Το Ομάν είναι μία χώρα που παραμένει άγνωστη στους περισσότερους δυτικούς (και όχι μόνο). Δεν έχει τη χλιδή και τους ουρανοξύστες των Εμιράτων και του Κατάρ, δεν χαρακτηρίζεται από το χάος του ατέλειωτου εμφυλίου και της βίας της Συρίας, του Ιράκ ή της Υεμένης. Δεν αποτελεί πολιτισμικό ή θρησκευτικό κέντρο όπως η Αίγυπτος ή η Σαουδική Αραβία, ούτε και έχει τα αξιοθέατα που υποστηρίζουν τον τουρισμό. Το Ομάν είναι μια ήσυχη, αραιοκατοικημένη χώρα της αραβικής χερσονήσου, σχεδόν ξεχασμένη ακόμα και από τους γείτονές της, η οποία απέκτησε σχετικά πρόσφατα την ανεξαρτησία της από τους Βρετανούς, μόλις το 1970.
Γι’ αυτό και όταν το 2019 η Τζόχα Αλχάρθι έγινε η πρώτη αραβόφωνη συγγραφέας στην οποία απονεμήθηκε το Διεθνές Βραβείο Μπούκερ για το μυθιστόρημα Οι Κόρες της Σελήνης, η διεθνής προσοχή δεν εστιάστηκε μονάχα στο πρόσωπό της αλλά και στη χώρα της, το Ομάν, μια χώρα της οποίας τις παραδόσεις και τα ήθη απεικονίζει με γλαφυρό τρόπο στο μυθιστόρημα.
Η αφηγηματική προσέγγιση της Αλχάρθι είναι το σημαντικότερο επίτευγμα στο βιβλίο. Η αφήγησή της είναι πολυφωνική: κάθε κεφάλαιο υιοθετεί την οπτική γωνία ενός από τους χαρακτήρες. Αυτό βεβαίως δεν είναι κάτι καινούριο, υπάρχει σχεδόν έναν αιώνα σαν τεχνική και έχει χρησιμοποιηθεί κατά κόρον. Η Αλχάρθι επίσης εναλλάσσει τα πρόσωπα της αφήγησης ανάμεσα στο πρώτο και το τρίτο. Ούτε αυτό αποτελεί καινοτομία, έχει επίσης εφαρμοστεί αναρίθμητες φορές. Αυτό που όμως αποτελεί προσωπική πινελιά της Αλχάρθι είναι το πώς χρησιμοποιεί τη δομή των κεφαλαίων και το πρόσωπο της αφήγησης ώστε να υπογραμμίσει την κεντρική της προβληματική. Τα μοναδικά κεφάλαια στα οποία η αφήγηση περνάει στο πρώτο πρόσωπο καθώς και τα μεγαλύτερα σε έκταση, είναι εκείνα που αφορούν τον Αμπντάλα, έναν άντρα. Όλα τα υπόλοιπα κεφάλαια αφορούν γυναίκες. Με αυτό το απλό τέχνασμα η Αλχάρθι σχολιάζει συμβολικά την πατριαρχική κοινωνία των αραβικών χωρών και του Ομάν ιδιαίτερα. Στο κέντρο βρίσκεται ο άντρας και στο περιθώριο οι γυναίκες, εξ’ ου και επιλέγει να δώσει έμφαση στην οπτική γωνία του άντρα δίνοντάς του το προνόμιο της πρωτοπρόσωπης αφήγησης και της μεγαλύτερης έκτασης. Κι όμως, παρά την ελευθερία κινήσεων και αποφάσεων των αντρών και τους περιορισμούς των γυναικών, είναι οι γυναίκες στο μυθιστόρημα που δείχνουν μεγαλύτερη αυτοκυριαρχία, αυτοπεποίθηση, πυγμή. Ο Αμπντάλα δείχνει ανασφαλής, βασανισμένος από την ανάγκη να αποδείξει την αξία του στον πατέρα του. Παρ’ όλα αυτά η Λαχάρθι επιλέγει έναν θετικό χαρακτήρα στον πρόσωπο του Αμπντάλα για να του αφιερώσει τα «αντρικά» της κεφάλαια, έναν άνθρωπο που αν μη τι άλλο έχει ευαισθησίες και ειλικρινή αγάπη για την οικογένειά του.
Αλλά και χρονικά η αφήγηση είναι μη γραμμική. Αντίθετα, μέχρι και στο ίδιο κεφάλαιο, συχνά και την ίδια παράγραφο, ταξιδεύουμε μπρος και πίσω στον χρόνο, συχνά ολόκληρες δεκαετίες. Μέσα από αυτά τα ταξίδια όμως σταδιακά ο αναγνώστης συμπληρώνει το ψηφιδωτό των γενεών της οικογένειας και έτσι αρχίζει να αντιλαμβάνεται τις αλλαγές που έχουν συντελεστεί στο Ομάν, ιδιαίτερα τα τελευταία σαράντα χρόνια. Το Ομάν παραμένει μία συντηρητική κοινωνία, ιδιαίτερα στην ενδοχώρα του, άλλωστε η δουλεία καταργήθηκε μόλις το 1970. Όμως το μουσουλμανικό δόγμα ιμπάντι που ακολουθεί (σε αντίθεση με τους σουνίτες και τους σιίτες), αν και πουριτανικό, είναι ήπιο και πιο συμβιβαστικό. Έτσι, από την ανάληψη της εξουσίας από τον σουλτάνο Αμπούς Αλ Καίντ και μετά, το Ομάν έκανε σημαντικά βήματα στην ανάπτυξή του, όχι μόνο από οικονομικής πλευράς, αλλά και από κοινωνικής. Αυτό αντικατοπτρίζεται και στις γυναίκες της οικογένειας. Από καταδικασμένες να υπακούνε στις επιλογές των αντρών της οικογένειας ακόμα και σε ό,τι αφορά τον γάμο τους και ανήμπορες να μάθουν καλά καλά γραφή και ανάγνωση, αποκτούν πλέον τον έλεγχο της μοίρας τους και τη δυνατότητα να μορφωθούν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Λάντον, μία από τις γυναίκες της νέας γενιάς, η οποία είναι γιατρός και η οποία δεν διστάζει να χωρίσει τον άντρα της όταν εκείνος την χτυπάει. Η Αλχάρθι βέβαια δεν βολεύεται στις εύκολες διαχωριστικές γραμμές και στον μανιχαϊσμό του άσπρου – μαύρου. Αντίθετα, μας ταξιδεύει στις, γεμάτο παραδόσεις, παλιότερες γενιές με τρυφερότητα και σεβασμό, αναδεικνύοντας τη σοφία ή την απλότητα που συχνά επεδείκνυαν παλαιότερα οι άνθρωποι, παρά τους περιορισμένους ορίζοντές τους.
Η Αλχάρθι είναι η ίδια εκπρόσωπος αυτής της νέας γενιάς του Ομάν, διδάσκοντας αραβική λογοτεχνία στο πανεπιστήμιο στο Μουσκάτ. Καταφέρνει και μας δείχνει αφ’ ενός ότι υπάρχουν σύγχρονοι Άραβες πεζογράφοι που έχουν εξαιρετικές ικανότητες και εκλεπτυσμένη αντίληψη γύρω από τη δομή του μυθιστορήματος, και αφ’ ετέρου μας ανοίγει ένα παράθυρο προς έναν ελάχιστο γνωστό πολιτισμό που για χρόνια βρισκόταν στη σκιά των πιο φαντεζί ή ταραγμένων γειτόνων του.
–
