Οι «Πέρσες» ως τραγωδία της ανθρωπότητας, ως μικροσύστημα που αντανακλά ζητήματα ύπαρξης και συνύπαρξης, άλυτα ανά τους αιώνες. Το κοίλον και η ορχήστρα ενώνονται για να «συμμετάσχουν» σε μια κοινή συζήτηση για την ήττα, τη δυσκολία της παραδοχής της και την αμηχανία της συνέχειας, με τη συμμετοχή εθελοντών που εισέρχονται σταδιακά στον χώρο αναζητώντας το νήμα της ύπαρξής τους μετά την καταστροφή, σαν αντικατοπτρισμός της παρούσας, ιστορικής συγκυρίας.
Αυτή είναι η παράσταση που ετοιμάζει ο σκηνοθέτης Δημήτρης Καραντζάς, για τους «Πέρσες» αλλά και για όσα τον και μας αφορούν μιλά απ’ την καρδιά του:
Έχω κόλλημα με τους «Πέρσες». Όταν το είχα διαβάσει στη σχολή είχα εντυπωσιαστεί με το πώς είναι μια τραγωδία που με τυπικούς όρους δεν έχει ακριβώς αυτό που ονομάζουμε πλοκή. Στην ουσία το έργο αποτελείται από μια ατέλειωτη αναμονή που μέσα της φωλιάζει ο τρόμος της ήττας, ο οποίος επαληθεύεται και από τη διαχείριση της ήττας αυτής. Ακριβώς λοιπόν επειδή θεατρικά δεν με ενδιαφέρει η πλοκή αλλά η συζήτηση, δηλαδή ο διάλογος γύρω από ένα θέμα, η συγκεκριμένη τραγωδία με συγκλόνισε. Βρισκόμαστε παγκοσμίως δυστυχώς σε μια στιγμή που πρέπει να παραδεχτούμε μια ήττα και την πανωλεθρία του ανθρώπινου είδους οπότε ξαναβγήκαν απ’ τα «συρτάρια» οι Πέρσες. Όταν αποφασίστηκε ότι αυτή θα είναι η επόμενη παράσταση δεν συνέβαινε καν ο πόλεμος στην Ουκρανία, προέκυψε στην πορεία κάνοντας όλη την προετοιμασία ακόμη πιο αιχμηρή.
Οι «Πέρσες» έχουν δημιουργήσει εντελώς διαφορετικές σχολές ανάγνωσης και ο κάθε μελετητής, με τα δικά του επιχειρήματα, υποστηρίζει κάτι. Για κάποιο λόγο στη χώρα μας έχει επικρατήσει μια αίσθηση ότι όταν ανεβάζουμε τους «Πέρσες» το κάνουμε για να μιλήσουμε για το μεγαλείο των Ελλήνων. Πολύ συχνά διαβάζουμε ότι εξυμνεί το μεγαλείο του Έλληνα και το μεγαλείο της δημοκρατίας. Πράγματι, υπάρχουν δύο-τρία σημεία που μιλούν για αυτά αλλά για μένα είναι πολύ σπουδαιότερο το πώς στέκεσαι και αφηγείσαι την ήττα κάποιου με τη συμπόνια του πιθανού ηττημένου ενώ είσαι ο νικητής. Ούτως ή άλλως για μένα οι Πέρσες είμαστε εμείς, εμείς που θα είμαστε στην Επίδαυρο, εμείς που ζούμε στο τώρα ανεξαρτήτως προέλευσης.
Η συγκεκριμένη παράσταση είναι μια αφορμή για πραγματική συνομιλία με το κοινό. Η παράσταση ξεκινάει με τα ίδια φώτα παντού, ένα πρόσωπο υπάρχει στη σκηνή και σταδιακά προστίθενται οι πολίτες που έρχονται μέσα από το κοινό, μέσα απ’ τα πεύκα ενώ πέρα απ’ τον Χορό συμμετέχουν 40 εθελοντές, που είναι ντόπιοι. Στην ουσία αυτό που βλέπουμε είναι η συγκέντρωση ανθρώπων που μαζεύονται σε μια πλατεία, σε μια Εκκλησία του Δήμου, σε ένα θέατρο δηλαδή σε έναν τόπο διαλόγου, αυτό που το θέατρο είναι κανονικά.
