Μπαχαρικά και αρωματικά βότανα – Από τη μυθολογία στον συμβολισμό

Τα μπαχαρικά και τα αρωματικά βότανα έχουν πάρει τη θέση τους στη μυθολογία ως ο πολυτιμότερος θησαυρός που δόθηκε στους ανθρώπους από τους θεούς ακόμη και στους προϊστορικούς χρόνους

Κείμενο: Σοφία Τριάντου

 

Οι μύθοι και τα σύμβολα έχουν σημαντική θέση στην κατανόηση του παρελθόντος από τον άνθρωπο. Με έναν παρόμοιο τρόπο, τα μπαχαρικά και τα αρωματικά βότανα, αποτελούν σημαντικό μέρος των πολιτισμών και έχουν δώσει πληροφορίες για τις πεποιθήσεις και τον τρόπο ζωής των κοινωνιών.

Έχει διαπιστωθεί ότι αυτά τα υπέροχα ευωδιαστά φυτά, τα μπαχαρικά και τα πολύτιμα αρωματικά βότανα έχουν σημαντική θέση στους μύθους που μια κοινωνία ερμήνευσε με πίστη, συναίσθημα και φαντασία για να εξηγήσει τα φυσικά γεγονότα στην προϊστορική εποχή και τις συμβολικές έννοιες που αποδίδουν οι άνθρωποι στα μπαχαρικά και τα αρωματικά βότανα.

Οι μύθοι και τα σύμβολα στη μυθολογία παρέχουν πληροφορίες για την προέλευση του κόσμου και της ζωής, τα φυσικά γεγονότα, τους θεούς, τους θρυλικούς ήρωες, τους τρόπους ζωής και τα πνεύματα.

Και όπως θα διαπιστώσουμε πολύ συχνά, φαίνεται ότι τα μπαχαρικά και τα αρωματικά βότανα περιλαμβάνονται συχνά σε πολλούς μύθους που μεταφέρθηκαν από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Συχνά στις βιβλιογραφίες μας αναφέρεται ότι τα μπαχαρικά και τα βότανα, που θεωρούνταν το πιο πολύτιμο δώρο που δόθηκε στους ανθρώπους από τον θεό πριν από αιώνες, ταυτίζονται μερικές φορές με τη ζωή των ανθρώπων στη μυθολογία και παίζουν επίσης ρόλο στην επιρροή ορισμένων γεγονότων.

Ναι, είναι πραγματικότητα ότι τα μπαχαρικά και τα αρωματικά βότανα βρίσκονται σε κεντρική θέση για όλες τις υλικές και πνευματικές πτυχές της ζωής από τους πρώτους ανθρώπους. Τα μπαχαρικά και τα αρωματικά βότανα, που είναι τόσο παλιά όσο η ανθρώπινη ιστορία, έχουν παίξει σημαντικό ρόλο στα στάδια ανάπτυξης πολιτισμών όπως οι πρώτοι άνθρωποι, η Αρχαία Αίγυπτος, η Αρχαία Μεσοποταμία, οι Ινδοί, οι Αρχαίοι Έλληνες και οι Ρομά, η Μεσαιωνική Ευρώπη και η Αμερική για αιώνες. Έφεραν επανάσταση στην οικονομία και την ιατρική και άλλαξαν την ιστορία.

Όμως, τα μπαχαρικά και τα αρωματικά βότανα δεν είναι μόνο προϊόντα για τα οποία γίνονται πόλεμοι, κατακτώνται εδάφη και αποτελούν πηγή πλούτου για τον ιδιοκτήτη τους, αλλά αποκτούν κοινωνική και θρησκευτική σημασία.

Και όπως γνωρίζουμε, η γεύση και το άρωμά τους τα έχουν κάνει απαραίτητα στην παρασκευή νόστιμων πιάτων. Στην πραγματικότητα, με την ύπαρξη της ανθρωπότητας, τα μπαχαρικά και τα αρωματικά βότανα έχουν χρησιμοποιηθεί για πολλούς διαφορετικούς σκοπούς, όπως φάρμακα, καλλυντικά, ως αρωματικά και αφροδισιακά, δεισιδαιμονίες, τελετουργίες, μαγεία, θυμίαμα, ταρίχευση.

