Γνωριμία με το νησί της Τήνου και η αφορμή της έχει τίτλο ”Head & Hand / Καιρός”. Μπροστά στα μάτια σου ξετυλίγεται μια εικαστική εμπειρία. Ένα εγχείρημα σύνθετο, αλλά και ξεχωριστό, ένα καλλιτεχνικό project σαν ψηφιδωτό, που ένα ένα τα κομμάτια του συνθέτουν περισσότερο την ιστορία του, παρά το αποτέλεσμά του.
Η Τήνος, οι άνθρωποι, ο δημόσιος χώρος, η συλλογικότητα, η σύγχρονη τέχνη, η φροντίδα και η ομορφιά, ο αέρας και η κατάλληλη στιγμή, η λειτουργικότητα και η αισθητική. Τα βασικά κομμάτια του παζλ και η ιστορία κάπου εδώ αρχίζει.
«Ως καλλιτέχνης, πάντα γοητευόμουν από τις παρεμβάσεις των τεχνιτών στον δημόσιο χώρο. Αυτές οι μικρές παρεμβάσεις, -είτε αποτελούσαν μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου είτε επιβάλλονταν από την ανάγκη – οι οποίες εκτελούνταν σύμφωνα με τη φιλοδοξία του τεχνίτη, κατέληγαν στο να συνθέσουν μια ενδιαφέρουσα πολυφωνία στο δομημένο περιβάλλον», αναφέρει η Κύπρια εικαστικός Κυριακή Κώστα.
Το ”Head & Hand, a series” της Κυριακής Κώστα μετρά από το 2013 θέτοντας το ερώτημα των «κοινών», μέσω μίας αισθητικής προσέγγισης της σχέσης των ανθρώπων με τον τόπο τους. Το ταξίδι του στην Τήνο ξεκίνησε φέτος μέσα από τη νοερή σύνδεση της εικαστικού με το νησί, τα υλικά και την ενέργειά του, γεννώντας τελικά το ”Head & Hand / Καιρός”.
«Όταν ψάξεις για την Τήνο, θα διαβάσεις σίγουρα για την Παναγία και τον πολύ αέρα. Ο αέρας διαμορφώνει την καθημερινότητα του νησιού, δίνει ρυθμό, γιατί όταν φυσάει δεν μπορείς να πας και να έρθεις, έχει απαγορευτικά.», σημειώνει η επιμελήτρια της έκθεσης Σοφία Ελίζα Μπουράτση, σχετικά με τον καταλυτικό ρόλο του καιρού στο project.
«Επίσης ο καιρός φιλοσοφικά σημαίνει η κατάλληλη στιγμή. Αυτό που δύο δευτερόλεπτα πριν ή μετά δεν θα είχε γίνει… που συναντήθηκαν αυτοί οι δύο άνθρωποι και δημιούργησαν κάτι. Όλη η ιστορία του εγχειρήματος ξετυλίγεται, όπως η ζωή, γύρω από συναντήσεις με ανθρώπους που τυχαίνει και συνδέεσαι με κάποιον τρόπο.»
Στο πλαίσιο residency της εικαστικού και της επιμελήτριας στην Τήνο από τον Ιούνιο του 2021 και με κινητήρια δύναμη την ανάγκη για φροντίδα, προσκαλούν κατοίκους του νησιού να τους δείξουν σημεία που χρήζουν αποκατάστασης. Στόχος τους να ανοίξουν μία συζήτηση πάνω στη διαχείριση και την αξιοποίηση του κοινού τόπου και να φωτίσουν τη ματιά του τεχνίτη, που εστιάζει στην ομορφιά μέσα από τη λειτουργικότητα και την πρακτικότητα και απέχει από την προσέγγιση του καλλιτέχνη.
