Πόσοι αλήθεια μπορούν να υπερηφανευτούν για την έκθεση των ρούχων και των κοσμημάτων στο Ινστιτούτο Κοστουμιών του Μητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης στη Νέα Υόρκη, δίχως όμως την ιδιότητα του σχεδιαστή; Στο βιομηχανικό δυτικό μας κόσμο όπου το πέρασμα των δεκαετιών σε έναν άνθρωπο μοιάζει με προδιαγεγραμμένη πορεία στον γκρεμό της αφάνειας και του παραγκωνισμού, ειδικά σε κάποια επαγγέλματα, και η νεότητα με κάθε κόστος γίνεται αποκλειστικός στόχος ζωής, πόσοι αλήθεια υπάρχουν που αντιμάχονται το «συστημικό αυτό γήρας»;
H Iris Apfel, η μοναχική μαχήτρια ενάντια στο σύστημα, αυτοαποκαλούμενη «γηραιά στάρλετ» διέθετε όλα εκείνα τα χαρίσματα που την έκαναν ένα σύγχρονο είδωλο μόδας: ακατάσχετη αυθεντικότητα, πνεύμα, ειλικρίνεια, μεταδοτική ενέργεια, αστείρευτο χιούμορ, μια φιλοσοφία «υπερβολής» στα χρώματα και στα αξεσουάρ, και πολύπλευρο στυλ.
«Το στυλ είναι θέμα στάσης, αλλά πρέπει να διαθέτεις ατομικότητα για να έχεις στάση. Δεν μπορείς να είσαι σαν όλους τους άλλους και να αντιγράφεις αυτό που κάνουν όλοι οι άλλοι. Οι άνθρωποι πρέπει να γιορτάζουν την πρωτοτυπία τους και να μην θέλουν να είναι μέρος μιας αγέλης», δηλώνει σε συνέντευξή της στη Vogue.
Η Iris Apfel, μια αυθεντική Αμερικανίδα, είναι μία από τις πιο ζωντανές προσωπικότητες στον κόσμο της μόδας, των υφασμάτων και του σχεδιασμού εσωτερικής διακόσμησης, και τα τελευταία 40 χρόνια έχει καλλιεργήσει ένα προσωπικό στυλ που είναι τόσο πνευματώδες όσο και πληθωρικά ιδιοσυγκρασιακό.
Γεννήθηκε τον Αύγουστο του 1921. Μεγαλώνοντας στο Κουίνς της Νέας Υόρκης, η Iris Apfel ήταν μοναχοπαίδι, οπότε αναγκαστικά οι γονείς της την έπαιρναν συχνά μαζί τους σε οικογενειακές εκδηλώσεις που ήταν καλεσμένοι. Πολλές από αυτές τις επισκέψεις γίνονταν στο σπίτι του παππού και της γιαγιάς στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης.
Για να διασκεδάσει την Apfel, η γιαγιά της, την άφηνε να παίζει με κομμάτια υφασμάτων, τα οποία είχε σε μεγάλες ποσότητες, επειδή οι τέσσερις κόρες της έραβαν συχνά για φιλανθρωπικούς σκοπούς. Κομμάτια σε διάφορα σχέδια, χρώματα, υφές -η αφετηρία του μεγάλου της πάθους της μόδας:
«Κοιτάζοντας πίσω, είναι πολύ ξεκάθαρο ότι το να παίζω με αυτόν τον τρόπο τελειοποίησε το μάτι μου και μου έδωσε ένα πολύ βαθύ ενδιαφέρον για τα υφάσματα», γράφει στο βιβλίο της Iris Apfel: Accidental Icon που κυκλοφόρησε τον Μάρτιο του 2018.
