-566008.jpg)
Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη το νέο βιβλίο του Αλέξη Σταμάτη «Μπορείς να κλάψεις μες στο νερό;». Το βιβλίο αναφέρεται στο παρόν και το παρελθόν ενός οικογενειάρχη τεχνοκράτη, αρχικά με υπαινιγμούς και στη συνέχεια όλο και πιο ξεκάθαρα, καθώς ο κλοιός του παρελθόντος σφίγγει όλο και περισσότερο. Αλλά και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας και οι άνθρωποι γύρω του, έχουν το δικό τους παρελθόν, τα μυστικά τους, τους φόβους και τις ενοχές τους. Ένα παράλληλο σύμπαν και η άλλη μας πλευρά, θέματα με τα οποία συχνά καταπιάνεται ο συγγραφέας, παίζοντας με έναν ιδιαίτερο, διακριτικό και απολαυστικό τρόπο, με την αντικειμενική και την υποκειμενική βαρύτητα των πραγμάτων. Παράλληλα ο Αλέξης Σταμάτης είναι ένας από τους τέσσερεις εκπροσώπους της σύγχρονης λογοτεχνίας του ευρωπαϊκού νότου, που μαζί με τους Santiago Roncagliolo (Ισπανία), Mariolina Venezia (Ιταλία) και José Luís Peixoto (Πορτογαλία) θα συμμετέχει σε εκδήλωση με θέμα «Τέσσερις συγγραφείς του Νότου μιλούν για την Κρίση». Η εκδήλωση διοργανώνεται στις 10 Απριλίου στις Βρυξέλλες, με πρωτοβουλία της ευρωβουλευτή Μαριλένας Κοππά.
ελculture: Σε πολλά από τα βιβλία σου ασχολείσαι με το παρελθόν και τα καλά κρυμμένα μυστικά. Τι είναι αυτό που σε ελκύει στα πράγματα που δεν είναι πάντα όπως φαίνονται;
Αλέξης Σταμάτης: Μα τίποτε δεν είναι ό,τι φαίνεται! Αυτό συμβαίνει ανά πάσα στιγμή σχεδόν στη ζωή, αλλά και στη φύση. Δείτε ένα παγόβουνο. Το ένα έκτο επιπλέει, η ουσία ωστόσο είναι υποθαλάσσια. Πάμε στο λόγο: Σχεδόν τίποτα απ’ όσα λέμε δεν είναι αυτό που πραγματικά θέλουμε να πούμε. Άλλα θέλουμε να πούμε και άλλα λέμε. Ένα: «Είσαι αφηρημένη σήμερα», μπορεί ουσιαστικά να σημαίνει: «Νιώθω πως με έχεις εγκαταλείψει». Είναι μια διαδικασία που κάνουμε δεκάδες φόρες τη μέρα. Πολύ λίγοι ζουν απόλυτα συντονισμένοι με τις επιθυμίες τους. Εννοείται ότι μιλώ για υγιείς επιθυμίες. Η πλειοψηφία συμμετέχει σε ένα παιχνίδι επικοινωνίας, σε μια μέτρια προκάτ αφήγηση, της όποιας φαίνονται οι ραφές. Όσα λοιπόν έχουν ενδιαφέρον είναι εκείνα που μένουν «στην απέξω», τα κρυφά, τα υποφωτισμένα, οι υπαινιγμοί. Εκείνα που υπονοούν τον πραγματικό, «υποθαλάσσιο», «υποφωτισμένο», «κρυφό», αληθινό κόσμο.
ελc: Αναφέρεσαι συχνά στο βιβλίο σου στη διαμερισματοποίηση, από την οποία “πάσχει” ο ήρωάς του, Ορέστης.