«Με ενδιαφέρει ο ρόλος του παρατηρητή, οι συνέργειες και η συμμετοχική διαδικασία αντί του δημιουργού. Οι τεχνίτες, προσδιορίζουν τον ενδιάμεσο χώρο ανάμεσα στον καλλιτέχνη και στο έργο», σημειώνει η Κυριακή Κώστα. «Αυτή η αυθόρμητη εργασία του τεχνίτη, η αισθητική, η τεχνική του προσέγγιση με στόχο τη λειτουργικότητα, ο δικός του τρόπος σκέψης, ”με τα χέρια”, αποτελεί μια δύναμη αποδόμησης η οποία μας προσκαλεί σε μια νέα ανάγνωση του χώρου γύρω μας.»
Επαφές με ντόπιους, συζητήσεις, περίεργες ματιές, ευαίσθητες ματιές, ιστορίες και κουβέντες που καθόρισαν την πορεία του εγχειρήματος, όπως εκείνη με τον Κάρολο, πρώην πρόεδρο του συλλόγου στον Τριπόταμο, για το πώς άλλαξε η σχέση του με τη ζωή και την ομορφιά δουλεύοντας επί 12 χρόνια ως μαρμαροτεχνίτης στον Παρθενώνα. Ή εκείνη με τον Dritan, τον μάστορα που από την Αλβανία βρέθηκε τυχαία στην Τήνο το 1993 και δεν ξανάφυγε ποτέ.
Τέτοιας υφής στιγμές χάραξαν συλλογικά και σταδιακά τη διαδρομή του ”Head & Hand / Καιρός”, νοητή αλλά και πραγματική. Ένα μονοπάτι που ξεκινάει από το Ίδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού στη Χώρα της Τήνου, περνάει από ιστορικά μονοπάτια του νησιού, το Χάνι της Κυρα-Ξένης, τον Κτικάδο, τον Τριπόταμο, το μεσαιωνικό μονοπάτι που οδηγούσε στο κάστρο του Ξώμβουργου, καταλήγοντας στον χώρο του Συλλόγου Τριποταμιανών και Σμπεραδιανών «Ο Κάβος» στον Τριπόταμο, όπου φιλοξενείται η έκθεση.
Τη διαδρομή σηματοδοτούν οι σημαίες, φτιαγμένες από υλικά που ανακυκλώθηκαν, σεντόνια, πετσέτες και τραπεζομάντηλα από ξενοδοχεία του νησιού. Κάποιες τις παίρνει μαζί του ο κυκλαδίτικος αέρας, άλλες ανεμίζουν ακόμα και μαζί τους όλες οι ιστορίες που συνοδεύουν την περιήγηση.
Η εικαστικός Κυριακή Κώστα επιλέγει το περπάτημα ως τρόπο προσέγγισης του τόπου. Ακολουθώντας τη διαδρομή αισθάνεσαι σταδιακά τη σύνδεση με τον τόπο και η εμπειρία στήνεται κομμάτι κομμάτι με το σώμα και τη σκέψη σε κίνηση. Στο φως του δειλινού ξεπροβάλλει το Χάνι της Κύρα-Ξένης και βλέπεις τον αέρα να καθοδηγεί τις σημαίες, όπως καθορίζει τις ζωές των ανθρώπων.
«Στα μονοπάτια παλιά πήγαιναν οι άνθρωποι με τα ζώα. Δεν περνούσε 5λεπτο που να μην δεις κάποιον αγρότη με έναν γάιδαρο να κουβαλάει τα εμπορεύματά του», αναφέρει ο Κάρολος.
Φτάνοντας στον Τριπόταμο, δίπλα στο σπίτι του Κορνήλιου Καστοριάδη, έχοντας διασχίσει τα ιστορικά μονοπάτια, νιώθεις κοινωνός σε μια ιεροτελεστία, που ολοκληρώνεται με την άφιξή σου στον «ναό», τον χώρο της έκθεσης.
