Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι «Οι Όρνιθες» του Νίκου Καραθάνου «κούμπωσαν» ωραία στη Νέα Υόρκη. Σε αυτή την πολύβοη, φαντασμαγορική πόλη, όπου ο ουρανός διακρίνεται με τέντωμα του λαιμού προς τα πάνω κι όπου όταν κοιτάς ξανά γύρω αισθάνεσαι μια κουκίδα μέσα στο πλήθος που τρέχει προς κάθε κατεύθυνση. Μες στο φρενήρη, τζαζ ρυθμό της, στις πολλές κουλτούρες που φιλοξενεί, στην πολυτέλεια και στην αποθέωση του junk, στην υψηλή τέχνη και στην προεδροποίηση του κιτς, «Οι Όρνιθες» βρήκαν τον τρόπο να επικοινωνήσουν με τους νεοϋορκέζους για την ουτοπία, τη Δημοκρατία, την εξουσία.
Η παραγωγή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση που είδαμε για πρώτη φορά στην – sold out – Επίδαυρο το καλοκαίρι του 2016, βρίσκεται για 12 – ξανά sold out – παραστάσεις (2 έως 13 Μαΐου) στο St. Ann’s Warehouse στο Brooklyn, μια πρώην καπναποθήκη του 1860 που σήμερα φιλοξενεί σημαντικές διεθνείς παραγωγές και αμερικανούς καλλιτέχνες της πρωτοπορίας. Με αυτή την παράσταση, δυο χρόνια μετά τη γέννησή της, αποφάσισε το Ίδρυμα Ωνάση να κάνει το επόμενο βήμα στην παρουσία του στην πολιτιστική ζωή της Νέας Υόρκης, μετά τις επιτυχημένες αρχαιολογικές εκθέσεις που έχει μέχρι σήμερα παρουσιάσει και να μπει στο χώρο των παραστατικών τεχνών.
Ένα στοίχημα, το οποίο φαίνεται να κερδίζει, σε μια πόλη με σημαντική θεατρική παράδοση και πληθώρα παραστάσεων να παίζονται καθημερινά σε κάθε γωνιά της. Εύκολο να χαθείς, δύσκολο να ξεχωρίσεις μες στο θόρυβο, κι όμως η διονυσιακή γιορτή που έστησε ο Καραθάνος επί σκηνής, υμνώντας την ουτοπία μιας ειρηνικής συνύπαρξης Θεών, ανθρώπων και πουλιών στην ιδανική πόλη, απέσπασε ένθερμες κριτικές από τον αμερικανικό τύπο. «Οι Όρνιθες προσφέρουν εικόνες και ήχους που δεν θα συλλάβετε πουθενά αλλού σε αυτή την πόλη», έγραψε ο – δύσκολος – Ben Brantley των New York Times, μιλώντας για μια «επιδέξια αναρχική» παραγωγή που «δεν είναι όμορφη, ακριβώς, αλλά σκληρή και υπνωτική, πρωτόγονη και ταυτόχρονα αιθέρια».
Το κοινό χειροκροτεί όρθιο τον θίασο των 19 εξαιρετικών ηθοποιών, το ζήσαμε και στην επίσημη πρεμιέρα την Κυριακή 6 Μαΐου, ενθουσιώδες, συμμετοχικό, η ενέργεια το παρασέρνει και γίνεται μέρος της γιορτής ανταποκρινόμενο στο κάλεσμα των ηθοποιών να ανέβουν στη σκηνή, χορεύουν όλοι μαζί κάτω από τη βροχή στο μικρό παραδεισένιο νησί της Έλλης Παπαγεωργακοπούλου, ξαναζούν, ίσως, έναν απωθημένο χιπισμό. Ή μια «αγνή θεατρική ευχαρίστηση, άλλωστε αυτή την περίοδο, η ευχαρίστηση είναι σαν επανάσταση. Το να βρίσκεις αφορμές και ανθρώπους για να γιορτάσεις μαζί τους, είναι πιο απαραίτητο από μια στρατευμένη ακινησία», αναφέρει το Vulture στην ενθουσιώδη κριτική του. Μια μέρα πριν από την επίσημη πρεμιέρα, μάλιστα, την παράσταση παρακολούθησε και ο Τζέρεμι Άιρονς, ο οποίος στη συνέχεια συνεχάρη τους ηθοποιούς και τον σκηνοθέτη για τη δουλειά τους.
«Είναι πολύ γοητευτικό να βλέπεις ότι μπορείς να επικοινωνήσεις. Το στοίχημα όταν παίζεις σε ένα ξένο κοινό, είναι να βρεις το σημείο που εφάπτεσαι. Η Αριάν Μνούσκιν έλεγε ότι παίρνει ώρα να βάλει ο ηθοποιός τη μάσκα του και να βγάλει το κοινό τη δική του. Το κοινό της Νέας Υόρκης την έχει βγάλει τη μάσκα του», μας λέει ο Νίκος Καραθάνος. Την ίδια αίσθηση μας μεταφέρει και ο Έποπας – Χρήστος Λούλης, «οι άνθρωποι εδώ έρχονται ανοιχτοί στο να τους αρέσει το διαφορετικό, ίσως είναι κι η κουλτούρα της πόλης αυτή».
