Κείμενο: Κατερίνα Μόσχου [ΕΑΤpetit]
Η Κυριακή της Αποκριάς είναι η τελευταία μέρα, βάση του Ορθόδοξου Χριστιανισμού, που επιτρέπεται η κατανάλωση κρέατος, ακολουθούμενη από την εβδομάδα της Τυρινής. Κατά τη διάρκεια αυτής της τελευταίας εβδομάδας, πριν την έναρξη της νηστείας της Σαρακοστής, επιτρέπεται η κατανάλωση των υπολοίπων ζωικών τροφών, εκτός του κρέατος.
Έτσι, ξεκινάει η προετοιμασία της μεγαλύτερης, ημερολογιακά, νηστείας της χρονιάς. Μαζί με την νηστεία της Σαρακοστής, αρχίζει, έστω για κάποιους, και μια άλλη περίοδος, αυτής της πνευματικής περισυλλογής και αναζήτησης. Ξεκινάει η πορεία προς την Ανάσταση με περιορισμένη τροφή για το σώμα και περισσότερη για το πνεύμα. Είναι μια άσκηση που απαιτεί λιτή διατροφή και πολλή σωφροσύνη.
Με αφορμή την έναρξη της νηστείας αλλά και των τελευταίων εξελίξεων που λαμβάνουν χώρα στην ευρωπαϊκή ήπειρο, θυμήθηκα ένα δοκίμιο του διάσημου Umberto Eco όσον αφορά στη σημαντικότητα της τροφής, και πιο συγκεκριμένα την εξάπλωση των φασολιών και των υπολοίπων οσπρίων, στην Ευρώπη του 10ο αιώνα μ.Χ..
Ο λόγος προφανής, μιας και σε μια δύσκολη περίοδο για τους κατοίκους της Ευρώπης, λόγω του Μεσαίωνα, οι άνθρωποι κατάφεραν μέσω της ανάπτυξης των μεθόδων καλλιέργειας των οσπρίων, να καταναλώνουν περισσότερη πρωτεΐνη κάτι που συντέλεσε στην καλύτερη θρέψη τους, και κατ’ επέκταση, στην αύξηση του πληθυσμού της Ευρώπης. Απλές τροφές όπως είναι τα φασόλια, η φάβα ή η φακή ήταν ζωτικής σημασίας για αρκετές γενιές ανθρώπων που βίωναν δύσκολες συνθήκες, αφού αυτές αποτέλεσαν βασική πηγή πρόσληψης πρωτεϊνών. Δεν είναι τυχαίος ο χαρακτηρισμός των οσπρίων ως «το κρέας του φτωχού». Είναι αξιοθαύμαστο πώς καταφέρνει ο άνθρωπος, αλλά και κάθε ζωντανός οργανισμός, να βρίσκει τρόπους για να επιβιώσει κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες.
Οι γενιές που δεν έχουμε ζήσει σε ακραία πολιτικά καθεστώτα ή πολεμικές συγκρούσεις, είναι δύσκολο να φανταστούμε πώς είναι να υπάρχει έλλειψη σε φαρμακευτικά ή άλλα είδη πρώτης ανάγκης. Πώς είναι να έχεις ένα μόνιμο αίσθημα φόβου και καμία ασφάλεια για την επόμενη μέρα. Θα ήταν άραγε εύκολο να φανταστούμε τον εαυτό μας να τρέφεται μόνο με βασικές τροφές, γιατί οι υπόλοιπες δεν θα ήταν διαθέσιμες, και να είμαστε και ικανοποιημένοι; Μέχρι πρότινος, όλα αυτά θα τα θεωρούσαμε, μάλλον, υπερβολικά, παρά ένα πιθανό σενάριο του δυτικού κόσμου.
Ωστόσο, η ίδια η πραγματικότητα μας προσγειώνει απότομα σε μια ασύλληπτη πολεμική σύρραξη που λαμβάνει χώρα στην ήπειρό μας με τη δαμόκλειο σπάθη να βρίσκεται πάνω από τα κεφάλια όλων των κατοίκων της. Η γενναιότητα, η ανδρεία και η αξιοπρέπεια είναι μόνο κάποια από τα χαρακτηριστικά που αναγνωρίζω σε αυτόν τον λαό που μάχεται με σθένος το παράλογο.
Η λιτή διατροφή ενόψει της επικείμενης νηστείας, η σημαντικότητα των οσπρίων που «έσωσαν» τους ανθρώπους κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα καθώς και η περιρρέουσα ατμόσφαιρα που επιβάλλει μια ταπεινότητα, με οδήγησαν να ετοιμάσω μια απλή φάβα από λαθούρι σε τρεις εκδοχές (με φρέσκια γλυκοπατάτα, καρότο και παντζάρι).
