«Ποτέ μη ζητάς αυτό που θα έπρεπε να σου προσφέρουν»

Δύσκολα θα βρεις κάποιον να συμφωνεί με την μετατροπή σε δεκάδα της πεντάδας των υποψηφίων για όσκαρ καλύτερης ταινίας. Η δεκάδα σε ξενερώνει, δυσκολεύεσαι να θυμηθείς την φετινή δεκάδα, πόσω μάλλον την περσινή. Ωστόσο βρίσκει νόημα και λόγο ύπαρξης, αν είναι να χωράνε μέσα της ταινίες σαν το «Στην καρδιά του Χειμώνα». Ταινίες που σχεδόν σίγουρα δεν θα χωρούσαν στην πεντάδα. Ταινίες που συνάντησαν δυσκολίες και στο να γυριστούν, γιατί όπως λέει η σκηνοθέτις Ντέμπρα Γκράνικ: «Αυτοί που χρηματοδοτούν τις ταινίες, δεν θεωρούν τη βία κάτι σκοτεινό, τη θεωρούν συναρπαστική ή παράγοντα κάθαρσης. Αλλά η φτώχεια ή η ζωή στην Αμερική υπό ψυχολογικό εκφοβισμό θεωρούνται θέματα εντελώς μη ελκυστικά. Και είχα την αίσθηση ότι όταν διάβαζαν το σενάριο και το απέρριπταν, θα έγραφαν πάνω πάνω με μεγάλα γράμματα «ΦΤΩΧΟΙ». Οι ήρωες είναι φτωχοί. Ζουν στην ύπαιθρο κι είναι φτωχοί».

Βρισκόμαστε στα Όζαρκς, κάπου στο Άρκανσας. Κακοτράχαλο ορεινό περιβάλλον. Η δεκαεπτάχρονη Ρι έχει αναλάβει ρόλο γονιών για τα δυο μικρότερα αδέλφια της, ένα αγόρι δώδεκα χρονών κι ένα κορίτσι έξι. Έχει αναλάβει ρόλο γονιών γιατί ο πατέρας της σπανίως βρισκόταν σπίτι και τώρα πια έχει εξαφανιστεί για τα καλά. Η μητέρα της βρήκε την εύκολη λύση ή ίσως ήταν πολύ αδύναμη για να αντέξει τη δύσκολη λύση της αντιμετώπισης μιας πραγματικότητας ζοφερής: το μυαλό της έφυγε για πιο ευχάριστα μέρη απ’ την πραγματικότητα και έτσι είναι μόνο σωματικά παρούσα στο σπίτι. Οπότε εκτός από τα αδέλφια της η Ρι έχει να φροντίσει και τη μαμά της. Ο πατέρας της έχει συλληφθεί για παρασκευή ναρκωτικών. Είναι ελεύθερος με εγγύηση μέχρι να γίνει η δίκη. Για εγγύηση όμως έβαλε τη γη τους και το σπίτι τους. Αν δεν εμφανιστεί στο δικαστήριο θα τα χάσουν Και έτσι, είναι που είναι τώρα στα όρια του «τρώω δεν τρώω», θα βρεθούν και στο δρόμο. Ή στα δάση. Η Ρι πρέπει να τον βρει. Ζωντανό ή νεκρό. Αν είναι ζωντανός για να παρουσιαστεί στο δικαστήριο κι αν είναι νεκρός για να αποδείξει ότι δεν μπορούσε να παρουσιαστεί. Κι έτσι να μην καταπέσει η εγγύηση και να σώσει το σπίτι.

Ένα από τα βασικά προτερήματα της ταινίας είναι ότι μολονότι απόλυτα ενταγμένη στο περιβάλλον της, μολονότι αντλεί τελικά την σημασία της από το περιβάλλον που απεικονίζει, δεν ξεχνά από την αρχή ως το τέλος της ότι αφηγείται μια ιστορία. Η ιστορία δηλαδή δεν είναι κάποιου είδους πρόσχημα. Έχει τη δική της αξία και παράλληλα γίνεται το όχημα μέσα από το οποίο βλέπουμε να σχηματίζεται ανάγλυφο όχι απλά το περιβάλλον, αλλά και ο τρόπος ζωής και ο ιδιότυπος κώδικας αξιών των ανθρώπων που ζουν εκεί. Σου δημιουργείται η εντύπωση ότι ο τρόπος ζωής τους καθορίζεται κυριαρχικά από τον τόπο τους. Πως ανεξάρτητα από το οικονομικό σύστημα σε αυτά τα άγρια βουνά με παραπλήσιο τρόπο θα ζούσανε. Πως μάλλον θα ήταν πάντοτε βασικά φτωχοί. Η αγριάδα δίνει και παίρνει. Οι τρόποι είναι θα έλεγε κανείς φωτοτυπία του βουνού. Αλλά η μάλλον πιο βάρβαρη πράξη του έργου γίνεται για καλό σκοπό. Είναι μια πράξη που δύσκολα θα άντεχαν τα αστικά στομάχια μας, αλλά σε ένα περιβάλλον κακοτράχαλο, σε ένα περιβάλλον που η Ρι μαθαίνει στα αδελφάκια της να μη σιχαίνονται να γδέρνουν τους σκίουρους που σκότωσαν για να τραφούν, η βαρβαρότητά της σχετικοποιείται, εντασσόμενη στην γενικότερη τραχύτητα του τοπίου.

Το «Στην Καρδιά του Χειμώνα» είναι μια ταινία που κανονικά έπρεπε να την πεις αξιόλογη κι όλα τα σχετικά, να την επαινέσεις για τις αρετές της και να το εννοείς, κι όμως μετά να την ξεχάσεις σε μια άκρη του νου. Κάτι ας πούμε σαν το συγγενικής θεματολογίας προπέρσινο «Frozen River». Νομίζω όμως πως θα αποδειχθεί κάτι περισσότερο από αυτό, θα αποδειχθεί μια ταινία που θα μνημονεύεται και στο μέλλον. Ξεφεύγει από την χρυσή μετριότητα των καλών προθέσεων και ακόμα και αν δεν καταφέρνει ενδεχομένως να φτάσει στα ύψη μιας μεγάλης ταινίας, κερδίζει το δικαίωμα να την εκτιμάς, όχι απλά επειδή απεικονίζει ένα κόσμο που ο αμερικάνικος κινηματογράφος αποφεύγει να δείχνει, αλλά και επειδή δείχνει τον κόσμο αυτό πέρα από το μελό, πέρα την ηθικολογία, ακόμα και πέρα από την μιζέρια. Η Ρι λέει στον αδελφό της ότι δεν πρέπει ποτέ να ζητά αυτό που θα έπρεπε να του προσφέρουν. Έτσι κι η ταινία δεν καταφεύγει σε ευκολίες για να ζητήσει την προσοχή μας. Αλλά της αξίζει πέρα ως πέρα να της την προσφέρουμε.