Έργο σκοτεινό αλλά και λυρικό ταυτόχρονα, η Κερένια Κούκλα του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου μετράει πάνω από 100 χρόνια ζωής και αφηγείται την ιστορία τριών νέων ανθρώπων που βυθίζονται σε ένα ερωτικό τρίγωνο κάτω από τον λόφο της Ακρόπολης. Ένας έρωτας θεριεύει την ίδια στιγμή που ένας άνθρωπος πεθαίνει. Τρεις ήρωες που συγκρούονται με την ανάγκη να αγαπήσουν, να συγχωρήσουν και κυρίως να κατανοήσουν. Λαϊκό αθηναϊκό μυθιστόρημα του παραγνωρισμένου στην εποχή του συγγραφέα. Εξακολουθεί να συγκινεί μέχρι σήμερα τους αναγνώστες και τους θεατές για την πρωτόγονη δύναμη των αισθημάτων, τις παράτολμες αποφάσεις των ανθρώπων που ψάχνουν τον έρωτα σαν κινητήρια δύναμη και τον θάνατο που παραμονεύει και σφραγίζει τραγικά τις αποφάσεις τους. Η Κερένια Κούκλα σκηνοθετημένη αυτή τη φορά από τον Βασίλη Βηλαρά στο Bios, θα φωτίσει και πάλι τα αναπάντητα μυστήρια της ανθρώπινης φύσης και της επιθυμίας, αμφισβητώντας τις έννοιες της πίστης, της ηθικής και της αλήθειας ως κατασκευάσματα του ανθρώπινου νου.
Για το κορυφαίο συμβολιστικό έργο της ελληνικής πεζογραφίας, και το νέο του ανέβασμα μιλήσαμε με τον σκηνοθέτη της παράστασης Βασίλη Βηλαρά.
Η Κερένια Κούκλα είναι ένα πολύ δημοφιλές ανάγνωσμα και στη λογοτεχνία και στο θέατρο τελικά και έχει ανέβει σε πολλές εκδοχές. Εσείς γιατί αποφασίσατε να κάνετε αυτό το έργο;
Γιατί μιλάει για τον έρωτα όπως εγώ τον καταλαβαίνω, και αυτό δεν το συναντάει κανείς πολύ συχνά. Τα περισσότερα κλασικά βιβλία είναι γραμμένα από άντρες συγγραφείς και πολύ συχνά υπηρετούν τους κανόνες της πατριαρχίας μέσα στην οποία γράφτηκαν. Εν ολίγoις, αποθεώνουν τις γυναίκες ως δραματικές ηρωίδες που εξυπηρετούν την ιστορία ενός άνδρα. Φυσικά υπάρχουν και εξαιρέσεις. Όπως η Κερένια κούκλα. Σε αυτήν, ο Χρηστομάνος βάζει τις γυναίκες να πάσχουν αλλά με έναν τρόπο που εξυπηρετεί την αυτονομία τους. Η ιστορία τους έχει έναν άντρα μέσα, αλλά οι επιλογές τους είναι κτήμα τους, και παίρνονται από κοινού. Δεν είναι θύματα, δεν είναι θύτες, είναι απλά πραγματικές σκεπτόμενες γυναίκες. Το ίδιο ισχύει και για τον άντρα ήρωα της ιστορίας βέβαια που στα δικά μου μάτια είναι ένας φεμινιστής του καιρού του, όσο ο καιρός τού το επιτρέπει.
Τι είναι αυτό το οποίο σας ενδιαφέρει να αναδείξετε με τη δική σας ανάγνωση;
Επειδή μιλάμε για ένα ερωτικό τρίγωνο, είναι πολύ εύκολες οι αναγωγές σε απιστία, προδοσία και λοιπές άλλες πατριαρχικές προεκτάσεις συμπεριφοράς. Εμείς τις έχουμε αποφύγει όπως ο διάολος το λιβάνι, ελπίζω. Η δική μας ανάγνωση μιλάει για τρεις ανθρώπους που αγαπιούνται ταυτόχρονα, χωρίς να υστερεί σε κάτι η αγάπη τους επειδή μοιράζεται στα δυο. Για ανθρώπους με τόσο μεγάλες καρδιές που χωράνε παραπάνω από έναν άνθρωπο. Ποτέ δεν πίστεψα ότι τα ετερώνυμα έλκονται. Πάντα θεωρούσα ότι ισχύει το αντίθετο. Στην Κερένια κούκλα υπάρχει μια κατασκευή που μοιάζει να δείχνει πως τα ετερώνυμα έλκονται. Η άρρωστη, εύθραυστη Βεργινία και ο σφριγηλός, εύρωστος Νίκος. Αλλά αν κάνει κανείς τον κόπο να σκάψει βαθύτερα θα δει πως πρόκειται για δυο ίσους ανθρώπους, εξίσου δυναμικούς που απλά ο ένας από τους δυο τη δεδομένη στιγμή αρρώστησε. Και σε αυτούς, έρχεται να προστεθεί ένα τρίτο ισοδύναμο μέλος, η νέα και γενναιόδωρη Λιόλια. Και τότε αρχίζει ο έρωτας να μοιράζεται σε τρεις ανθρώπους. Και θέλω να πιστεύω ότι κάτι τέτοιο είναι διαχειρίσιμο, αυτό προτείνει η παράσταση. Ότι μεταξύ ενηλίκων θα πρέπει να υπάρχει μια κατανόηση που βάζει τον παράγοντα άνθρωπο πάνω από όλα. Που βάζει την ευτυχία του πιο αγαπημένου μας ανθρώπου πάνω από τη γνώμη των άλλων. Που σε κάνει να μην ντραπείς για τη λαχτάρα να ζήσεις τη ζωή σου όπως εσύ καταλαβαίνεις σωστό. Κι ας παλεύεις ταυτόχρονα με τις ενοχές που σου έχει φυτέψει από νωρίς η κοινωνία για πίστη και απιστία. Κανείς δεν είναι πια τόσο ανώτερος, το θέμα είναι η προσπάθεια.
