Το σαιξπηρικό έργο «Μακμπέθ» παραμένει τεράστιο σε απήχηση και βάθος όσα χρόνια και αν περάσουν, όσες σκηνές και αν το φιλοξενήσουν πίσω από την αυλαία τους. Γιατί πολύ απλά καταφέρνει να συμπυκνώσει στο πολυσύνθετο και σφριγηλό του κείμενο τo τεράστιο βάρος της ηθικής, κοινωνικής και πολιτικής κρίσης αλλά και πλάνης στην οποία συχνά υπεισέρχεται συχνά ο άνθρωπος. Γιατί πολύ απλά είναι στη φύση του. Γιατί πολύ απλά, η αλαζονεία, η εξουσία, ο εγωκεντρισμός αποτελούν ένα εξαίσιο ναρκωτικό που ερεθίζει το πνεύμα και από το οποίο δεν μπορείς εύκολα να ξεφύγεις.
Ο πολεμιστής Μακμπέθ γυρνώντας νικητής μετά από σπουδαίες μάχες στοιχειώνεται από τον χρησμό των μαγισσών που τον θέλουν Βασιλιά της Σκωτίας. Επηρεασμένος από τον χρησμό και την αλαζονεία του που τροφοδοτεί η Λαίδη Μακμπέθ, αποφασίζει να σκοτώσει τον Βασιλιά Ντάνκαν και να γίνει αυτός Βασιλιάς στη θέση του. Στη συνέχεια διαπράττει και άλλα εγκλήματα ώστε να μην κινδυνεύσει η βασιλεία του. Η τιμωρία του όμως δεν αργεί να επέλθει. Και η Λαίδη στο πλευρό του, η χειριστική και πανούργα σύζυγος, η οποία διαγράφει κάθε του αμφιβολία, αν υπήρχε, στο τέλος παραληρεί, νιώθει δυσφορία και αυτοτιμωρείται.
Ο Μακμπέθ είναι ένας εξαιρετικός ήρωας, τολμηρός, γενναίος, πιστός στο Στέμμα. Τίποτα δεν δείχνει τον τραγικό δρόμο που πρόκειται ν’ ακολουθήσει. Έναν οδυνηρό και φρικαλέο δρόμο, που στο πέρασμά του αφαιρεί ζωές, εξαλείφοντας οτιδήποτε ανθρώπινο.
Η παράσταση του Θανάση Δόβρη, λιτή στη σκηνική της προσέγγιση, αλλά διανθισμένη με σκηνοθετικά ευρήματα που λειαίνουν και απαλύνουν με χιούμορ τη σκληράδα του λόγου παρουσιάζεται με την ομάδα «Εν τώ άμα». Τα κοστούμια και το σκηνικό της πλαίσιο μαρτυρούν την επιλογή μιας άχρονης ιστορικά δράσης, με κάποια δραματουργικά τεχνάσματα – η προσέγγιση των θεατών, ο απευθυνόμενος προς εκείνους λόγος, η αξιοποίηση του μεγαλύτερου θεατρικού χώρου, πέραν του περιορισμένου χώρου της σκηνής, στοχεύουν σε ένα σύγχρονο αφήγημα που επιδιώκει τον προσωπικό στοχασμό των θεατών.
Με αφορμή την παράσταση «Μακμπέθ» του William Shakespeare στο Θέατρο Τέχνης μιλήσαμε με την Εύη Σαουλίδου:
Ένας νέος ρόλος φέτος, Λαίδη Μακμπέθ. Πώς αλήθεια χτίζετε κάθε φορά ένα καινούργιο ρόλο;
Όσο προχωράει και μεγαλώνει κανείς μέσα σε αυτή τη δουλειά, είτε λέγεται Λαίδη Μακμπέθ είτε Ξανθίας του Αριστοφάνη, οι ρόλοι έρχονται και σε βρίσκουν σε μια ορισμένη στιγμή. Σχεδόν δεν σε ρωτάνε όταν έρχονται να σε βρουν. Κι εμείς ως ηθοποιοί ερχόμαστε να μιλήσουμε εξ ονόματός τους στη σκηνή. Οπότε αυτό που κοιτάω πρωτίστως είναι τι είναι αυτό που έχω να προσθέσω ή να αφαιρέσω σε αυτό που είναι ήδη γραμμένο. Γίνεται δηλαδή μια μαθηματική πράξη σε σχέση πάντα με την ηλικία σου, με τη φάση που σε βρίσκει. Με κάποιο τρόπο συμμετέχουμε με όλες μας τις αισθήσεις.
