Γεννημένος στις 4 Απριλίου του 1932, ο Αντρέι Ταρκόφσκι υπήρξε ο σκηνοθέτης που προσπάθησε όσο κανείς να καταγράψει την εμπειρία του χρόνου. Με μόλις 7 μεγάλου μήκους ταινίες έχτισε μία ιδιαίτερη φιλμογραφία που σημάδεψε τον παγκόσμιο κινηματογράφο. Σε αυτήν πρωταγωνιστούν «εικαστικά» και μακράς διάρκειας πλάνα, αργοί ρυθμοί, στοιχεία μεταφυσικά, το νόημα της ζωής του ανθρώπου, η μνήμη, το όνειρο, η φύση της καλλιτεχνικής δημιουργίας, ζητήματα πίστης και πνευματικότητας.
Δεν αποδέχτηκε τον χαρακτηρισμό ποιητικό σινεμά που πολλοί απέδωσαν στο έργο του και ανέπτυξε τη δική του θεωρία γύρω από τον κινηματογράφο, την οποία βάφτισε γλυπτική του χρόνου. Όπως είχε ο ίδιος πει μιλώντας στο περιοδικό Positif το 1981, «Γλυπτική με υλικό τον χρόνο, αυτό είναι το μοντάζ, αυτή είναι η κινηματογραφική φιγούρα».
Η κινηματογραφική του διαδρομή που ξεκίνησε το 1962 με «Τα παιδικά χρόνια του Ιβάν» ολοκληρώθηκε με την κυκλοφορία της «Θυσίας» το 1986. Η ιδέα ωστόσο για την τελευταία του ταινία γεννήθηκε σύμφωνα με τον ίδιο πριν τη «Νοσταλγία». Τα γυρίσματα πραγματοποιήθηκαν στο νησί Γκότλαντ της Σουηδίας, ενώ τον πρωταγωνιστικό ρόλο ανέλαβε ο Έρλαντ Γιόζεφσον και τη διεύθυνση φωτογραφίας ο Σβεν Νίκβιστ, δύο από τους σταθερούς συνεργάτες του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν. Αν και όσο γυριζόταν η ταινία ο Ρώσος δημιουργός γνώριζε ότι σύντομα θα πεθάνει δεν παραιτήθηκε από την ολοκλήρωσή της. Γατί η ιδέα της θυσίας τον βασάνιζε χρόνια.
Τα γενέθλια του Αλεξάντερ, ενός δημοσιογράφου, συγγραφέα και κριτικού θεάτρου και λογοτεχνίας που ζει με την οικογένειά του σ’ ένα σπίτι στη μέση του πουθενά σημαδεύονται από την είδηση πως επίκειται πυρηνικός πόλεμος. Εκείνος κυριευμένος από τον φόβο προσεύχεται για πρώτη φορά στη ζωή του και υπόσχεται στον Θεό ότι θα θυσιάσει ό,τι είναι πολύτιμο γι’ αυτόν προκειμένου να σωθεί η ανθρωπότητα από την ολοκληρωτική αυτή καταστροφή. Όταν ξυπνάει την επόμενη μέρα, συνειδητοποιεί ότι όλα είναι όπως πριν. Ο Θεός έχει δεχτεί την προσφορά του και εκείνος τηρώντας την υπόσχεσή του πραγματοποιεί τη θυσία του. Καίει το σπίτι του, εγκαταλείπει την οικογένειά του, στερείται το παιδί του και βυθίζεται στη σιωπή και την τρέλα.
Μέσα από το κύκνειο άσμα του ο Ταρκόφσκι δείχνει τον δρόμο που σύμφωνα μ’ εκείνον μπορεί να οδηγήσει τον άνθρωπο στην πνευματική ανάταση και στην κατάκτηση της απόλυτης αλήθειας. Ο Αλεξάντερ οπλίζεται με πίστη και απαρνείται όλα όσα αγαπά. Κι έτσι λυτρώνεται από τα πάθη του. Όπως σημειώνει ο σκηνοθέτης στο βιβλίο του «Σμιλεύοντας το χρόνο» (εκδόσεις Νεφέλη,1987) :
«Είναι φανερό ότι η υλική πρόοδος του ανθρώπου δεν συμβάδισε με την πνευματική του εξέλιξη. Φτάσαμε σ’ ένα σημείο όπου δεν μπορούμε πια να τιθασεύσουμε τα υλικά μας επιτεύγματα και να τα χρησιμοποιήσουμε για το καλό μας. Δημιουργήσαμε έναν πολιτισμό που απειλεί να εξολοθρεύσει την ανθρωπότητα. Απέναντι σε καταστροφή τέτοια κλίμακας το μόνο που πρέπει να τεθεί, κατά τη γνώμη του, είναι η προσωπική ευθύνη του ατόμου και η προθυμία του για θυσία, χωρίς την οποία παύει να λογίζεται ως πνευματικό ον.
Εννοώ το πνεύμα θυσίας που πρέπει να αποτελεί ουσιαστικό και φυσικό τρόπο ζωής σχεδόν κάθε ανθρώπινου όντος κι όχι κάτι που θεωρείται ατυχία ή τιμωρία, την οποία επιβάλλουν εξωτερικοί παράγοντες. Εννοώ το πνεύμα θυσίας που εκφράζεται με την εκούσια υπηρεσία του άλλου, κάτι που επωμίζεται κανείς φυσικά, θεωρώντας ότι είναι η μόνη εφικτή μορφή ύπαρξης. […] Ο σύνδεσμος ανάμεσα στη συμπεριφορά του ανθρώπου και στη μοίρα του έχει διαλυθεί. Επειδή έχει εθιστεί πιστεύει ότι τίποτα δεν εξαρτάται απ’ αυτόν και ότι η προσωπική του εμπειρία δεν επηρεάζει το μέλλον, κι έτσι κατέληξε στο κίβδηλο και θανάσιμο συμπέρασμα ότι δεν παίζει κανένα ρόλο στη διαμόρφωση της μοίρας του».
Μόνο όταν αναλάβει ο καθένας την ευθύνη που του αναλογεί θα επέλθει η ισορροπία στον κόσμο. Ακριβώς αυτό πράττει ο ήρωας της ταινίας. «Μια ζωή το περίμενα αυτό. Όλη μου η ζωή υπήρξε μια ατελείωτη αναμονή». Αυτά είναι τα λόγια του μόλις ακούει για τον επικείμενο πόλεμο. Συνειδητοποιεί επιτέλους ποιο δρόμο πρέπει ν’ ακολουθήσει στη ζωή του και αντιδρά για ν’ αποτρέψει τον όλεθρο.
«Η Θυσία» προβλήθηκε τον Μάιο του 1986 στο Φεστιβάλ Καννών, όπου απέσπασε μεταξύ άλλων το Βραβείο της επιτροπής. Μερικούς μήνες αργότερα, στις 29 Δεκεμβρίου, ο Αντρέι Ταρκόφσκι πέθανε νικημένος από τον καρκίνο σε ηλικία μόλις 54 ετών αφήνοντας πίσω του μία ανεκτίμητη κινηματογραφική κληρονομιά.