Ποιο είναι στη δική σας σκηνοθεσία η εποχή και η ατμόσφαιρα και πόση σημασία έχει η εποχή στην οποία μεταφέρετε το έργο;
Σίγουρα δεν παρουσιάζουμε μια Αθήνα του 1908, όταν και γράφτηκε το κείμενο. Σκηνικά βλέπουμε ένα σπίτι βυθισμένο στα φυτά, σε μια εποχή που δεν ενδιαφέρει κανέναν να την ορίσει. Η εικόνα που προκύπτει είναι σημερινή, χωρίς αυτό να απαντάει σε κάτι, η δραματουργία βασίζεται στο πώς σημερινοί άνθρωποι συνομιλούν με το κείμενο τού τότε και τι στοιχεία από τη γνώση που έχουμε σήμερα για τον φεμινισμό και την ετεροκανονικότητα εμβολίζουν τις σχέσεις τους.
Ο κεντρικός σας άξονας ποιος είναι; Οι κοινωνικές τάξεις; Ο έρωτας, Η μοίρα; Σε ένα πλήθος θεμάτων που έχει το έργο ποιο είναι αυτό που σας ενδιαφέρει να αναδείξετε περισσότερο;
Η κατεδάφιση της αίσθησης ότι μας ανήκουν οι άνθρωποι. Τόσα πολλά ζευγάρια δίνουν όρκους πίστης πως θα είναι για πάντα μαζί και ας καταλήγει ασφυκτικό αυτό το πλαίσιο. Λες και είναι οι άνθρωποι περισσότερο διατεθειμένοι να ζήσουν κάνοντας κάποια θυσία για τους συντρόφους τους παρά αναζητώντας τον τρόπο να καταλάβουν ότι δεν χρειάζεται να ονομάζουμε τις επιθυμίες που δεν πραγματοποιήσαμε θυσίες. Αυτό με αφορά πιο πολύ από όλα στο κείμενο όπως το διαβάζω εγώ. Επιπλέον ότι όλο αυτό το κάνουν άνθρωποι που προέρχονται από την εργατική τάξη, που δεν έχουν κανένα τους πρόβλημα λυμένο αλλά προσπαθούν να συνδιαλέγονται με την πιθανότητα της ειλικρινούς ευτυχίας, το βρίσκω πολύ σημαντικό.
Για εσάς ένα σκηνοθέτη, σήμερα, στο παρόν, γιατί πιστεύετε ότι αυτή η ιστορία ενδιαφέρει και τι θέλετε να αποκομίζει ένας θεατής έχοντας δει την παράστασή σας;
Οι ωραίες ιστορίες παραμένουν ωραίες όποτε κι αν γράφτηκαν. Αν δε, συνομιλούν και με του πολιτικούς και κοινωνικούς όρους του σήμερα τυγχάνει να γίνονται και επίκαιρες, χωρίς να είναι αυτοσκοπός. Θα ήθελα ένας θεατής που θα δει την παράστασή μας, να καταφέρει να αποφύγει το πρώτο του ένστικτο που λέει ότι για το πώς κατέληξε η ιστορία μας, κάποιος φταίει. Αυτό είναι όλο το θέμα για μένα. Κανείς δεν φταίει, οι αποφάσεις μεταξύ δυο ανθρώπων ισότιμων παίρνονται από κοινού. Ας ελπίσουμε ότι μπορεί να υπάρχει η πιθανότητα να οικοδομηθεί μια σχέση μεταξύ ενός άντρα και μιας γυναίκας που βασίζεται στην ισότητα, που ο φεμινισμός αφορά και τους δυο και που κανείς δεν παρασέρνει, δεν ξεμυαλίζει και δεν μπλέκει πουθενά κανέναν που δεν το ήθελε ήδη εκ των προτέρων.
