Υπάρχουν κάποιες ταινίες στην κινηματογραφική ιστορία που το λεπτό που ολοκληρώνεις τη θέασή τους αισθάνεσαι σαν να ξύπνησες μόλις από ένα όνειρο. Η «Βληχή» του Γιώργου Λάνθιμου, με πρωταγωνιστές τη βραβευμένη με Όσκαρ Έμμα Στόουν και τον Γάλλο Νταμιάν Μποννάρ, αποτελεί τον ορισμό μιας τέτοιας περίπτωσης.
Το δημιούργημα του Έλληνα κινηματογραφιστή, στο πλαίσιο του “The Artist on the Composer” ενός κοινού προγράμματος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και του πολιτιστικού οργανισμού ΝΕΟΝ, είναι μια βωβή, ασπρόμαυρη μεσαίου μήκους ταινία που εκτυλίσσεται εξ ολοκλήρου στην Τήνο, και θα μπορείτε να τη δείτε για τρεις ημέρες, συγκεκριμένα στις 6, 7, και 8 Μαΐου στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος Εθνικής Λυρικής Σκηνής – ΚΠΙΣΝ.
Και μπορεί η ταινία να είναι βωβή όμως η μουσική είναι αναπόσπαστο κομμάτι του σύμπαντός της και γι’ αυτό προβάλλεται συνοδεία μουσικών συνόλων. Η ζωντανή μουσική επένδυση αποτελείται από έργα των Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ σε μεταγραφές του Κνουτ Νίστετ και Τοσίο Χοσοκάβα, τα οποία θα ερμηνευτούν ζωντανά από τους σολίστ Αγγελίνα Τκάτσεβα στο τσίμπελο, Γου Γουέι στο σενγκ, το Κουαρτέτο «Μαρία Κάλλας» και τη Χορωδία της ΕΡΤ.
Ο Παναγιώτης Παντελάτος, Διευθυντής Επικοινωνίας Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) είπε: «Θέλουμε να εκφράσουμε τα θερμά συγχαρητήριά μας σε όλους όσοι συνεργάστηκαν για τη Βληχή, μια δημιουργία που όλοι περιμέναμε με ανυπομονησία. Είναι πολύ σημαντικό για τον πολιτισμό της χώρας που η Εθνική Λυρική Σκηνή (ΕΛΣ) συνεργάζεται με κορυφαίους πολιτιστικούς οργανισμούς, όπως ο ΝΕΟΝ στην Ελλάδα, και με μεγάλα λυρικά θέατρα στο εξωτερικό, και αναπτύσσει δημιουργικές σχέσεις με διακεκριμένους καλλιτέχνες, όπως ο Γιώργος Λάνθιμος. Με την καλλιτεχνική καθοδήγηση του Γιώργου Κουμεντάκη, για το έργο του οποίου νιώθουμε βαθιά εκτίμηση, η ΕΛΣ συνεχίζει να κάνει άλματα μπροστά, βρίσκοντας την εξωστρέφεια που της αξίζει. Ως Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) θα είμαστε πάντα δίπλα σε κάθε συνεργασία που προάγει τον πολιτισμό και βοηθά τον άνθρωπο να κάνει βήματα μπροστά».
Και η Ελίνα Κουντούρη, Διευθύντρια ΝΕΟΝ, συμπλήρωσε: «Το πρωτοποριακό και φιλόδοξο πρόγραμμα The Artist on the Composer ξεκίνησε με τον κοινό σκοπό να εξερευνήσουμε τις δυνατότητες του σύγχρονου πολιτισμού να προσφέρει νέα αφηγήματα. Στη συνεργασία μας με την Εθνική Λυρική Σκηνή πειραματιζόμαστε και δημιουργούμε μια ιδιαίτερη σύμπραξη των τεχνών, στην προκειμένη περίπτωση μια πρωτόγνωρη συνάντηση του πειραματικού σινεμά και της κλασικής μουσικής, προσφέροντας έναν βιωματικό τρόπο θέασης».