Θα σπουδάσει Ιστορία της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης και στη συνέχεια θα παρακολουθήσει τη Σχολή Τεχνών του Πανεπιστημίου του Ουισκόνσιν. Ολοκληρώνοντας τις σπουδές της θα εργαστεί ως κειμενογράφος στο Women’s Wear Daily– ένα περιοδικό που για πολλούς θεωρείται «η βίβλος της μόδας» εκείνη την εποχή. Η πρώτη της απόπειρα στον τομέα της εσωτερικής διακόσμησης θα γίνει λίγο αργότερα σε συνεργασία με τη διάσημη διακοσμήτρια εσωτερικών χώρων Elinor Johnson. Είναι αποφασισμένη να κυνηγήσει το όνειρό της.
Στα τέλη της δεκαετίας του ’40, η Apfel θα γνωρίσει τον σύζυγό της Carl. Οι δυο τους θα ιδρύσουν μια εταιρεία υφασμάτων με την ονομασία Old World Weavers. Εξειδικεύθηκαν στην αναδημιουργία vintage υφασμάτων και σύντομα θα αποκτήσουν συμβόλαιο με τον Λευκό Οίκο, συνεχίζοντας να εργάζονται για εννέα διαφορετικούς προέδρους. Εκεί, η Apfel θα αποκτήσει το παρατσούκλι «Πρώτη Κυρία του υφάσματος». Η Apfel και ο σύζυγός της ταξιδεύουν ολόκληρο τον κόσμο αναζητώντας μοναδικά, σπάνια υφάσματα, και μοναδικά κομμάτια οικιακών επίπλων για την παράλληλη δουλειά της Apfel ως διακοσμήτρια εσωτερικών χώρων.
Το 2005, ήταν το πρώτο εν ζωή πρόσωπο που δεν ήταν σχεδιαστής και τα ρούχα και τα αξεσουάρ της εκτέθηκαν σε μια εντυπωσιακή έκθεση στο Met που εκτόξευσε τη φήμη και την καριέρα της. Μετά από αναπάντεχη ακύρωση έκθεσης το Μet αναζητά κάποιον αντικαταστάτη και μάλιστα γρήγορα. Έχοντας ακούσει ότι η Apfel διέθετε μία από τις καλύτερες προσωπικές συλλογές κοσμήματος στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Χάρολντ Κόντα, επιμελητής του Metropolitan Museum of Art’s Costume Institute, θα της τηλεφωνήσει για να της ζητήσει να δημιουργήσει μια έκθεση από την προσωπική της συλλογή vintage και επώνυμων αξεσουάρ και ρούχων. Αυτό που προέκυψε ήταν το Rara Avis: Selections from the Iris Apfel Collection, μια έκθεση που δεν έμοιαζε με καμία άλλη για δύο λόγους: ήταν η μοναδική έκθεση του είδους της στο Met που είχε επικεντρωθεί σε μια γυναίκα εν ζωή που δεν ήταν σχεδιάστρια, και δεύτερον, το styling είχε γίνει από την ίδια την Apfel, σύμφωνα με τους εκκεντρικούς τρόπους που φορούσε η ίδια τα ρούχα της. Ένα ρίσκο μεγάλο. Η ανταπόκριση ήταν πρωτοφανής. Ο κόσμος λάτρεψε τους απίθανους συνδυασμούς της Apfel και σχεδόν εν μία νυκτί γεννήθηκε ένα νέο ίνδαλμα της μόδας.
Σύντομα θα έρθει ένα συμβόλαιο μόντελινγκ με την IMG, με την προτροπή του Tommy Hilfiger και αυτό θα είναι μόνο η αρχή αφού έκτοτε η Apfel θα εμφανιστεί σε πολυάριθμες διαφημιστικές καμπάνιες και συνεργασίες με μάρκες, από τη Citroen μέχρι την TAG Heuer, και σε παγκόσμιες συναυλίες στο Bon Marché στο Παρίσι και στο Landmark Mandarin Oriental στο Χονγκ Κονγκ.
Παρά τις δύο επεμβάσεις στο ισχίο της – στην οποία υποβλήθηκε αφού σκόνταψε στο στρίφωμα ενός φορέματος Oscar de la Renta σε μια φωτογράφηση μόδας στο Παρίσι – συνεχίζει να κοσμεί αμέτρητα εξώφυλλα περιοδικών μόδας.