Ωστόσο δεν μπορώ να απομονώσω και να μιλήσω μόνο τον ρόλο, γιατί είναι μια συνάντηση με τους ανθρώπους πάνω στη σκηνή, για μια ακόμη φορά με τον Θανάση (Δόβρη) που είναι πολύ δικός μου άνθρωπος και φίλος. Αυτό που προσπαθώ να καταλάβω είναι πώς έρχονται οι σκέψεις, η μία πάνω στην άλλη, και αυτό είναι ένα προϊόν πρώτον δραματουργικής ανάλυσης, γιατί δηλαδή ο συγγραφέας έχει βάλει αυτές τις λέξεις τη μια πάνω από την άλλη και δεύτερον είναι μια δραματουργία του απόλυτου παρόντος.
Περνάω μια φάση τα τελευταία χρόνια που κάθε ρόλος μου, ίσως επειδή η ματιά μου είναι στραμμένη εκεί, έχει το προνόμιο ή καλύτερα το χαρακτηριστικό του αυτοσχεδιασμού. Η Λαίδη Μακμπέθ είναι μια γυναίκα που θέλει να πετύχει τον κοινό τους στόχο (του ζευγαριού), θα χρησιμοποιήσει τα πάντα ανάλογα με τη στιγμή. Αυτοσχεδιάζει ανάλογα με τη στιγμή. Της έρχεται η ιδέα και βρίσκει τον τρόπο της.
Ποια είναι η δική σας Λαίδη Μακμπέθ;
Ο καθένας ψάχνει να βρει στοιχεία όχι έξω από αυτόν αλλά να βρει στοιχεία που ανήκουν στο δικό του “jenga”, να βγάλει τουβλάκι, να βάλει τουβλάκι. Δηλαδή να ανταλλάξει πληροφορίες. Τα λόγια της δεν είναι δικά μου, αλλά εγώ θα το κάνω, εγώ θα τα πω. Οπότε για να μπορέσω να τα πω πρέπει να εξετάσω τι χρειάζεται. Εγώ είμαι. Δε βλέπω μια γυναίκα ούτε ιδιαίτερα έξυπνη, ούτε ιδιαίτερα πανούργα και αισθησιακή. Είμαι εγώ και εν δυνάμει ο καθένας μας θα μπορούσε να φτάσει, δεν ξέρω ακριβώς σε τι να πω, ώστε να εκπληρώσει τον σκοπό του, να κάνει τα πάντα. Η αδρεναλίνη να τον πάει δίχως να το πολυσκεφτεί. Όλοι μπορούμε να το πάθουμε. Άρα δεν μπορώ να πω ότι διαβάζω κάτι το πανούργο, αλλά αντιθέτως διαβάζω κάτι εύπλαστο και ευέλικτο. Δηλαδή μπορεί αυτό το κάτι να βρει τη λύση σε διαφορετική γωνία από ό,τι περιμένουμε.
Είναι πολλά αυτά που δεν γνωρίζουμε για τους ανθρώπους και τα κίνητρά τους. Αυτό το σκοτεινό κομμάτι δεν το γνωρίζουμε.
Πιστεύετε ότι το κακό και το καλό συνυπάρχουν λοιπόν στον άνθρωπο;
Ναι νομίζω ότι είναι η μόνη αλήθεια. Η ιστορία με τις μάγισσες με γοητεύει, γιατί δεν πιστεύω ότι οι μάγισσες είναι πάνω σε μαγικά σκουπόξυλα και φτιάχνουν μαγικά φίλτρα. Στην πρώτη σκηνή που εμφανίζονται αυτό που συμβαίνει είναι ότι σου λένε μια αλήθεια. Πάνω στη σκηνή υπάρχουν δύο αξιωματικοί, ο Μακμπέθ και ο Μπάνκο και όταν ρωτάει ποιος είναι αυτός εκείνος απαντάει:
«…πρόσεχε γιατί δυνάμεις τέτοιες μας χαρίζουν ξέφτια γνώσεων ώστε να μας μπερδέψουν».
Αυτό σημαίνει ότι από σένα εξαρτάται από πού θα πάρεις μια πληροφορία και το πώς θα την εκλάβεις εξαρτάται αποκλειστικά από εσένα. Το κακό δεν είναι η ίδια η πληροφορία. Μέχρι που θα φτάσει ο καθένας εξαρτάται από τον ίδιο.
Ωστόσο στο τέλος ο θεατής θα νιώσει μια συμπάθεια.
Αυτό δεν το γνωρίζω γιατί δεν είμαι από κάτω. Για τον Ριχάρδο του Σαίξπηρ λένε σίγουρα ότι τον συμπαθούσε ο κόσμος, γιατί ερχόταν κοντά στη σκοτεινή πλευρά του εαυτού του. Ωστόσο εδώ δεν ξέρω αν στο τέλος οι ήρωες μας προκαλούν συμπάθεια. Σίγουρα πάντως, αυτά τα πρόσωπα παίρνουν αυτό που ζητάνε.