Α.Σ.: Ναι, είναι η δυνατότητα που έχουν μερικοί άνθρωποι, να «συρταρώνουν» κομμάτια της προσωπικότητάς τους. Να τοποθετούν σε αυτά μνήμες, απώλειες, πόνο, εμπειρίες, να τα κλειδώνουν και να ζουν χρησιμοποιώντας τα υπόλοιπα «συρτάρια» στα οποία επιτρέπεται η «πρόσβαση». Τι γίνεται όμως όταν από ένα κλειδωμένο συρτάρι ακουστεί ξαφνικά, μετά από χρόνια, ένα ξυπνητήρι;
ελc: Στο βιβλίο σου εμφανίζεται η παλιότερη γενιά ως επαναστατική, ακόμα και με βίαιο τρόπο, ενώ η νέα γενιά είναι είτε χαμένη είτε βολεμένη, είτε εσωτερική-ρομαντική, πάντως όλοι τους είναι αντιήρωες. Πιστεύεις ότι λείπει το επαναστατικό στοιχείο από τους νέους σήμερα;
Α.Σ.: Δεν λείπει, είναι απλά σπασμωδικά εκφρασμένο. Ναι μεν οι νέοι είναι θύματα των εγκλημάτων της προηγούμενης γενιάς, αλλά πλέον πρέπει να αναλάβουν κι εκείνοι ευθύνες. Δεν είναι δυνατόν οι σημερινοί τριαντάρηδες να μην έχουν άξονα προσωπικότητας, ούτε οι πιο νέοι να τσιμπάνε με ο,τιδήποτε ήταν μυθοποιημένο δεκαετίες πριν. Ας φτιάξουν τουλάχιστον ένα νέο μύθο – όχι ξανά μανά τα ίδια! Λείπει σαφώς ένα φωτισμένο μυαλό για να ανοίξει την πόρτα, αλλά θα πρέπει αυτή η δραματολαγνία, αυτός ο αυτισμός, να τελειώνει. Να υπάρξει αυτό που λέμε η ρώμη της νιότης, όχι η κλαψούρα και ο μιμητισμός. Θέλω να δω νέους να με εκπλήξουν, να με απογειώσουν! Ευτυχώς υπάρχουν, αλλά ταυτόχρονα υπάρχουν και πάμπολλα εγκλωβισμένα παιδιά, ανερμάτιστα και ευνουχισμένα από τοξικές οικογένειες που είναι η τραγωδία αυτής της χώρας εδώ και χρόνια.
ελc: Με ποιο σκεπτικό ή ανάγκη σου συμμετέχεις στην εκδήλωση των Βρυξελλών ως ένας από τους τέσσερις συγγραφείς του Νότου που μιλούν για την Κρίση;
Α.Σ.: Για κάθε συγγραφέα υπάρχει ανάγκη σύνδεσης και επαφής με μία κοινωνία: Οι αφηγητές/παραμυθάδες μιας κοινωνίας πρέπει να είναι πολιτικοποιημένοι, κοινωνικοποιημένοι και γενικά «σε επαφή». Οι αυτιστικοί συνήθως δεν είναι καλοί συγγραφείς. Η κρίση είναι μια «ευρωπαϊκή εμπειρία», με την οποία ο Βορράς σχετίζεται αλλά ο Νότος δεσμεύεται. Ποια είναι η διαφορά; Η διαφορά μεταξύ «σχέσης και δέσμευσης»» είναι όπως το πρωινό με μπέικον και αυγά: η κότα συμμετείχε, το γουρούνι δεσμεύτηκε! Και νομίζω ότι ως PIGS νιώθουμε λίγο ως μπέικον την τελευταία περίοδο. Περιμένω ότι ως συγγραφείς έχουμε πολλά να συνεισφέρουμε σε μια ευρύτερη συζήτηση σαν κι αυτή, που αφορά την κοινή ευρωπαϊκή μοίρα των λαών μας που πλήττονται τόσο άγρια από αυτήν την πρωτοφανή κρίση. Και βέβαια όλα αυτά που ζούμε είναι ζωτικής σημασίας για έναν άνθρωπο της τέχνης, αν πραγματικά θέλει να βιώνει, να αναστοχάζεται και να αφηγείται την εποχή του.
ελc: Μου μιλούσες πριν ωστόσο συνολικότερα για την κρίση της Ευρώπης.
Α.Σ.: Ξεκινήσαμε από μια Ευρώπη που νομοθετούσε με οδηγίες την εξίσωση επιδομάτων, αδειών και ρυθμίσεων, πχ. για τις γυναίκες και τώρα πάμε σε μια Ευρώπη που διαχωρίζεται σε μέρμηγκες και τζίτζικες. Σε όλο το νότο, υπάρχει μια «χαμένη γενιά» – όρος που παραπέμπει στις ΗΠΑ της δεκαετίας του 1920 – νέων που δεν μπορούν να ελπίζουν σε εργασία, ασφάλεια, περίθαλψη, αλλά ούτε σε χειραφέτηση, αυτονομία, δική τους οικογένεια, κ.ο.κ. Μιλάμε όχι μόνο για την πρώτη μεταπολεμική γενιά που θα ζήσει χειρότερα από τους γονείς της, αλλά και για την πρώτη γενιά, για την οποία η Ευρώπη δεν είναι λέξη ταυτόσημη με την πρόοδο. Συνεπώς, ζούμε μια ιστορική ειρωνεία, όπου η αφετηρία μιας ηρωικής αφήγησης γίνεται και η αφετηρία μιας έκπτωσης οραμάτων και αξιών.