Προετοιμασία 20 λεπτά, μαγείρεμα 70-80 λεπτά (για όλες τις παρασκευές), μερίδες (επειδή είναι ορεκτικό οι μερίδες είναι δύσκολο να υπολογιστούν) 1-2 μπολ σερβιρίσματος από τη κάθε εκδοχή.
Υλικά για τη φάβα
0.5kg φάβα
2-3 μέτρια λευκά κρεμμύδια
1-2 σκελίδες σκόρδου
1.5lt νερό
150ml ελαιόλαδο και έξτρα για το σερβίρισμα
Αλάτι, ρίγανη
Υλικά για τις γλυκοπατάτες
2 μέτριες γλυκοπατάτες
Ελαιόλαδο
Αλάτι, θυμάρι
Υλικά για τα παντζάρια
0.5kg παντζάρια (ακαθάριστα και άβραστα) ή (0.3kg καθαρισμένα και βρασμένα, υπάρχουν συσκευασμένα στο supermarket)
Ελαιόλαδο
Αλάτι, θυμάρι
1 σκελίδα σκόρδου (προαιρετικά)
2κς σκόνη παντζαριού (προαιρετικά)
Υλικά για τα καρότα
0.3kg φρέσκα καρότα
Ελαιόλαδο
50ml χαρουπόμελο ή μέλι
Αλάτι, θυμάρι
Χυμός από 1 φρέσκο λεμόνι
Τοποθετώ τη φάβα σε ένα μπολ με νερό και την αφήνω να μουλιάσει για τουλάχιστον μισή ώρα.
Παράλληλα, προθερμαίνω τον φούρνο στους 150° C.
Πλένω καλά τις γλυκοπατάτες και τις κόβω σε καρέ (κύβους). Τις τοποθετώ πάνω σε ένα ταψί με αντικολλητικό χαρτί. Ρίχνω λίγο αλάτι και θυμάρι και τις ραντίζω με λίγο ελαιόλαδο. Μόλις ο φούρνος φτάσει την επιθυμητή θερμοκρασία, τις ψήνω για 30-35 λεπτά.
Παράλληλα, πλένω, καθαρίζω και βράζω τα παντζάρια για περίπου 30 λεπτά. Αφήνω αυτό το βήμα αν επιλέξω να αγοράσω έτοιμα προβρασμένα παντζάρια. Αν θέλω περισσότερη γεύση μπορώ στη συνέχεια να τα ψήσω στον φούρνο με λίγο αλάτι και ελαιόλαδο στους 150° C για περίπου 15 λεπτά (μπορώ να προσθέσω ψιλοκομμένο σκόρδο για επιπλέον άρωμα).
Στη συνέχεια, κόβω τα κρεμμύδια σε μεγάλα κομμάτια, βάζω το ελαιόλαδο σε μια μεγάλη κατσαρόλα σε μέτρια φωτιά και σωτάρω τα κρεμμύδια για 5-6 λεπτά.
Στραγγίζω τη φάβα και την προσθέτω στην κατσαρόλα μαζί με 1.5 λίτρο νερού. Ανακατεύω απαλά και όταν φτάσει σε σημείο βρασμού χαμηλώνω τη φωτιά και την αφήνω να σιγοβράσει για περίπου 50-60 λεπτά (θα πρέπει να πιεί όλο το νερό).
Κάθε τόσο ξαφρίζω για να γίνει πιο ελαφριά και γευστική. Προς το τέλος ρίχνω το αλάτι και λίγη ρίγανη. Στο ενδιάμεσο του μαγειρέματος δεν την ανακατεύω γιατί είναι πιθανό να κολλήσει στον πάτο της κατσαρόλας.
Ταυτόχρονα, καθαρίζω τα καρότα και τα τοποθετώ πάνω σε ένα ταψί με αντικολλητικό χαρτί. Ρίχνω λίγο αλάτι και θυμάρι και ραντίζω με λίγο ελαιόλαδο και χαρουπόμελο ή μέλι. Ψήνω στον φούρνο στους 150° C για 25 λεπτά.
Μόλις είναι έτοιμη η φάβα τη μοιράζω σε 3 μεγάλα μπολ. Σε καθένα από τα μπολ προσθέτω τις γλυκοπατάτες, τα παντζάρια και τα καρότα αντίστοιχα. Χρησιμοποιώ το ραβδομπλέντερ και δουλεύω το κάθε μείγμα ξεχωριστά ώσπου να δημιουργηθεί ένα ομογενοποιημένο μείγμα.
Στη φάβα με τα παντζάρια προσθέτω 2κς σκόνη παντζαριού για επιπλέον άρωμα και γεύση. Στη φάβα με τα καρότα προσθέτω τον χυμό από ένα φρέσκο λεμόνι.