Επιπλέον, τα μπαχαρικά και τα αρωματικά βότανα που είναι απαραίτητα στοιχεία της μαγειρικής κουλτούρας, είναι και η ιστορία της ανόδου και της πτώσης εδαφών που ανακαλύφθηκαν, αυτοκρατορίες που δημιουργήθηκαν και καταστράφηκαν, πόλεμοι που κερδήθηκαν και χάθηκαν, οι συνθήκες που υπογράφηκαν και απορρίφθηκαν, γεύσεις που αναζητήθηκαν και αποφεύχθηκαν και διαφορετικές θρησκευτικές πεποιθήσεις.

Θα έχετε διαπιστώσει ότι τα μπαχαρικά και τα αρωματικά βότανα χρησιμοποιούνται συχνά σε συνδυασμό, αλλά ορίζονται διαφορετικά! Ενώ τα αρωματικά βότανα ορίζονται ως φυλλώδη φυτά με θρεπτικά και φαρμακευτικά οφέλη. Τα μπαχαρικά χρησιμοποιούνται για την ενίσχυση του αρώματος, της οσμής και της γεύσης. Τα μπαχαρικά είναι αποξηραμένοι σπόροι, φρούτα, ρίζες, φλοιός ή φυτικές ουσίες που χρησιμοποιούνται για αρωματισμό. Όμως, ως αρωματικά βότανα ορίζονται τα φυλλώδη φυτά με θρεπτικά και φαρμακευτικά οφέλη. Τα αρωματικά βότανα αποθηκεύουν γευστικά συστατικά στα φύλλα τους, ενώ τα μπαχαρικά αποθηκεύονται στους σπόρους, το φλοιό και τις ρίζες. Ένα μπαχαρικό μπορεί να είναι το μπουμπούκι, ο φλοιός (κανέλα), η ρίζα (τζίντζερ), ο αρωματικός σπόρος (κύμινο) και το στίγμα των λουλουδιών (σαφράν) ενός βοτάνου. Τα μπαχαρικά επίσης προσθέτουν μια οπτική γοητεία στα φαγητά.

Οι πρώτες πραγματικές καταγραφές για τη χρήση μπαχαρικών και αρωματικών βοτάνων χρονολογούνται μεταξύ 2600 και 2100 π.Χ., γνωστές στην Αρχαία Αίγυπτο ως Εποχή των Πυραμίδων. Οι εργάτες που εργάζονταν στην κατασκευή της πυραμίδας του Χέοπα κατανάλωναν αρωματικά βότανα όπως κρεμμύδια και σκόρδο για να προστατεύσουν την υγεία τους.

Πόλεμοι έγιναν και χώρες ανακαλύφθηκαν χάρη στα πολύτιμα μπαχαρικά. Στις ιστορίες του ταξιδιού του Marco Polo στην Κίνα στα τέλη του 1200, περιγράφηκε το εμπόριο μπαχαρικών σε αυτές τις άγνωστες χώρες, και αυτό οδήγησε πολλούς Ευρωπαίους να αναζητήσουν μπαχαρικά.

Στη Μεσοποταμία όπου ξεκίνησε η γεωργία, υπάρχουν ενδείξεις ότι οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν το θυμάρι. Φαίνεται ότι τα μπαχαρικά και τα αρωματικά βότανα, που είναι απαραίτητα προϊόντα της κουζίνας, έχουν χρησιμοποιηθεί για διάφορους σκοπούς σε όλη την ιστορία. Έχουν πάρει τη θέση τους στη μυθολογία ως ο πολυτιμότερος θησαυρός που δόθηκε στους ανθρώπους από τους θεούς ακόμη και στους προϊστορικούς χρόνους. Οι θρησκευτικές μορφές λατρείας, καθώς και οι δοξασίες των αρχαίων Ελλήνων και Ρωμαίων, ήταν στενά συνδεδεμένες με τη φύση. Στεφάνια από αρωματικά βότανα ιερά για τους θεούς παρουσιάζονταν σε σπίτια και δημόσιους βωμούς, τοποθετούνταν στα πτώματα και τους τάφους των νεκρών και φοριόνταν σε λατρευτικές τελετές.

Από την αρχαιότητα, τα μπαχαρικά και τα αρωματικά βότανα είχαν όχι μόνο πραγματική αλλά και συμβολική δύναμη τόσο στη θρησκεία όσο και στη θεραπεία. Από την άλλη, υπό την επίδραση των δεισιδαιμονιών, παρασκευάζονταν δέσμες με μπαχαρικά και αρωματικά βότανα που έδεναν στις πόρτες των σπιτιών για να διώξουν τις μάγισσες και τα κακά πνεύματα και να προλάβουν ασθένειες. Μερικές φορές τα έκαιγαν ως θυμίαμα για παρόμοιους σκοπούς.