Το 2015, ο αναγνωρισμένος σκηνοθέτης Albert Maysles κυκλοφόρησε την ταινία Iris, την τελευταία του ταινία – υποψήφια για βραβείο Emmy, ενώ λίγο αργότερα, το 2018, η διάσημη κατασκευάστρια παιχνιδιών Mattel θα κυκλοφορήσει δύο “Styled By Iris Apfel” κούκλες Barbie δηλώνοντας ότι «Η Iris Apfel ενσαρκώνει το απόλυτο πρότυπο για την Barbie με το μοναδικό της όραμα για το στυλ, το επιχειρηματικό της πνεύμα και την ανεξαρτησία της. Η μακρόχρονη καριέρα της την καθιστά το τέλειο θέμα για μια μοναδική κούκλα, την υψηλότερη τιμή που απονέμει η Barbie».
Η Apfel γνωρίζει την τέχνη του mix and match όσο καμία άλλη: είναι ικανή να συνδυάσει ένα vintage παλτό Dior με πλαστικά κοσμήματα και φτηνά παπούτσια. Και αυτό είναι το πραγματικό της μυστικό. Ό,τι κάνει, επικεντρώνεται γύρω από το περίφημο μάντρα της «Το περισσότερο είναι περισσότερο και το λιγότερο είναι βαρετό». Αυτό είναι άλλωστε ορατό τόσο στην προσωπικότητά της όσο και στην γκαρνταρόμπα της και στον τρόπο ζωής της.
Η Iris Apfel έγινε είδωλο της μόδας καταρρίπτοντας όλους τους κανόνες. Ακολουθώντας το προσωπικό, εκκεντρικό και ιδιόρρυθμο στυλ, ακολούθησε το ένστικτο και τις επιθυμίες της παίρνοντας ρίσκα. Άλλωστε όπως η ίδια θα δηλώσει:
«H αποτυχία έρχεται μόνο όταν δεν προσπαθείς. Ποτέ δεν σκέφτηκα ότι δεν μπορούσα να κάνω κάτι επειδή ήμουν γυναίκα. Ήθελα να ξεκινήσω μια επιχείρηση με υφάσματα, οπότε απλά βρήκα πώς να το κάνω. Μερικές φορές πρέπει απλώς να αναλάβεις δράση, ακόμη και αν πρόκειται για ένα μικρό βήμα. Στα εκατό και πλέον χρόνια που περπατάω στον πλανήτη Γη, έχω εφαρμόσει αυτή τη φιλοσοφία στη ζωή -και στο ντύσιμο- και ποτέ δεν με έχει οδηγήσει σε λάθος δρόμο».
Και όσον αφορά στην ηλικία της; Αυτό μάλλον είναι η μεγαλύτερη σοφία που θα μπορούσε να μας μεταδώσει με τον πνευματώδη τρόπο της:
«Όταν μεγαλώνεις, όπως συχνά παραφράζω έναν παλιό οικογενειακό φίλο, αν έχεις δύο από κάτι, οι πιθανότητες είναι ότι το ένα από αυτά θα πονάει όταν σηκώνεσαι το πρωί. Αλλά πρέπει να σηκωθείς και να προχωρήσεις πέρα από τον πόνο. Αν θέλετε λοιπόν να παραμείνετε νέοι, πρέπει να σκέφτεστε ως νέοι. Το να έχω επίγνωση του θαύματος, αίσθηση του χιούμορ και μια διαρκή περιέργεια – αυτά είναι το τονωτικό μου».
Με τα μεγάλα στρογγυλά γυαλιά της και τα χρώματα σε ιδιότυπους συνδυασμούς που συνθέτουν το εμβληματικό της στυλ συνεχίζει αμέριμνη τη ζωή της. Σιωπηρά ο δρόμος της είχε φωτιστεί όταν το 1930 έβαλε τζιν παντελόνια, όταν ούτε άνδρες δεν τα φορούσαν:
«Έμαθα από νωρίς ότι πρέπει να είμαι ο εαυτός μου για να είμαι ικανοποιημένη».
