Πριν μερικές μέρες ο Μπραντ Πιτ δηλώνει σε συνέντευξη, ότι αν και δεν έχει επισήμως διαγνωστεί, θεωρεί ότι πάσχει από «προσωπαγνωσία», μια νευρολογική διαταραχή η οποία δεν σου επιτρέπει να αναγνωρίζεις ή να θυμάσαι πρόσωπα με τον αυτόματο τρόπο που το κάνουν οι υπόλοιποι άνθρωποι, ενίοτε δε ακόμη και πάρα πολύ οικεία σου πρόσωπα.
Η είδηση με κεντρίζει γιατί συναντιέται με μια εμμονή μου: το μέγα μυστήριο του ανθρώπινου προσώπου. Κάθε ανθρώπινο πρόσωπο αποτελεί ένα θαύμα. Το θαύμα της μοναδικότητας του καθενός και της καθεμιάς μας, της εντελώς ξεχωριστής εικόνας του ανάμεσα στα δισεκατομμύρια των άλλων συνανθρώπων του. Στο υπόλοιπο ζωικό βασίλειο δεν συμβαίνει αυτό. Το πρόσωπο των ζώων είναι λίγο πολύ το ίδιο για όλα τα ζώα της ίδιας ράτσας. Τα ανθρώπινα πρόσωπα είναι κτίσματα, γλυπτά, σχηματισμοί εντός ενός ελάχιστου χώρου. Είχα αντιγράψει προ δεκαετίας μια περιγραφή από το ίντερνετ, την οποία δεν βρίσκω τώρα, αλλά -θέλω να υποθέτω- ήταν και παραμένει ακριβής: «Κάθε πρόσωπο έχει πολυάριθμα ξεχωριστά διακριτικά στοιχεία από άλλα, με διαφορετικές κορυφές και κοιλάδες, που μπορούν να αποτελέσουν χαρακτηριστικά για το συγκεκριμένο πρόσωπο. Τέτοια μπορεί να είναι: Η απόσταση μεταξύ των ματιών. Το πλάτος της μύτης. Το βάθος των ματιών. Το σχήμα των ζυγωματικών. Το μήκος του σαγονιού. Το ανθρώπινο πρόσωπο έχει περίπου ογδόντα τέτοια χαρακτηριστικά, που καθορίζουν τις διαφορές μεταξύ προσώπων και αποκαλούνται κομβικά σημεία (nodal points)». Βοηθάει η περιγραφή για να εξηγήσουμε το μυστήριο του προσώπου; Πάρα πολύ λίγο. Πώς καμπυλώνεται ο χώρος, πώς διατάσσονται τα μάτια, η μύτη, το στόμα, πώς σχηματίζεται η διαφορετική μορφή, πώς μπορούν να χωρούν τόσα δισεκατομμύρια εντελώς μοναδικών παραλλαγών μέσα σε ένα τόσο ασφυκτικά περιορισμένο πλαίσιο;
Τα γνωστά και τα άγνωστα πρόσωπα. Η μεταξύ τους διαφορά που εγκαθιδρύει μια ασφάλεια μέσα μας. Πώς είναι να ζεις σε έναν κόσμο άγνωστων προσώπων; Πώς είναι να ζεις σε έναν κόσμο που κάθε πρόσωπο είναι ένα νέο πρόσωπο; Πώς είναι να το κοιτάς χωρίς καμία σιγουριά ότι είναι όντως άγνωστο και όχι κάποιο πολύ γνωστό σου; Τι εφαρμογή θα μπορούσε να έχει άραγε αυτό στο πεδίο του έρωτα; Αν δεν μπορείς να αναγνωρίσεις ένα πρόσωπο, αν ξεχνάς το πρόσωπο του άλλου ξανά και ξανά και ξανά, τότε αυτό θα σήμαινε ότι μπορείς να ερωτεύεσαι το πρόσωπο του άλλου ξανά και ξανά και ξανά, κάθε φορά σαν να είναι η πρώτη; Ή θα έκανε ακόμα πιο μυστηριώδες το φαινόμενο του έρωτα, το να το ερωτεύεσαι την μία φορά παράφορα και την άλλη να το βλέπεις και να μην σου προκαλεί κάτι τρομερό; Τι θα ήταν πιο καθησυχαστικό και τι πιο ανησυχητικό; Η διαρκής και νομοτελειακή επιβεβαίωση της ερωτικής έλξης ή αντίθετα η αυθαιρεσία της και η υπακοή της σε καπρίτσια (κι αν ναι, σε ποια;)
Και τι γίνεται με το δικό σου πρόσωπο; Αν τον δεις σε μια βιτρίνα μαγαζιού θα το αναγνωρίσεις; Κι αν είσαι συγκεκριμένα ο Μπραντ Πιτ θα το δεις ως το πρόσωπο ενός σούπερ σταρ; Θα καταλάβεις ότι αυτό εδώ είναι ένα από τα πρόσωπα που θεωρήθηκαν κι ακόμη θεωρούνται από τα ομορφότερα ανδρικά πρόσωπα στη γη; Ή μήπως θα το δεις απογυμνωμένο απ’ την κατασκευή του συλλογικού βλέμματος, γυμνό από το στάτους του; Θα το δεις λιγότερο ωραίο; Κι όταν φύγεις απ’ το κατάστημα, κι όταν δεν είσαι ο Μπραντ Πιτ αλλά ο καθένας μας, κι όταν βρεθείς στον καθρέφτη και δεν έχεις αμφιβολίες ότι κοιτάς εσένα; Τότε γιατί σε ξαφνιάζει έτσι η μορφή σου; Ήσουν άραγε έτσι και χθες; Ναι; Πέρσι όμως; Όχι; Όλο αυτό το παρελθόν κι όλες αυτές οι αλλαγές οι εγγεγραμμένες πάνω του, είναι άραγε μόνο αυτή η διάσταση του χρόνου που καταγράφεται επάνω του, ή μήπως ταυτόχρονα καταγράφεται με πιο υπόγειο και ακατανόητο τρόπο και το μέλλον το άδηλο, το άγνωστο, το κανείς δεν ξέρει πόσο ακόμα και πώς ακόμα θα είναι εδώ; Και πώς, είτε με προσωπαγνωσία είτε χωρίς, μαζί με το παρελθόν και το μέλλον, καταγράφεται στο πρόσωπο και το παρόν, με την διάσταση του τωρινού μας βλέμματος που το κοιτά, του βλέμματος που αλλάζει κι εκείνo με το χρόνο όπως και το πρόσωπο; Αλλάζουν προς την ίδια κατεύθυνση για να συμπλέουν ή τραβάνε δρόμους χωριστούς, το ένα κουρασμένο, το άλλο ακούραστο; Πώς κοιτά ένα κουρασμένο κι ηττημένο πρόσωπο ένα βλέμμα που διψά κι ελπίζει;