Υπάρχουν αρκετές αναφορές σε βότανα και μπαχαρικά στη Βίβλο. Καλλιεργούνταν στον Κήπο της Εδέμ και γι’ αυτό θεωρούνταν ιερά. Οι ιερείς τα χρησιμοποιούσαν στη λατρεία, τη μαγεία και τις τελετουργίες και οι σαμάνοι τα χρησιμοποιούσαν ως φυλαχτά για να ξορκίσουν τα κακά πνεύματα. Επιπλέον, φαίνεται ότι περιλαμβάνονται συχνά σε πολλούς μύθους που μεταφέρθηκαν από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.

Να μερικές από τις μυθολογικές ιστορίες και τα σύμβολα ορισμένων μπαχαρικών και αρωματικών βοτάνων, που έχουν χρησιμοποιηθεί για διάφορους σκοπούς από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα και χρησιμοποιούνται συχνά στην κουζίνα:

Μάραθος

Στο έργο του με το όνομα «Θεογονία», ο Ησίοδος περιγράφει λεπτομερώς τον Προμηθέα να κλέβει τη φωτιά με ένα κοίλο μίσχο μάραθου και να τη δίνει στους ανθρώπους. Σύμφωνα με το μύθο, ο Προμηθέας έκλεψε τη φωτιά από τους θεούς με ένα εργαλείο που επινόησε. Αυτό το εργαλείο είναι το στέλεχος του μάραθου. Μαζί με αυτό το κοτσάνι μάραθου που είναι ένα βότανο που καίγεται γρήγορα, ο Προμηθέας έκλεψε φωτιά από τους θεούς στον ουρανό και την έδωσε στους ανθρώπους κατεβαίνοντας στη γη.

Παπαρούνα

Λέγεται ότι η θεά Δήμητρα έφαγε παπαρουνόσπορο και φύλλα παπαρούνας για να ξεπεράσει τη θλίψη της. Η Δήμητρα απεικονίζεται σε συνδυασμό με λοβούς παπαρούνας και νυφίτσες. Λόγω των πολυάριθμων σπόρων της παπαρούνας, η Δήμητρα είναι η θεά της αφθονίας και της γονιμότητας έχει συνδεθεί και με αυτή την πτυχή. Αναφέρεται επίσης ως «ιέρεια των βοτάνων» στη μυθολογία.

Δεντρολίβανο

Ο μύθος για το δεντρολίβανο είναι ότι τα άνθη του δεντρολίβανου κάποτε ήταν λευκά. Όταν η Παναγία έφευγε από τον Ηρώδη, έγιναν μπλε αφού κάλυψαν το μπλε μανδύα της πάνω από ένα θάμνο δεντρολίβανου. Συνδέεται ακόμα με την Παναγία σήμερα και χρησιμοποιείται για τη διακόσμηση σπιτιών και εκκλησιών τα Χριστούγεννα.

Βασιλικός

Στην αρχαία Ελλάδα ο βασιλικός ήταν γνωστός ως σύμβολο κακής τύχης. Στον ινδικό πολιτισμό, σε αντίθεση με τους αρχαίους Έλληνες, ήταν αποδεκτό ως ιερό βότανο που συμβόλιζε την αγάπη και την πίστη, και πίστευαν ότι έφερνε καλή τύχη και προστατεύει από το κακό. Οι Ινδουιστές φύτεψαν βασιλικό σε ναούς και σε όλους τους ιερούς χώρους προκειμένου να επωφεληθούν από την προστατευτική δύναμη του βασιλικού. Οι Ρωμαίοι συνέδεσαν τον βασιλικό με την αγάπη και τη γονιμότητα. Οι Γάλλοι αποκαλούσαν τον βασιλικό “herbe royale”. Οι μεσαιωνικοί Ευρωπαίοι νόμιζαν ότι ήταν ένα μαγικό βότανο. Οι Ιταλοί το έβλεπαν ως σύμβολο αγάπης.

