Η λέξη «πρόσφυγας», γονιδιακά χαραγμένη στην παγκόσμια ιστορία, παίρνει σήμερα νέες διαστάσεις. Μετά το ξέσπασμα του πολέμου στη Συρία, η Ευρώπη δέχεται το μεγαλύτερο προσφυγικό κύμα από την εποχή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και καλείται να αντιμετωπίσει μια πρωτοφανή ανθρωπιστική κρίση.
Η Ταινιοθήκη της Ελλάδος και το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με την Περιφέρεια Αττικής διοργανώνουν το αποκαλυπτικό αφιέρωμα «Πρόσφυγες: Απόδραση προς την ελευθερία;» που επιχειρεί να αποτυπώσει και να διερευνήσει διαφορετικές πτυχές του προσφυγικού ζητήματος. Για τέσσερις ημέρες, το αφιέρωμα που πραγματοποιήθηκε με επιτυχία στο 18ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης – Εικόνες του 21ου Αιώνα μεταφέρεται στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος, για να προτείνει στο αθηναϊκό κοινό ταινίες που συνθέτουν ένα πολύπλευρο μωσαϊκό ευαίσθητων ιστοριών με εικόνες προσφύγων από τη Μέση Ανατολή, την Αφρική, αλλά και την Ευρώπη.
Το αφιέρωμα θα ανοίξει με την ταινία «I am Dublin» παρουσία του σκηνοθέτη Νταβίντ Αρόνοβιτς, ο οποίος θα κάνει Q&A με το κοινό. Την επόμενη ημέρα, η σκηνοθέτις Μαριάννα Οικονόμου θα παρουσιάσει την ταινία της «Ο πιο μακρύς δρόμος», που εκτυλίσσεται στις φυλακές ανηλίκων Βόλου. Το αφιέρωμα κλείνει με την ταινία «Όνειρο ζωής», παρουσία του σκηνοθέτη Μορτέζα Τζαφαρί. Οι τρεις προσκεκλημένοι σκηνοθέτες συμμετέχουν ενεργά στον παγκόσμιο διάλογο για τα ανθρώπινα δικαιώματα και με τις ταινίες τους εγείρουν ερωτήματα σχετικά με την ατομική, την κοινωνική και την πολιτική ευθύνη.
Το αφιέρωμα πλαισιώνεται από συζήτηση στρογγυλής τραπέζης, που θα πραγματοποιηθεί τη Δευτέρα 30 Μαΐου, με θέμα «Πρόσφυγες: εικόνες, λόγια, τεκμήρια» και θα επιχειρήσει μια σφαιρική προσέγγιση του προσφυγικού ζητήματος.
Μαζί με τα ντοκιμαντέρ των επαγγελματιών σκηνοθετών, θα προβληθούν τρεις ταινίες των μεταπτυχιακών φοιτητών του μαθήματος Πολιτισμικές Σπουδές & Ταινία-ντοκουμέντο, που διδάσκεται στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα ΤΕΑΠΗ (Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία) από τη Γιάννα Αθανασάτου, τον Χρήστο Καρακέπελη και τη Μαρία Κομνηνού.
* Η προβολή του «I am Dublin» γίνεται με την υποστήριξη της Πρεσβείας της Σουηδίας στην Αθήνα, ενώ η προβολή της ταινίας «Ο πιο μακρύς δρόμος» γίνεται με την υποστήριξη του Moving Docs και του CineDoc.
Οι ταινίες
Μέσα απ’ την αθωότητα των παιδιών ο Μάνι Γ. Μπεντσελάχ στο «This Is Exile: Diaries of Child Refugees» (Λίβανος, Ελβετία), παρουσιάζει την φρίκη του πολέμου, εστιάζοντας το βλέμμα σε ανήλικους πρόσφυγες απ΄ τη Συρία που έχουν διαφύγει στον γειτονικό Λίβανο. Οι μαρτυρίες τους αποκαλύπτουν όλο το εύρος της απώλειας (ανθρώπων και πατρίδας), του θυμού και της βίαιης ενηλικίωσης που στιγμάτισαν για πάντα αυτά τα παιδιά.
