Με τον Καβάφη και τον Σεφέρη εγκαινιάζεται η νέα σειρά βιβλίων με τον γενικό τίτλο «Το όνομά μου είναι…» που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ίκαρος. Ο κεντρικός άξονας της σειράς είναι η γνωριμία και η επαφή με τη ζωή και το έργο σημαντικών Ελλήνων λογοτεχνών.
Δύο εξαίρετα βιβλία που επιτρέπουν στους μικρούς ή και μεγάλους αναγνώστες να μυηθούν στο έργο των σπουδαίων Ελλήνων, να διαβάσουν με όποιον τρόπο επιθυμούν τα βιβλία, καθώς η δομή δεν είναι κλασική, γραμμική, αλλά αντιθέτως διαθέτουν ένα παιγνιώδες (όχι αφελές αλλα άρτια μελετημένο) στήσιμο. H εικονογράφηση, υπηρετώντας το περιεχόμενο του κειμένου κάθε φορά εμφυσεί στα βιβλία σύγχρονο βλέμμα και σύγχρονη ματιά. Οι πινελιές της Αγγελικής Μπόζου, σύμβολα αντοχής στον χρόνο, συνθέτουν εικόνες σύγχρονες και ελεύθερες συχνά στον χώρο όπως άλλωστε και το πνεύμα των δύο μεγάλων Ελλήνων λογοτεχνών.
Μετά τη συζήτησή μας με τους δύο συγγραφείς των δύο πρώτων βιβλίων, Νίκο Μαθιουδάκη και Μάνο Μπονάνο, συνεχίζουμε την κουβέντα μας με την εικονογράφο Αγγελική Μπόζου.
Μιλήστε μας για τη σημαντική αυτή συνεργασία.
Είναι από τις συνεργασίες που συνέβησαν όμορφα, χωρίς πολλά μπρος πίσω, χωρίς εντάσεις, με αλληλοσεβασμό και ευγένεια. Τον μόνο άνθρωπο που γνώριζα εκ των προτέρων ήταν η Μαριλένα, με κάποιες σποραδικές συνεργασίες στο παρελθόν. Πάντα απολάμβανα τα επαγγελματικά ραντεβού μαζί της και τον τρόπο που συνδυάζει το χιούμορ με την ευφυΐα, την αγάπη για τη λογοτεχνία και τον επαγγελματισμό. Επίσης πάντα εμπιστευόμουν τις Εκδόσεις Ίκαρος, την αισθητική και τις αποφάσεις τους.
Από τις αγαπημένες μου σειρές «Αν διάβαζα ποιητές της Γενιάς του ’30» που έχει γράψει και εικονογραφήσει ο μυθικός στα μάτια μου Αλέξης Κυριτσόπουλος, αν σκεφτεί κανείς ότι «Το παραμύθι με τα χρώματα» ήταν από τα πρώτα βιβλία που αγάπησα βαθιά στην παιδική μου ηλικία μέχρι να το ξεθάψω από το μπαούλο του παρελθόντος και να το κληροδοτήσω στα παιδιά μου. Τα εξώφυλλα του Κούρτογλου θεωρώ ότι αποτελούν σταθμό για την ελληνική πραγματικότητα ενώ πριν κάνω παιδιά είχα ήδη αποφασίσει ότι θα διαβάζουν Τικ και Τέλα. Τα λάτρεψαν όπως τους αξίζει.
Μεγάλη χαρά ήταν για μένα η γνωριμία και η συνεργασία μου με την Ελένη Κατσαμά, υπεύθυνη του παιδικού βιβλίου. Θεωρώ είναι ο άνθρωπος που εξασφάλισε την αβίαστη ροή της επικοινωνίας με τους συγγραφείς. Ο Ίκαρος ήξερε τι ζητούσε από την εικονογράφηση και ο λόγος που πρότειναν εμένα ήταν πολύ συγκεκριμένος. Σε μια τέτοια συνθήκη που εμπνέει ασφάλεια και εμπιστοσύνη, όταν όλα ξεκινούν με μελέτη και έρευνα, δεν είναι δύσκολο να βρει κανείς ένα δημιουργικό δρόμο. Δούλεψα με ειλικρίνεια και μια αίσθηση ελευθερίας που τολμώ να πω ότι ακόμα και σε προσωπικές μου δουλειές δύσκολα βιώνω. Σημαντικό κίνητρο αυτής της δημιουργικής ελευθερίας θαρρώ πως είναι ότι καταπιάστηκα με ποιητές. Η ποίηση και οι ποιητές κάνουν τις σκέψεις και τον λόγο να τρέχουν, δημιουργούν συνειρμούς που έχουν τη δύναμη να αποκαλύπτουν εικόνες, από τις πιο συγκεκριμένες ως τις πιο αφηρημένες.