Ένας χώρος που άλλοτε γέμιζε με κόσμο στις γιορτές του συλλόγου, τώρα τον βλέπεις γεμάτο κεντήματα της Κυριακής Κώστα, έργα που δημιουργήθηκαν στην προσπάθειά της να συνδεθεί με την Τήνο πριν καν ξεκινήσει το project, όπως σημειώνει η επιμελήτρια Σοφία Ελίζα Μπουράτση.
Κάποια διπλωμένα στο πάτωμα και άλλα κρεμασμένα, περιμένοντας τον αέρα να φυσήξει από τα ανοιχτά παράθυρα και να τα θέσει σε κίνηση, παίρνοντας τις ιστορίες τους μακριά, όπως κάνει και με τις σημαίες. Τα σχέδια τους εμπνευσμένα από δελτία καιρού που ύστερα από επεξεργασία αποτυπώθηκαν σε υφάσματα που μαζεύει η εικαστικός από τα ταξίδια της.
Δίπλα στα ανοιχτά παράθυρα, ένα μεγάλο κομμάτι μάρμαρο σκαλισμένο από όποιον έχει επισκεφθεί την έκθεση. Στην προσπάθειά σου να αφήσεις το δικό σου μικρό αποτύπωμα αντιλαμβάνεσαι απευθείας πόσο δύσκολη είναι η δουλειά του μαρμάρου, κεφάλαιο σημαντικό στην παράδοση της Τήνου.
Κοιτώντας προς το ξύλινο έπιπλο θα δεις το λεύκωμα του συλλόγου ανοιχτό στη σελίδα του Κορνήλιου Καστοριάδη, που είναι και ο λόγος για τον οποίο η έκθεση φιλοξενείται στον Τριπόταμο, σαν φόρος τιμής.
Κάπου εκεί, έχοντας παρατηρήσει τα πάντα γύρω σου, θα σταθείς στις αφηγήσεις που ακούγονται. Τέσσερις άνθρωποι, τέσσερις ιστορίες, που στο άκουσμά τους θα μάθεις για την Τήνο, τη σχέση τους με τον τόπο τους και κάπως έτσι, με τη φωνή τους στα αυτιά σου η εμπειρία του ”Head & Hand / Καιρός” ολοκληρώνεται.
«Αυτό το εγχείρημα αφορά τους ανθρώπους με τους οποίους συνδιαμορφώνεται και για μένα αυτό είναι το πιο σημαντικό. Και κυρίως μετά από δύο καραντίνες όπου κλειστήκαμε και απομακρυνθήκαμε ο ένας από τον άλλον», επισημαίνει η Σοφία Ελίζα Μπουράτση.
«Νομίζω ότι τα project είναι οι άνθρωποι, δεν είναι η έκθεση, είναι η διαδικασία που σε φτάνει στην έκθεση, οι άνθρωποι και οι συναντήσεις. Και δεν ήταν πάντα ευχάριστες, μέχρι και αυτό είχε στιγμές έντασης, αλλά είναι κάτι που έχει τη λειτουργικότητά του, τη δυσλειτουργικότητά του, την ομορφιά του. Η ομορφιά στα συλλογικά εγχειρήματα είναι η συζήτηση, οι διαφωνίες, οι προσπάθειες που γίνονται μαχαιριές στο νερό και δεν πειράζει, γιατί είναι κομμάτι της διαδικασίας.
Επίσης σημαντικό σε αυτό είναι ότι πάντα άνθρωποι που δεν είναι συνηθισμένοι στη σύγχρονη τέχνη, όταν έρχεται η σύγχρονη τέχνη να τους προσεγγίσει στην αρχή σε κοιτάνε περίεργα και μετά η τέχνη καταφέρνει να δημιουργήσει έναν κοινό χώρο και έναν κοινό τόπο από τον οποίο βγαίνει μια ιστορία, μια κοινή ιστορία, μια κοινή στιγμή, κάτι μοιράζεσαι. Για μένα αυτό η σύγχρονη τέχνη το καταφέρνει πολύ καλά, να προκαλεί συναντήσεις».
