Αμέσως μετά το χειροκρότημα, του old boy

Στο θέατρο ο θεατής είναι πάντα το άλλοθι

Κάθε φορά που θα παρακολουθήσω στο θέατρο μια παράσταση με την οποία θα μπορέσω να συντονιστώ και να συνδεθώ (πιο πρόσφατα παραδείγματα η «Αντιγόνη» του Ζαν Ανούιγ σε σκηνοθεσία Μαρίας Πρωτόπαπα και το «Τρωίλος και Χρυσηίδα» του Ουίλιαμ Σαίξπηρ σε σκηνοθεσία Μαρίας Πανουργιά), αμέσως μετά το χειροκρότημα, όταν οι ηθοποιοί φεύγουν απ’ τη σκηνή, οι θεατές σηκώνονται απ’ τις θέσεις τους και η θεατρική σύμβαση έχει μόλις ολοκληρωθεί, δεν είναι μόνο θετικά τα συναισθήματα και οι σκέψεις που συνωστίζονται μέσα μου. Δίπλα τους έρχεται να προστεθεί κι ένα μείγμα αγανάκτησης, ματαίωσης, θυμού, απορίας: Μα τι ακριβώς συνέβη τώρα; Με τι ακριβώς πρέπει να συμβιβαστώ και να νομιμοποιήσω ως καταστατική συνθήκη του θεάτρου; Με το ότι η παράσταση τελείωσε και -σε θεμελιώδη αντίθεση με ό,τι συμβαίνει με μια ταινία, με ένα βιβλίο, με ένα τραγούδι- δυνατότητα διαρκούς επιστροφής σε αυτήν δεν υπάρχει; Κάτι μόλις πέθανε; Κάτι πρόλαβε να γεννηθεί και να πεθάνει μέσα σε μιάμιση – δυο ώρες; Ποιος ο σκοπός της γέννησής του τότε – ο θάνατός του; Ποιος ο σκοπός της δημιουργίας του – η εξαφάνισή του, η μη αποτύπωσή του, η μη καταγραφή του, η μη ενσωμάτωσή του σε κάποιον υλικό φορέα διαθέσιμο για όλους, η φασματική και μόνο ύπαρξή του, η ύπαρξή του ως αερικό και φάντασμα;

Αντιγόνη του Ζαν Ανούιγ
«Τρωίλος και Χρυσηίδα» του Ουίλιαμ Σαίξπηρ

Υπάρχει αντεπιχείρημα που δίνει έμφαση στο αποτύπωμα της μνήμης; Είναι ψευδεπίγραφο. Δεν εμποδίζει τη δημιουργία του αποτυπώματος η δυνατότητα επιστροφής σε ένα καλλιτεχνικό δημιούργημα. Αντίθετα· το ενισχύει δια της αναδιαπραγμάτευσης μαζί του. Δεν είναι γυμναστική άσκηση η μνήμη. Το πιο ουσιώδες μέρος της σχέσης μας με ένα έργο τέχνης είναι (ταυτολογία, αλλά δεν γίνεται αλλιώς) η εγκαθίδρυση μιας σχέσης μαζί του. Μου προξένησες κάτι έντονο; Δεν ήταν μια κι έξω φάση. Έλα εδώ, να πορευτούμε μαζί από εδώ και πέρα. Έλα εδώ, να σε εξετάζω και να με εξετάζεις.  Να μεγαλώνουμε μαζί. Να σε βλέπω και να με βλέπεις μέσα απ’ τις σελίδες, τις εικόνες, τις νότες. Μου προξένησες κάτι έντονο; Πάει άρα να πει ότι σε έχω εφεξής ανάγκη. Γίνεσαι τμήμα του εαυτού μου. Εντοιχίσου. Άσε με να σε γνωρίζω διαρκώς και να με γνωρίζεις κι εσύ διαρκώς. Αν σε είδα μια φορά και αυτό ήταν, τι ακριβώς περιμένεις να γίνει; Τι είδους βίωμα ακριβώς μου πρόσφερες, τι είδους ανταλλαγή; Ότι ήρθες μια φορά και μετά φεύγεις για πάντα, κι αν μου άρεσες πολύ τότε να σε θυμάμαι με ξεχωριστό τρόπο;