ελc: Το ότι η Ελλάδα ακούγεται λόγω της κρίσης, είναι κάτι που μπορεί να έχει και θετικό αποτέλεσμα (πχ. αυξημένο ενδιαφέρον για τις ταινίες, τα βιβλία μας κλπ), αλλά καμιά φορά μοιάζει σαν να είμαστε πειραματόζωα σε έκθεση. Εσύ νιώθεις άνετα σε αυτό το ρόλο, του εκπροσώπου δηλαδή μιας χώρας που ζει κρίσεις και δέχεται επικρίσεις ή συμπόνια;
Α.Σ.: Αλίμονο αν το έβλεπα έτσι! Ποτέ δεν θα δεχόμουν να συμμετάσχω. Είμαστε επί ίσοις όροις σε ένα κοινό χώρο. Τραυματισμένοι ναι, αλλά επί ίσοις όροις. Τώρα αν κάποιοι ενδιαφέρονται παραπάνω, καλώς να το κάνουν. Αυτό δεν αφορά καθόλου τη δική μου στάση ως καλλιτέχνη. Όχι απλά τους κοιτάμε στα μάτια, δεν το συζητάμε κιόλας.
ελc: Εσένα η κρίση σου έχει βγάλει… τι; Δημιουργικότητα, αγωνία, θυμό, αυτοκριτική;
Α.Σ.: Μου έχει βγάλει μια πολύ μεγαλύτερη κοινωνικότητα. Με έχει βγάλει από το «συγγραφικό καβούκι» μου και με έχει οδηγήσει στο να συμμετάσχω σε συζητήσεις σε σχολεία, σε πρωτοβουλίες όπως των Βρυξελλών, σε σχετικές εκπομπές, στο δημόσιο διάλογο, και – ως αποτέλεσμα ανάγκης βιοπορισμού – με έχει οδηγήσει στο να κάνω μαθήματα, κάτι που δεν είχα σκεφτεί ποτέ μου και μου δίνει μεγάλη χαρά, καθώς βλέπω μεγάλη ανταπόκριση και διάδραση. Είναι εξαιρετικό το αίσθημα να νιώθεις ότι μπορείς να βοηθάς κάποιον σε κάτι που ο ίδιος επιλέγει, ο ίδιος αγαπά. Επίσης με έχει οδηγήσει και στο θέατρο, ένα χώρο «πληθυντικού αριθμού», όπου το «εμείς» παίζει σημαντικό ρόλο.
ελc: Μιλώντας για θέατρο, πώς ήταν η μέχρι σήμερα θεατρική εμπειρία σου και έχεις μήπως στα σκαριά κάποια επόμενη δουλειά;
Α.Σ.: Η αρχή ήταν μια πολύ ενδιαφέρουσα συνεργασία με τον Άρη Τρουπάκη, η απόλυτη ειλικρίνεια και ο αξιοθαύμαστος χαρακτήρας του οποίου, μου άνοιξε τα μάτια σε πολλά από τα μυστικά αυτού του υπέροχου κόσμου. Στην πορεία έμαθα κι άλλα πράγματα κι εξελίχτηκα ως θεατρικός συγγραφέας. Τουλάχιστον αυτό ελπίζω. Αυτή τη στιγμή είναι έτοιμο ένα νέο μου θεατρικό έργο με τίτλο «Μελίσσια» το οποίο ανέβηκε με μεγάλη επιτυχία στο πρόγραμμα «Αναγνώσεις» του Εθνικού Θεάτρου. Αυτό τον καιρό γίνεται μια μεταφορά του κειμένου στα γαλλικά από την σπουδαία μεταφράστρια Σεσίλ Ιγγλέση Μαργέλλου. Ο στόχος είναι να έχει το κείμενο αυτό μια καριέρα στη εξωτερικό μιας και οι συνθήκες του (έξι πρόσωπα) το καθιστούν προβληματικό – οικονομικά – για την σύγχρονη ελληνική θεατρική πραγματικότητα. Από τη φύση του το έργο έχει μια διεθνή απεύθυνση και η πρόθεσή μας είναι να ανεβάσουμε μια παράσταση επίπεδου.