Η εικονογράφηση έγινε παράλληλα με τη συγγραφή ή όχι;
Η εικονογράφηση δεν έγινε παράλληλα με τη συγγραφή, όχι. Διάβασα ένα σχεδόν τελικό κείμενο αν θυμάμαι καλά, έφτιαξα προσχέδια για την εικονογράφηση και το layout κάθε σαλονιού και περίμενα την έγκριση που ευτυχώς ήρθε.
Έχεις επιλέξει ποικιλία τεχνικών, χρωμάτων και υφών στην εικονογράφηση. Σε τι εξυπηρετεί μια τέτοια απόφαση;
Δεν είμαι σίγουρη αν η εικόνα εξυπηρετεί ή αν απλά δηλώνει την ύπαρξή της. Παρόλο που η φαντασία μου γεννάει συνεχώς εικόνες, δεν πιστεύω ότι είναι απαραίτητο πάντα να γίνουν ορατές και υποστηρίζω θερμά την έννοια του μινιμαλισμού, αναζητώντας τον στη ζωή και σε διάφορες εκφράσεις της τέχνης. Ίσως αυτό που περιγράφω έχει να κάνει περισσότερο με την αφαίρεση: πολλές φορές αποζητώ το ελάχιστο, το σύμβολο, το τίποτα, το οποίο όμως κινηματογραφικά μπορεί να μεταφράζεται σαν ένα φως ή σαν μια καθημερινή σκηνή ανθρώπων γύρω από ένα τραπέζι στη σιωπή. Δεν έχει λοιπόν να κάνει με το πόσα στοιχεία συνθέτουν την εικόνα αλλά με αν αυτή είναι επιτηδευμένη και κατά πόσο ο καλλιτέχνης παρεμβαίνει και αλλάζει την αρχική μορφή που οραματίζεται ή καταγράφει.
Οι παραπάνω σκέψεις σε συνδυασμό με το άυλο στοιχείο της ποιητικής τέχνης, αλλά και η ελευθερία που οι ίδιοι οι ποιητές έχουν στο να γεννήσουν νέες λέξεις ή να αδιαφορούν για τους συντακτικούς κανόνες, με έκανε να ενδιαφέρομαι να εικονοποιήσω τις πιο αφηρημένες έννοιες που βρήκα στα κείμενα του Μάνου και του Νίκου. Αντιμετώπισα το κάθε σαλόνι σχεδόν αυτόνομα, με σκοπό φυσικά την ομοιογένεια της εικονογράφησης σε όλες τις σελίδες. Ένιωσα ότι οφείλω να κάνω μια εικονογράφηση διάφανη, που να αφήνει χώρο στο κείμενο αλλά και στο ίδιο το αντικείμενο με το οποίο συνδιαλέγεται ο αναγνώστης: το βιβλίο.
Πόσο δύσκολο τελικά είναι να συλλάβεις με εικόνες έναν ολόκληρο κόσμο, μια ολόκληρη ζωή;
Η αλήθεια είναι ότι για μένα αυτό είναι το εύκολο κομμάτι. Η σκέψη μου είναι εικονολατρική! Είναι κάτι που μου συμβαίνει ακούσια και εξακολουθητικά και μάλλον αυτός είναι ο λόγος που ζωγραφίζω! Για να αποφασίσω όμως ποιες από τις μορφές που φαντάζομαι θα καταστήσω ορατές, πώς θα τις συνθέσω, ποιος θα είναι κάθε φορά ο πρωταγωνιστής, πώς θα αναγάγω τα χρώματα σε μια παλέτα με συνοχή, είναι μια διαδικασία που λύνεται στο χαρτί και στην οθόνη ζωγραφικής. Συνήθως απλά κάνω: μορφές, υφές, χρώματα, ατμόσφαιρες. Και έπειτα αφαιρώ, μετακινώ και ανασυνθέτω.
Όσον αφορά στον Καβάφη και τον Σεφέρη, τους οποίους ξαναγνωρίζουμε τώρα μέσα από τα κείμενα του Νίκου και του Μάνου ενώ βιώνουμε μια σύγχρονη εποχή που η εικόνα έχει κυρίαρχο ρόλο στη ζωή μας και που σταδιακά ξεφεύγει όλο και περισσότερο από τον δικό μας έλεγχο, δεν θεωρώ ότι υπάρχει η ανάγκη της περιγραφικής σχέσης κειμένου και εικονογράφησης. Θέλω να πω ότι με τα πάντα γύρω μας να είναι οθόνες και εικόνες, συχνά τέλειες και υπερρεαλιστικές, νιώθω την ανάγκη πιο πολύ να υπονοήσω, να εμπνεύσω τη φαντασία του αναγνώστη, παρά να περιγράψω πιστά. Πρωταρχικός μου στόχος ήταν να καταφέρω να αποτυπώσω σε εικόνες τη γλώσσα και τον προφορικό λόγο, είτε αυτός ακούγεται είτε διαβάζεται.