Εδώ και πολλά χρόνια έχει φύγει απ’ το προσκήνιο και απ’ την εστίασή μας η έννοια του ανθρωπισμού. Προσωπικά, θεωρώ ότι πλέον έχουμε γίνει αποτελεσματικά, κουρδιστά πράγματα που οφείλουν μόνο να παράγουν. Πλέον δεν έχει να κάνει όλο αυτό μόνο με την εργασία. Για να επιβιώσεις πρέπει διαρκώς να σου αφαιρούνται τα δικαιώματα, να σου αφαιρείται η πιθανότητα μιας άνετης ζωής, να αφιερώνεις όλο σου τον χρόνο κάπου ενώ ταυτόχρονα καταπατάται η ελευθερία σου και παρ’ όλα αυτά εσύ να βρίσκεις διαρκώς το σθένος να συνεχίζεις. Όλο αυτό κάποια στιγμή θα σε κάνει να μπεις όντως σε καταστολή όμως δεν αντέχεται άλλη παθητικότητα.
Υπάρχει μια τρομερή άνθιση της ακροδεξιάς που καλύπτεται πίσω από νέες ορολογίες κι αυτό δεν είναι φαινόμενο μόνο ελληνικό αλλά παγκόσμιο. Τελικά όλο αυτό σε ποτίζει αλλά ταυτοχρόνως ξυπνάει και τις αντίθετες φωνές, γιατί δεν γίνεται να μην υπάρχουν άλλες απαντήσεις. Δεν γίνεται να γυρίσουμε πίσω στην εποχή του homo erectus ενώ υπάρχουν τόσοι αιώνες αγώνων.
Πολύ συχνά για μια μερίδα του κόσμου οι «Πέρσες» είναι απλά το έργο με τη φράση «Ίτε παίδες Ελλήνων» και η γνώση φτάνει μέχρι εκεί. Δεν θέλω όσοι έρχονται για να ακούσουν το «Ίτε παίδες Ελλήνων» να διακόψουν την παράσταση για να χειροκροτήσουν τη στιγμή που εμείς τους μιλάμε για κάτι άλλο, γιατί αυτό θα δημιουργούσε μια στρέβλωση. Τους «Πέρσες» δεν τους ανεβάζουμε για να συζητήσουμε γι’ αυτό. Ο Αισχύλος λέει κάτι πολύ σημαντικότερο περί του πολέμου και περί της αναζήτησης του ανθρώπου που ενώ χάνει την πίστη του στην πολιτική εξουσία αναζητά τρόπο να ζήσει με δομή και τι συμβαίνει αν ζώντας χωρίς δομή φτάνει στον κανιβαλισμό. Στην ουσία βλέπουμε την πορεία του ανέφικτου του κοινωνικού συμβολαίου. Δίνω αυτή την κατεύθυνση στο έργο, όχι για να προκαλέσω, αλλά επειδή είναι αυτό που πιστεύω. Ζούμε μια πανωλεθρία της ανθρώπινης φύσης.
Σχετικά με όσα ειπώθηκαν για μένα στη δίκη Λιγνάδη, απάντησα ακολουθώντας αυστηρά τη νομική οδό, με εξώδικο που εστάλη από τον δικηγόρο μου κ. Γιώργο Γεραρή στους κκ. Αλέξη Κούγια και Δημήτρη Λιγνάδη, και από εκεί και πέρα θα ακολουθηθούν όλες οι νόμιμες διαδικασίες. Πέραν αυτού, βρίσκω αυτή τη στιγμή πολύ σπουδαιότερο το να επικεντρωθώ στη δουλειά μου απ’ το να στρέψω παραπάνω την προσοχή μου και να δώσω έστω και την παραμικρή αξία σε καταφανώς ανυπόστατες συκοφαντίες και κατασκευές. Μιλάμε για πράγματα αστεία, που δεν στέκουν καν στην κοινή λογική. Αν όμως η υπεράσπιση του κατηγορούμενου λέει ότι είμαι σκευωρός επειδή στήριξα με αναρτήσεις στα social και με μια συνέντευξη έναν φίλο μου, ο οποίος καταγγέλλει ότι είναι θύμα βιασμού, έναν άνθρωπο που όταν έδωσε τη συνέντευξη αμφισβητήθηκε, κι εγώ τότε το μόνο που μπορούσα να κάνω για να τον στηρίξω ήταν να πω δημόσια ότι το έχει πει και σε μένα, αν δηλαδή το να στέκεσαι δίπλα σε έναν άνθρωπο συνιστά σκευωρία, με βάση την ηθική και το λεξιλόγιο που κατασκευάζει ο κατηγορούμενος και η υπεράσπισή του, τότε ναι, είμαι υπερήφανος να είμαι σκευωρός.
