Ο Μάνος Χατζιδάκις τον χαρακτήρισε «έναν διαβολικό ακροβάτη της τέχνης». Ήταν ποιητής, μυθιστοριογράφος, θεατρικός συγγραφέας, ζωγράφος και σκηνοθέτης του κινηματογράφου, ένας από τους πιο πολυσχιδείς καλλιτέχνες του μεσοπολέμου, μέλος της γαλλικής πρωτοπορίας. Ο Ζαν Κοκτώ, ένα λαμπρό άστρο των γαλλικών γραμμάτων και της τέχνης, μια σπουδαία προσωπικότητα, νάρκισσος, εστέτ, φιλόδοξος, μοναχικός, με πνεύμα σπινθηροβόλο, εξακολουθεί με το έργο του να συνδέει την εποχή του με την εποχή μας. Τα έργα του συνομιλούν με το δικό μας παρόν, με τις ίδιες αγωνίες, τον φόβο του θανάτου και τη λύτρωση από τα πάθη.
Το 1930 ο Ζαν Κοκτώ γράφει την Ανθρώπινη Φωνή. Πρωταγωνιστούν μια γυναίκα και ένα τηλέφωνο. Ο Κοκτώ συλλαμβάνει με τρόπο προφητικό τη σχέση μας με μια μηχανή που αλλάζει τα πάντα στις σχέσεις μας. Στο εμβληματικό του έργο διερευνά την απεγνωσμένη ανάγκη μας για ανθρώπινες σχέσεις και το κάνει με έναν εξαιρετικό και προφητικό μονόλογο με μια γυναίκα που παλεύει για το άτομο που αγαπά. Το μονόπρακτο δράμα ανέβηκε στην Comédie-Française το 1930. Η πρωταγωνίστρια είναι η γυναίκα που μιλά στο τηλέφωνο στον επί πέντε χρόνια εραστή της που πρόκειται να παντρευτεί μια άλλη γυναίκα την επόμενη μέρα, γεγονός που την κάνει να απελπίζεται και να βυθίζεται στην κατάθλιψη. Το τηλέφωνο αποδείχθηκε το τέλειο στήριγμα για τον Κοκτώ να εξερευνήσει τις ιδέες, τα συναισθήματά του και την «άλγεβρα» σχετικά με τις ανθρώπινες ανάγκες και πραγματικότητες στην επικοινωνία.
Στην Ανθρώπινη φωνή δίνει στην ηθοποιό την ευκαιρία να λάμψει και να ξεφύγει από τη σκιά του συγγραφέα και του σκηνοθέτη, της δίνει την ευκαιρία να ξεδιπλώσει το πλήρες φάσμα του ταλέντου της. Η σύλληψη του έργου είναι παραπλανητικά απλή. Για σχεδόν μια ώρα η γυναίκα μιλά διαρκώς. Καθηλωτικά και με ένταση και μόνο αυτό κάνει την Ανθρώπινη φωνή να είναι από τα έργα που έχουν εμπνεύσει την όπερα του Francis Poulenc, La voix humaine (1958), το The telephone του Gian Carlo Menotti και την ταινία του Roberto Rossellini με την Anna Magnani, L’Amore (1948). Η ταινία του Πέδρο Αλμοδόβαρ Γυναίκες στα πρόθυρα νευρικής κρίσης εμπνέεται από το έργο του Κοκτώ. Οι μεγαλύτερες ηθοποιοί υποδύθηκαν τη γυναίκα στο έργο του Κοκτώ. Η Σιμόν Σινιορέ, η Ίνγκριντ Μπέργκμαν, η Λιβ Ούλμαν, η Χούλια Μιχένες, η Ντενίζ Ντιβάλ, η Ρενάτα Σκότο και η Φελίσιτι Λοτ στην όπερα.
Θρυλική είναι η ερμηνεία του ρόλου από την Έλλη Λαμπέτη, σε μία από τις σπουδαίες στιγμές της καριέρας της. Ήδη η Λαμπέτη το 1950, είχε πρωτοπαίξει την Ανθρώπινη φωνή του Κοκτώ και στα 1971 στο Δημοτικό Πειραιώς που παρουσίασε 5 μονόπρακτα μεταξύ των οποίων την Ψεύτρα, την Ανθρώπινη φωνή και το Την έχασα. Το 1978 η Έλλη Λαμπέτη παρουσίασε τα μονόπρακτα του Κοκτώ “Η ψεύτρα”, “Η ανθρώπινη φωνή”, “Την έχασα”, μαζί με τα μονόπρακτα: “Η Εβραία” του Μπρεχτ, “Η πιο δυνατή” του Στρίντμπεργκ, “Μια ψυχούλα” του Τσέχωφ. Τη μετάφραση έκανε ο Μάριος Πλωρίτης, τη σκηνοθεσία ο Σωτήρης Μπασιάκος, τα σκηνικά και τα κοστούμια ο Πάνος Παπαδόπουλος.
Στο συγκλονιστικό της μονόλογο στην Ανθρώπινη φωνή, ξεδιπλώνει αριστοτεχνικά τα αισθήματα που φιλοξενούνται σ’ αυτό το διαχρονικό κείμενο. Τον έρωτα, τη μοναξιά, την εγκατάλειψη, την προδοσία, το ψέμα και την αλήθεια, την οδύνη, τη λατρεία, το πάθος, την απόρριψη, το αδιέξοδο των σχέσεων που κυριαρχούν στο έργο του Κοκτώ αναλλοίωτα μέχρι σήμερα.
«… Πέντε χρόνια τώρα ζω από σένα,/ περνάω την ημέρα μου περιμένοντάς σε./ Όταν αργείς, νομίζω πως πέθανες, / πεθαίνω όταν σε φανταστώ νεκρό,/ ξαναζώ όταν γυρίζεις / κι ύστερα, όσο είσαι κοντά μου,/ πεθαίνω από τον φόβο μου μη φύγεις…».
Η ερωτευμένη και προδομένη γυναίκα μάς κάνει μάρτυρες της απόγνωσης και της δραματικής πτώσης της. Περικυκλωμένη από την έννοια του θανάτου, καπνίζει ακατάπαυστα, βιώνει τον πόνο του έρωτα που μετατρέπεται από ευγενές σε καταστροφικό συναίσθημα. Η διαδρομή της μέσα στον μονόλογο είναι μια διαδρομή στην ίδια τη ζωή, με την ανάταση να δίνει τη θέση της στην καταστροφή και τον θάνατο, με το φως της ζωής να βυθίζεται στο σκοτάδι του θανάτου και του τέλους.
Από τα πιο σπαρακτικά έργα για το τέλος του έρωτα και την απόγνωση της εγκατάλειψης, η μονόπρακτη όπερα που συνέθεσε ο Φρανσίς Πουλένκ πάνω στην Ανθρώπινη φωνή του Κοκτώ θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά στη σκηνή της Μικρής Επιδαύρου, σε μια τολμηρή σκηνοθετική σύλληψη από τη Μαρία Πανουργιά, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου.
Πέντε χορευτές-ηθοποιοί, σε ξεχωριστούς τηλεφωνικούς θαλάμους, πλαισιώνουν την κεντρική ηρωίδα, που ερμηνεύει η υψίφωνος Μυρσίνη Μαργαρίτη, και μας συμπαρασύρουν στη δίνη της αγωνίας και των ονείρων της.
O σκηνικός χώρος αντανακλά όλες αυτές τις ψυχολογικές της διακυμάνσεις υπό τους ήχους του πιάνου της Μαρίας Παπαπετροπούλου.