Γιατί «Οι Όρνιθες» του Καραθάνου, αυτή τη χρονική περίοδο, στην Αμερική;
Το να ξεκινάς από τη Νέα Υόρκη έχει μια τεράστια συμβολική σημασία, σύμφωνα με τη Διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση, Αφροδίτη Παναγιωτάκου, η οποία δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην αποστολή του Ιδρύματος «που είναι να πυροδοτούμε συζητήσεις για πράγματα που θεωρούμε σημαντικά, όπως η Δημοκρατία και η κοινωνία των πολιτών. Κι αν αυτή η παράσταση λειτουργεί εδώ, αυτό συμβαίνει γιατί η Νεφελοκοκκυγία είναι ένα δυστοπικό αστικό τοπίο (dystopian cityscape), όπως ακριβώς συμβαίνει αυτή τη στιγμή με την Αμερική».
Παράλληλα, η επιλογή αυτή έχει να κάνει με μια συνειδητή απόφαση για το αποτύπωμα του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού στη διεθνή κοινότητα, πέρα από τα κυρίαρχα στερεότυπα για τη χώρα μας. Να φτάσει η Ελλάδα να έχει μια διεθνώς αναγνωρίσιμη θεατρική σκηνή που να χαίρει της εκτίμησης που της πρέπει. «Για να είναι κάτι διεθνές, πρέπει να είναι τοπικό. Να έχει συνάφεια με το πού, πότε και τι συμβαίνει. Ο χάρτης δεν είναι η επικράτεια. Αυτή τη στιγμή θέλουμε να δημιουργήσουμε μια άλλη επικράτεια σε σχέση με αυτό που λέμε «σύγχρονη ελληνική παραγωγή» με όρους που πρέπει να επανατοποθετηθούν στο τραπέζι. Το δικό μας στοίχημα, είχε να κάνει με τον επαναπροσδιορισμό του τι σημαίνει εθνικό προϊόν», μας λέει η Αφροδίτη Παναγιωτάκου, που συμπληρώνει εμφατικά, «Και γιατί να μην έρθει ο Καραθάνος στη Νέα Υόρκη δηλαδή; Μιλάμε για έναν από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες αυτή τη στιγμή στον κόσμο!».
«Όρνιθες: ένα φεστιβάλ εμπνευσμένο από τον Αριστοφάνη»
Η παράσταση είναι η καρδιά του τρίτου ετήσιου Onassis Festival που φέτος εμπνέεται από τους «Όρνιθες» του Αριστοφάνη, “Birds: a festival inspired by Aristophanes” (22/4 – 8/7), σε παραγωγή του Ωνάσειου Πολιτιστικού Κέντρου Νέας Υόρκης, το οποίο περιλαμβάνει ένα πλούσιο πρόγραμμα με εκθέσεις, προβολές, εκπαιδευτικές δράσεις, σε συμπαραγωγή με το St. Ann’s Warehouse, το Αμερικανικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, το Μουσείο του Μπρούκλυν, τον κινηματογράφο Metrograph, την Ιστορική Εταιρεία Νέας Υόρκης, τη Δημόσια Βιβλιοθήκη της Νέας Υόρκης και το Stella Adler Studio of Acting.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το εννοιολογικό πρότζεκτ του καλλιτέχνη David Levine που θα παρουσιαστεί στο Μουσείο του Μπρούκλυν, με τίτλο “Some of the People, All of the Time” (Κάποιοι άνθρωποι, σε κάθε εποχή), από 24 Μαΐου έως 8 Ιουλίου, ο οποίος διευρενά το ζήτημα του ψεύτικου, πληρωμένου κοινού που επανήλθε στην επικαιρότητα με αφορμή την προεκλογική εκστρατεία του Τραμπ, ωστόσο είναι πιο παλιό από όσο νομίζουμε. Ο Lavine θα παρουσιάσει μια σατιρική περφόρμανς που θίγει ζητήματα ανθρώπινης ταυτότητας, διαμεσολάβησης και υποψίας μέσω της φιγούρας του ηθοποιού. Απαγγέλλοντας ένα νέο δραματικό κείμενο, ένας εναλλασσόμενος θίασος «πλαστών προσώπων» φέρνει στο προσκήνιο την ενοχλητική συνειδητοποίηση των κακόπιστων μορφών εξαπάτησης που έχουν υπονομεύσει τη βούληση των ανθρώπων στο πέρασμα των αιώνων.
Παράλληλα, η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση ετοιμάζει την πρώτη της ταινία με τον σκηνοθέτη Μπάμπη Μακρίδη να ακολουθεί τις πρόβες της παράστασης στην Αθήνα, την έλευση και τις παραστάσεις των «Ορνίθων» στη Νέα Υόρκη, σε ένα docudrama με στοιχεία fiction, που αφηγείται πώς μια παράσταση από την Επίδαυρο έφτασε στην Νέα Υόρκη και πώς ένα αρχαίο κείμενο συνδέεται με τη ζωή και την πραγματικότητα. Αυτή η ιστορία για τους ανθρώπους και τα πουλιά ή για τους ανθρώπους-πουλιά, αναμένεται να κάνει πρεμιέρα στη Στέγη τον Σεπτέμβριο.
—
Η τελευταία παράσταση των «Ορνίθων» στην Αμερική θα προβληθεί σε Live streaming την Κυριακή 13 Μαΐου στις 23:59 ώρα Ελλάδος από το site της Στέγης sgt.gr