Ασχέτως πώς θα πάνε οι δίκες του Λιγνάδη και του Φιλιππίδη θεωρώ ότι έχει ανοίξει ο διάλογος για τις κακοποιητικές συμπεριφορές στο θέατρο, είναι κάτι που το βλέπω και στις πρόβες δηλαδή πόσο μεγαλύτερη προσοχή δίνεται στη διαχείριση μιας κακής διάθεσης ή και των νεύρων που μπορεί να έχει ο καθένας μας. Πλέον κάποιος που ξύπνησε στραβά το σκέφτεται δυο και τρεις φορές για το πώς θα φερθεί στους συναδέλφους του, υπάρχει βέβαια και ένα καλλιεργούμενο κλίμα τρομοκρατίας εις βάρος όσων θέλουν να αλλάξουν τα πράγματα. Θεωρώ όμως πως ό,τι κι αν συμβεί το ότι άνοιξε αυτό το απόστημα, που ήταν αγκάθι για τόσο κόσμο, μας έχει βάλει σε έναν δρόμο χωρίς -ευτυχώς- επιστροφή. Δεν είναι θέμα αισιοδοξίας απλώς νομίζω ότι όταν ξέρεις πως έχεις το δίκιο με το μέρος σου δεν πρέπει να κάνεις πόντο πίσω και θεωρώ, βλέποντας γύρω μου, ότι ήδη έχουν αλλάξει τα πράγματα.
Η νέα γενιά που έρχεται είναι πολύ αποφασιστική, η δική μας βρίσκεται σε σηψαιμικό επεισόδιο αλλά κι εμείς ακόμη δίνουμε σημεία ζωής. Τα παιδιά φίλων μου που βρίσκονται στην εφηβεία, παρότι το σχολείο εξακολουθεί να είναι ένα μέρος με τρομερό bullying, μπορούν να αναπτύξουν μια πιο ελεύθερη και ουσιαστική συζήτηση με τους γονείς τους. Η συζήτηση για παράδειγμα για τον αυτοπροσδιορισμό όταν εμείς μεγαλώναμε ούτε κατά διάνοια δεν ήταν κάτι που έκανες με τους γονείς σου. Αυτό προμηνύει ένα άλλο μέλλον που δεν μπορεί να το κάμψει η λασπολογία των ανθρώπων που βγαίνουν στα κανάλια και μιλούν με όρους μεταπολεμικού καφενείου. Σήμερα η απάντηση σε εκείνον που θα πει «Τον είδες αυτόν; Είναι πούστης» είναι «ε και;» και αυτή είναι η μόνη απάντηση. Είναι μεγάλη κατάκτηση το να αρθρώνεται ο όρος «γυναικοκτονία» , είναι μεγάλη κατάκτηση να λέμε ότι τα φύλα είναι όσα γουστάρουμε και δεν καταλαβαίνω ποιο είναι το πρόβλημα μ’ αυτό και αν κάτι δεν το ξέρεις ας το μάθεις, ας διαβάσεις ένα ενημερωτικό φυλλάδιο, όπως θα έκανες για οτιδήποτε άλλο.
Στους «Πέρσες» έχουμε κάνει μια διασκευή μαζί με την Γκέλυ Καλαμπάκα ενσωματώνοντας κάποια ποιήματα, κυρίως γυναικών, και λογοτεχνών από την Τουρκία και απ’ το Ιράν. Μια φράση λέει «Γεωγραφία είναι τα ονόματα αυτών που έζησαν στη Γη». Αυτό πιστεύω κι εγώ.