Στο ντοκιμαντέρ «Dreaming of Denmark» του Μίκαελ Γκράβερσεν (Δανία) ξεδιπλώνεται η ιστορία του νεαρού Βάσι, πρόσφυγα απ’ το Αφγανιστάν ο οποίος προσπαθεί να βρει άσυλο στην Ευρώπη. Και μέσα απ’ τον Βάσι, ο Γκράβερσεν αφηγείται την ιστορία εκατοντάδων παιδιών που βρίσκονται ασυνόδευτα σε ξένο τόπο και παλεύουν καθημερινά για την επιβίωσή τους. Ο Αντρέας Κοφόντ, στο – επίσης δανέζικο- ντοκιμαντέρ του «At Home in the World», προσπάθησε να αποφύγει την μονόπλευρη εικόνα του θύματος για τους ήρωές του. Ακολουθεί για ένα χρόνο πέντε παιδιά πρόσφυγες σε ένα σχολείο του Ερυθρού Σταυρού στη Δανία και καταγράφει τι σημαίνει να χτίζεις μια νέα ζωή, διατηρώντας έντονα στη μνήμη τα τραύματα του πρόσφατου παρελθόντος. Συμπαραγωγή Δανίας-Σερβίας, το «Flotel Europa» του Βλάντιμιρ Τόμιτς είναι μια συγκλονιστική αυτοβιογραφία που αντηχεί εικόνες και συναισθήματα που διαμόρφωσαν τον δημιουργό. Το 1992, ο σέρβος κινηματογραφιστής βρέθηκε στο κύμα προσφύγων που γλίτωσαν από τον πόλεμο στην Γιουγκοσλαβία, διέφυγε με την οικογένειά του στη Δανία όπου έζησε για δυο χρόνια μέσα σε ένα πλοίο αραγμένο στο λιμάνι της Κοπεγχάγης. Το όνομα του πλοίου: Flotel Europa.
Το ιταλικό νησί Λαμπεντούζα, απ’ τις βασικές πύλες εισόδου μεταναστών από την Αφρική στην Ευρώπη, έχουν ως φόντο δυο ντοκιμαντέρ του αφιερώματος. Το «No Man Is an Island» του Tιμ Ντε Κέερσμεκερ (Βέλγιο) γεννά ερωτήματα για την υποδοχή των μεταναστών μέσα από δυο ιστορίες υιοθεσίας, ενώ το «Lampedusa in Winter» του Γιάκομπ Μπρόσμαν (Αυστρία, Ιταλία, Ελβετία) σκιαγραφεί τη ζωή στο νησί στη διάρκεια ενός χειμώνα. Η οδύσσεια του νεαρού πρόσφυγα από τη Σομαλία Αχμέντ, ήρωα του ντοκιμαντέρ «I Am Dublin» (Σουηδία) των Νταβίντ Αρόνοβιτς, Άνα Πέρσον, Σαρμάρκε Μπινιουσούφ και Αχμέντ Αμπντουλάχι, ξεκίνησε επίσης από την Λαμπεντούζα. Σύμφωνα με τη Συνθήκη του Δουβλίνου ΙΙ, η Ιταλία ανέλαβε το αίτημά του για άσυλο, όμως η ζωή στη χώρα αποδείχθηκε σκληρή για τον Αχμέντ ο οποίος έφυγε για τη Σουηδία κι έζησε κρυμμένος επί τρία χρόνια.
Το δίχως τέλος δράμα των προσφύγων αποτυπώνει και το ντοκιμαντέρ «Όνειρο ζωής» του Μορτέζα Τζαφαρί. Η ταινία «Ο πιο μακρύς δρόμος» της Μαριάννας Οικονόμου εκτυλίσσεται στις φυλακές ανηλίκων του Βόλου, όπου καταλήγουν τρεις νεαροί από τη Συρία και το Ιράκ έχοντας πέσει θύματα διακινητών.
Λίστα ταινιών
• Εδώ Εξορία: Ημερολόγια από παιδιά πρόσφυγες / This exile: Diaries of Child Refugees, Mani Y. Benchelah, Lebanon, Switzerland, United Kingdom, 2015, 57’
• Ένα σπίτι στον κόσμο / Et hjem I verden / At home in the world, Andreas KOEFOED, Denmark, 2015, 62’
• Ονειρεύομαι τη Δανία / Drommen om Danmark / Dreaming of Denmark, Michael Graversen, Denmark, 2015, 60’
• Η Λαμπεντούζα το χειμώνα / Lampedusa in winter, Jakob Brossmann, Austria, Italy, Switzerland, 2015, 93’
• Είμαι το Δουβλίνο / Jag ar Dublin / I am Dublin, Ahmed Abdullahi, David Aronowitsch, Sharmarke Binyusuf, Anna Persson, Sweden, 2015, 80’
• Ο πιο μακρύς δρόμος / The longest runN, Marianna Economou, Greece, 2015, 77’
• Κανένας άνθρωπος δεν είναι νησί / No man is an island, Tim De Keersmaecker, Belgium, 70’
• Όνειρο Ζωής / Dreaming of life, Morteza Jafari, Greece, 2016, 66’
• Πλωτό Ξενοδοχείο «Ευρώπη», Vladimir Tomic, Denmark, Serbia, 2015, 71’