Σέλινο

Το σέλινο είναι το βότανο της λύπης και της θλίψης των αρχαίων χρόνων. Γι’ αυτό είναι από τα βότανα που στολίζουν τους νεκρούς σε παλιούς τάφους. Το σέλινο, που αργότερα μετατράπηκε σε στεφάνι που φοριόταν στο λαιμό των ανθρώπων ως αποτέλεσμα της νίκης, έγινε το βότανο της χαράς και της νίκης με τον καιρό. Επομένως, το σέλινο αντιπροσωπεύει τον διπλό συμβολισμό του «θανάτου και της νίκης»

Κανέλα

Η παλαιότερη χρήση της κανέλας είναι σε θρησκευτικές τελετές. Στη Βίβλο, ο Θεός διατάζει τον Μωυσή να αλείψει το ναό με λάδι κανέλας. Οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν την κανέλα ως θυμίαμα τόσο στους ναούς όσο και στο σπίτι για να εστιάσουν το μυαλό και να αυξήσουν τη διόραση. Είναι γνωστό ότι όταν ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Νέρων σκότωσε τη δεύτερη σύζυγό του, Poppaea Sabina, σε ξαφνικό θυμό το 65 μ.Χ., είχε κάψει όλα τα ξυλάκια κανέλας που βρήκε μαζί κατά τη διάρκεια της κηδείας, έτσι ήθελε να κάνει τη γυναίκα του να τον συγχωρέσει.

Άνηθος

Στους αρχαίους ελληνικούς και ρωμαϊκούς πολιτισμούς, ο άνηθος θεωρούνταν σύμβολο πλούτου καθώς και γνωστός για τις θεραπευτικές του ιδιότητες. Στο Μεσαίωνα, ο άνηθος καίγονταν τόσο στη μαγεία όσο και για να καθαρίσει τα σύννεφα και τις καταιγίδες και χρησιμοποιήθηκε για την προστασία από τη μαγεία.

Σκόρδο

Η λαογραφία της Ανατολικής Ευρώπης πιστεύει ότι το σκόρδο τους προστατεύει από τα κακά πνεύματα.

Μαντζουράνα

Χρησιμοποιήθηκε στην αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη για να φέρει αγάπη, τιμή και ευτυχία στα νιόπαντρα ζευγάρια, η μαντζουράνα ήταν από καιρό ένα βότανο αγάπης και ευτυχίας. Έχει χρησιμοποιηθεί ως βότανο γάμου σε φίλτρα αγάπης, ξόρκια και νυφικές ανθοδέσμες. Η μαντζουράνα φυτεύτηκε παραδοσιακά και σε τάφους στην αρχαία Ελλάδα, και πίστευαν ότι αν το λουλούδι ανθίσει, εγγυάται μια ευτυχισμένη ζωή μετά θάνατον.

Μυρτιά

Η μυρτιά είναι τα ιερά βότανα της ελληνικής θεάς Αφροδίτης και της ρωμαϊκής θεάς Αφροδίτης και ο αγγελιοφόρος θεός Ερμής έφτιαξε τα μαγικά του σανδάλια από κλαδιά μυρτιάς. Η αρωματική μυρτιά συνδέθηκε τόσο με τον έρωτα όσο και με τον θάνατο στην αρχαιότητα. Στην αρχαία ελληνική μυθολογία, η μυρτιά συμβόλιζε την ομορφιά και τη νεότητα με τα υπέροχα φύλλα, το ευχάριστο άρωμα και τα κομψά άνθη της.

Μέντα

Οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν τη μέντα για να τρίβουν τα χέρια τους και πίστευαν ότι το άρωμα της μέντας συμβόλιζε το άρωμα της δύναμης. Συμβολίζει την αγάπη, το πάθος, την αφοσίωση και την αρετή. Επιπλέον, η μέντα έχει θεωρηθεί ως φαρμακευτικό βότανο σε κάθε εποχή και έχει χρησιμοποιηθεί σε τελετές κηδειών με τη σκέψη ότι εξαγνίζει την ψυχή αναζωογονώντας την. Οι Έλληνες πίστευαν ότι η μυρωδιά της μέντας συμβόλιζε τη μυρωδιά της δύναμης

Κρεμμύδι

Στην αρχαία Αίγυπτο, το κρεμμύδι άλλοτε αντιπροσώπευε το σύμπαν και άλλοτε την αθανασία. Ήταν επίσης κοινή πρακτική στην Αρχαία Αίγυπτο να θάβουν τους νεκρούς με κρεμμύδια.

Σήμερα συνεχίζουν να δημιουργούν νέους μύθους, νέες ιστορίες στα πιάτα μας, στο σπίτι μας και στα υπέροχα φλιτζάνια βοτάνων.

Εγγραφείτε στο newsletter μας

Κάθε Σάββατο θα λαμβάνετε στο e-mail σας το newsletter του ελc με τις προτάσεις μας για την εβδομάδα!

Podpourri. Ιστορίες που ακούγονται

Ακολουθήστε το ελculture.gr στο Google News

το ελculture σας προσκαλεί σε εκδηλώσεις

ΓΡΑΨΕ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ ΣΟΥ

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.