει ότι δεν είναι τόσο γενναίος όσο καυχιέται ότι είναι, ενώ η Γκρέτελ ανακαλύπτει ότι είναι πιο τολμηρή απ’ όσο νόμιζε ότι θα μπορούσε να είναι. Μια νόστιμη παραβολή και για το δίλημμα ανάμεσα στην αλήθεια και το ψέμα, με τη Διονυσία Μπαλαμώτη και τον Αλκιβιάδη Μαγγόνα στους αντίστοιχους ρόλους. Εξαιρετική η μάγισσα της Ανδρομάχης Φουντουλίδου, μια πορσελάνινη καρικατούρα που υπηρετεί άρτια τον ρόλο της.
Ακολουθεί η καυστική απόδοση της ιστορίας της Κοκκινοσκουφίτσας, μια αφήγηση για τον φόβο και τα στερεότυπα, για το μονοπάτι που όλοι πρέπει να ακολουθήσουμε για να περάσουμε μέσα από το δάσος και για το πώς μερικές φορές πρέπει να βρούμε την άγρια πλευρά της φύσης μας για να επιβιώσουμε. Άψογη η ψυχαναγκαστική και αυστηρή μητέρα της Ελένης Μολέσκη αλλά και η κοκκινοσκουφίτσα της Ασημίνας Αναστασοπούλου.
Η τρίτη και τελευταία ιστορία του Μολυβένιου στρατιώτη, του αδύναμου κρίκου που «παραδίνεται» μέσα στις φλόγες στην αιώνια αγάπη του, είναι και εκείνη που σου αφήνει την πιο γλυκιά αίσθηση, εκείνη που σε κάνει να πιστεύεις πως όλα μπορεί να είναι δυνατά.
Οι δώδεκα ηθοποιοί επί σκηνής, πάνω σε ένα κείμενο σπιρτόζικο και με ρυθμό, μοιράζονται έναν σωματικό κώδικα πολυσήμαντο και εύγλωττο, συχνά με κίνηση νεκροζώντανων, που τους επιτρέπει να μεταμορφώνονται απ’ τη μια στιγμή στην άλλη σε πολύβουο δάσος, σε ξεχαρβαλωμένα παιχνίδια, να κινούνται σαν ένα άτομο ή να γλιστρούν αθόρυβα σαν τρομακτικές σκιές. «Με μολύβι και χαρτί γράφεται η αγάπη», θα ακούσουμε στην ιστορία του Μολυβένιου στρατιώτη. Μεγάλη αλήθεια αυτή: με μολύβι και χαρτί γράφονται και όλες οι σπουδαίες ιστορίες. Και εκείνες των ονείρων και εκείνες των εφιαλτών.
Μια παράσταση που εισάγει τους έφηβους θεατές στους θεατρικούς κώδικες και παρά τις πιθανές μικρές αστοχίες, (η πρώτη ιστορία είναι και η λιγότερο δυνατή και ξεκάθαρη, κατά την ταπεινή μου άποψη, η αυλαία θα μπορούσε να αντικατασταθεί από κάτι πιο δημιουργικό) είναι παρήγορο το ανέβασμά της. Κρίμα μεγάλο που σε σύντομο διάστημα, λόγω καθυστερήσεων και ματαιώσεων που προέκυψαν, θα ρίξει αυλαία.