Μα ακόμα κι αν είσαι μία από τις τόσο ξεχωριστές εμπειρίες που θα μου μείνεις όντως αξέχαστη, είναι το ίδιο σου το ίχνος που με το πέρασμα των ετών, πόσο μάλλον των δεκαετιών, θα γίνεται αν όχι απαραίτητα όλο και πιο ασθενικό, σίγουρα πάντως με ολοένα και λιγότερες διαστάσεις, ολοένα και πιο αποψιλωμένο απ’ τον αρχικό του πλούτο, ολοένα και πιο μονοσήμαντο, ολοένα και λιγότερο θα αποτυπώνει μια σχέση ουσίας και ολοένα και περισσότερο θα αποτελεί ένα συναισθηματικό πυροτέχνημα που κάπου εκεί στο βάθος θα φωτίζει ακόμη, αν και διαρκώς και πιο αλλοιωμένα απ’ ό,τι αρχικά, εξαιτίας της κατεξοχήν πλαστουργής λειτουργίας της μνήμης. Ναι, κάτι εντελώς ιδιαίτερο συνέβη όταν σε είδα. Για πόσες εν τέλει παραστάσεις μπορούμε όμως να το πούμε αυτό; Και η με κάποιον τρόπο επιβίωσή τους στις αναμνήσεις μας αποτελεί άραγε έναν θρίαμβο, ή αντίστροφα την ιστορία της πιο φρικτής αποτυχίας, την ιστορία μιας σχέσης που θα μπορούσε να είναι σχέση ζωής και έμεινε στη μία νύχτα;

Γιατί να μην μπορείς να επανέλθεις; Γιατί να τελείωσε η φάση εκεί; Δεν πρέπει κατεξοχήν να ριζώνει η τέχνη; Ποιος κερδίζει, ποια ανάγκη εξυπηρετείται απ’ το μια και έξω του θεάτρου; Σου δημιουργείται η υποψία ότι στο θέατρο ο θεατής, η δική του παρουσία, η δική του ανταπόκριση, η δική του συμμετοχή, δεν είναι στα αλήθεια ουσιώδης, αλλά περίπου η πρόφαση. Οι συντελεστές της παράστασης το έχουν ζήσει μόνοι τους το παραμυθάκι τους στις πρόβες και κατά τα στάδια δημιουργίας της παράστασης. Ζυμώθηκαν μεταξύ τους, βασανίστηκαν και την καταβρήκαν όταν την έφτιαχναν, η παράσταση ενώπιον του κοινού είναι μέρος της διαδικασίας διαρκούς αλλαγής της και της προσπάθειας διαρκούς βελτίωσής της, για τους ανθρώπους του θεάτρου η φάση δεν είναι σχέση μιας νύχτας, είναι σχέση χρόνου και δημιουργίας. Απλά δεν χρειάζονται εμάς. Παρά μόνο ως άλλοθί τους. Αυτό πρέπει να είναι το μυστικό τους. Δεν παίζουν για μας. Παίζουν για τους ίδιους. Στο τέλος, είτε μας άρεσε η παράσταση είτε όχι, τους χειροκροτούμε. Στο δεύτερο ενδεχόμενο όλα καλά. Στο πρώτο ενδεχόμενο, αν μας άρεσε η παράσταση, ας προσέχαμε. Ό,τι είδαμε είδαμε. Δεν αφορά την παράσταση, δεν αφορά την ίδια την τέχνη του θεάτρου τι θα κάνουμε εμείς με την ενδεχόμενη συγκίνησή μας. Είναι δικό μας θέμα. Δεν αφορά το θέατρο η συγκίνησή μας, το θέατρο το αφορά η συγκίνηση των δικών του ανθρώπων.

Εγγραφείτε στο newsletter μας

Κάθε Σάββατο θα λαμβάνετε στο e-mail σας το newsletter του ελc με τις προτάσεις μας για την εβδομάδα!

Podpourri. Ιστορίες που ακούγονται

Ακολουθήστε το ελculture.gr στο Google News

το ελculture σας προσκαλεί σε εκδηλώσεις

ΓΡΑΨΕ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ ΣΟΥ

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.