Εσείς πιστεύετε στο πεπρωμένο, στη μοίρα;
Στη ζωή καλούμαστε να πάρουμε κάποιους δρόμους, είτε το καταλαβαίνουμε είτε όχι, που έχουν κι ένα κόστος. Ανάλογα με το κόστος ορίζεται και η μοίρα και το πεπρωμένο. Νομίζω δηλαδή ότι όχι δεν το πιστεύω. Σαφώς δεν είναι όλα στον έλεγχό μας, στα χέρια μας και την εξουσία μας, όπως το να μας πέσει ένα τούβλο στο κεφάλι, όταν περνάμε κάτω από ένα μπαλκόνι αλλά δεν αναφέρομαι σε αυτό.
Σας δυσκόλεψε κάτι σε αυτό τον ρόλο;
Ένας τέτοιος ρόλος, όπως και πολλοί άλλοι χρειάζονται μεγάλη διαθεσιμότητα και στην προετοιμασία αλλά και πάνω στη σκηνή. Κι εμείς δεν είχαμε χρόνο. Και αυτό που έχω παρατηρήσει είναι ότι όσο περνάει ο καιρός δεν δίνεται ο σωστός χρόνος για τις πρόβες από τους συντελεστές, από τους παραγωγούς, σαν να πρέπει να οδεύσουμε τάχιστα προς την παραγωγή. Σε αυτή την παράσταση είχαμε περίπου ενάμιση μήνα και όσο διαθέσιμος και να είσαι, ο χρόνος αυτός για μένα δεν είναι αρκετός για να πιαστείς με τέτοια σύνθετα κείμενα. Κατά κάποιο τρόπο συνεχίζουμε τις πρόβες.
Αυτό είναι στοιχείο του καιρού μας λόγω βιασύνης να καλύψουμε τον χαμένο χρόνο;
Όχι αυτό προϋπήρχε, και όσο πάει ο χρόνος είναι και λιγότερος για την προετοιμασία. Σαφώς βέβαια στην προκειμένη περίπτωση και επειδή αρχικά δεν γνωρίζαμε αν τελικά θα προχωρήσουμε σε θεατρική παραγωγή ή προετοιμασία υλικού για ψηφιοποιημένη παράσταση ο χρόνος πέρασε γρήγορα.
Μια λιτή σκηνική παρουσία με κοστούμια που θυμίζουν τη σύγχρονη εποχή και μια Λαίδη Μακμπέθ unisex.
Η παράσταση είναι φτιαγμένη για να αγγίζει στο σήμερα. Μια σκηνική προσέγγιση που σκοπό της έχει να φανερώσει ότι όλοι μας εν δυνάμει είμαστε αυτοί οι ρόλοι. Ότι είμαστε άνθρωποι όλοι μας.
Η Λαίδη Μακμπέθ μια δυναμική, χειριστική γυναίκα που διεκδικεί τα θέλω της. Μια γυναίκα που αφοπλίζει και παίρνει τον έλεγχο, ή τουλάχιστον θέλει να ελέγχει τη ζωή της. Ποιος είναι ο ρόλος της γυναίκας σήμερα;
Όσο μιλάμε για τον ρόλο των γυναικών σημαίνει ότι υπάρχει πρόβλημα. Έπρεπε να είναι αυτονόητα τα ίσα δικαιώματα, η έλλειψη κακομεταχείρισης. Μου φαίνεται αδιανόητο ότι ακόμα το συζητάμε κάτι που σημαίνει ότι προφανώς υπάρχει πρόβλημα. Αλλά με έναν τρόπο ίσως τελικά κάτι πρέπει να γιγαντωθεί για να πάρει ένα δρόμο. Και εκτός από τις πορείες, τις διαδηλώσεις τα δημοσιεύματα πρέπει να δώσουμε σημασία στο πώς μεγαλώνουμε τα παιδιά μας. Η ανισότητα και η κακομεταχείριση κρύβεται στην καθημερινή μας ζωή. Δεν χρειάζεται κάποιος να σηκώσει χέρι πάνω σου για να το καταλάβεις αυτό. Αν κάποιος προσπαθεί να σε μειώσει, ειδικά όταν είσαι γυναίκα και νομίζω ότι το έχουμε νιώσει όλες σε κάποιο βαθμό, αυτό πρέπει να σταματήσει όχι σαν σύμπτωμα, να μην ακουμπάμε ο ένας τον άλλον, αλλά θα πρέπει να καλλιεργηθεί κάτι από πολύ νωρίς. Δεν γίνεται να πολιτικοποιήσουμε το άγγιγμα. Και αυτός που αγγίζεται να έχει κρίση. Πρέπει από τη ρίζα να εντοπίσουμε από πού προέρχεται αυτή η βία και να την εξαλείψουμε. Και πιστέψτε με υπάρχει σε όλους τους επαγγελματικούς χώρους, όχι μόνο στο θέατρο.
