Για πολλά χρόνια, ο αρχιτέκτονας Δημήτρης Φιλιππίδης, ομότιμος καθηγητής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, κατέγραφε και ερευνούσε «ανώνυμες» ελληνικές αρχιτεκτονικές περιπτώσεις και σύνολα. Η αξία της ανώνυμης αρχιτεκτονικής που συμπρωταγωνιστεί σε κάθε αστικό ιστό δίπλα στην επώνυμη, παρόλο που θεωρείται «φτωχή συγγενής» της και έχει υπάρξει υποτιμημένη, αγνοημένη αναδεικνύεται στο βιβλίο του «Ανώνυμη αρχιτεκτονική. Μια άρρητη παρουσία» που εκδόθηκε από το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς.
Πόσο αξίζει η ανώνυμη αρχιτεκτονική και τι έχει να μας δείξει; Η συζήτηση γύρω από αυτή την προβληματική αποκτά μεγαλύτερο ενδιαφέρον ξεφυλλίζοντας τον τόμο του Δημήτρη Φιλιππίδη που επιχειρεί να προσεγγίσει ένα ασυνήθιστο -αλλά και ακανθώδες, θα έλεγε κανείς- θέμα όπως είναι η ανώνυμη αρχιτεκτονική, καταρρίπτοντας τη διάκριση μεταξύ «υψηλής» και «χαμηλής» κουλτούρας. Αυτός ο προβληματισμός οδηγεί τον συγγραφέα στο συμπέρασμα ότι «θα ήταν ωφέλιμη η αναγνώριση της ανώνυμης αρχιτεκτονικής ως περιεκτικής και αυτεξούσιας κατηγορίας που διεκδικεί νόμιμα τη θέση της ανάμεσα σε άλλες, ήδη εδραιωμένες και κυρίαρχες, κατηγορίες αρχιτεκτονικής».
Το έργο πραγματεύεται την ανώνυμη αρχιτεκτονική στον αστικό πολεοδομικό ιστό, καθώς και στο δομημένο περιβάλλον των αγροτικών ή ημιαστικών κοινοτήτων. Ο συγγραφέας ολοκλήρωσε τη σύνθεση του έργου έπειτα από πολυετή επιτόπια έρευνα, καταγραφή και μελέτη «ανώνυμων» ελληνικών αρχιτεκτονικών περιπτώσεων ή συνόλων, καθώς και φωτογραφική ή/και σχεδιαστική τους αποτύπωση.
Το αρχικό, σύντομο αλλά και περιεκτικό βιβλιογραφικό χρονικό, μας εισάγει στην έννοια και τη σημειολογία της ανώνυμης αρχιτεκτονικής, σε αντιπαραβολή και διάλογο με την επίσημη/επώνυμη αρχιτεκτονική. Επίσης, ορίζει το ιστορικό πλαίσιο, εντοπίζει χρονικές, ιστορικές και ιδεολογικές τομές μετάβασης από την παραδοσιακή και τη «λαϊκή» στην ανώνυμη αρχιτεκτονική, κωδικοποιώντας παράλληλα τα σχήματα μελέτης. Η παρουσίαση χαρακτηριστικών ανώνυμων αρχιτεκτονημάτων φέρνει στο φως μια κοινωνία της στέρησης, όπου επικρατούσε η ηθική της οικονομίας υλικών και μέσων. Τέλος, με την κυριαρχία του μπετόν από το 1920 και εξής σηματοδοτείται η μετάβαση στη μαζική αρχιτεκτονική και σε σχήματα του σύγχρονου ανώνυμου αρχιτεκτονικού περιβάλλοντος. Το βιβλίο αποτελεί μια ρηξικέλευθη προσέγγιση των ανώνυμων αρχιτεκτονημάτων, όπως αυτά υπαγορεύτηκαν από τις ανάγκες της καθημερινής ζωής, αλλά και σε διαρκή συνομιλία με έργα της επώνυμης αρχιτεκτονικής.