Είναι αυτός ο βιωματικός τρόπος θέασης που συναντάται με το «ένστικτο», λέξη-κλειδί τόσο για τη δημιουργία της ταινίας όσο και την απόλαυσή της. Είναι η λέξη που χρησιμοποίησε ο ίδιος ο Γιώργος Λάνθιμος όταν ρωτήθηκε στη συνέντευξη Τύπου για το πώς δούλεψε τον Φεβρουάριο του 2020 στην Τήνο.
Ο δε περιορισμός της μη χρήσης γλώσσας ομολόγησε πως λειτούργησε απελευθερωτικά για όλους: «Αυτός είναι ο λόγος που με ενθουσίασε η πρόταση. Γενικά πιστεύω ότι οι περιορισμοί επιδρούν θετικά όταν δημιουργείς. Πολλές φορές βάζω μαζί με τους συνεργάτες μου περιορισμούς από μόνοι μας γιατί τελικά είναι εύκολο να χαθείς όταν έχεις πολλά μέσα στη διάθεσή σου είτε αυτό αφορά το τεχνικό κομμάτι είτε κάποιο άλλο. Νομίζω ότι, εγώ τουλάχιστον, ψάχνω τον τρόπο να αφήσω ένα μεγάλο άνοιγμα στις ταινίες μου ώστε οι άνθρωποι που τις βλέπουν να μπορούν να έχουν μια πιο προσωπική και μοναδική εμπειρία ο καθένας, και η αλήθεια είναι μια ταινία χωρίς λόγια βοηθάει πολύ σε αυτό».
Ποια ήταν η δική του προσωπική, μοναδική εμπειρία βλέποντας τη «Βληχή» αποκάλυψε ο Γιώργος Κουμεντάκης, Καλλιτεχνικός Διευθυντής ΕΛΣ:
«Από μικρός στα μέρη που έζησα άκουγα απίστευτες ιστορίες που στριφογυρίζουν από γενιά σε γενιά και αποτυπώνονται στο γέρικο σκαμμένο δέρμα όσων τις αφηγούνται. Στις ιστορίες εκείνες, όπου το σεξ μπλέκεται με την πίστη, τη φύση, την απιστία και τον θάνατο, ποτέ δεν είσαι βέβαιος για το τι πραγματικά έχει συμβεί και τι είναι κομμάτι του φαντασιακού. Μια τέτοια ιστορία είδα στη Βληχή, μεταξύ ονείρου και ρεαλισμού. Στις μαυρόασπρες εικόνες της ταινίας είδα την ιστορία του κινηματογράφου μέσα από τη μοναδική κινηματογραφική προσωπικότητα του Λάνθιμου, με έναν απίστευτα σύγχρονο τρόπο.
Ως άνθρωπος της μουσικής, αυτό που με εντυπωσίασε πάνω από όλα είναι ο τρόπος που αποκτά φωνή η ταινία, μέσα από τα μουσικά έργα που τη συνοδεύουν ζωντανά. Αυτή η σύμπραξη των τεχνών προσφέρει μια νέα βιωματική εμπειρία για το κοινό και ένα νέο δρόμο για μας».
Η Έμμα Στόουν που ως το κεντρικό πρόσωπο της ταινίας παρουσίασε μια γκάμα συναισθημάτων ως μαυροφορεμένη γυναίκα της Τήνου, τόνισε: «Είμαι ενθουσιασμένη που είχα την ευκαιρία να ταξιδέψω στην Αθήνα και την Τήνο και να συμμετέχω σε αυτό το πρόγραμμα. Ήταν πραγματικά ένα μεγάλο δώρο η εμπειρία μου στο νησί και να δουλέψω ξανά με τον Γιώργο (Λάνθιμο)».
Και για τους θεατές είναι δώρο να ανακαλύπτουν συνεχώς το ανεξάντλητο σύμπαν του Λάνθιμου, που σε μια κίνηση νοσταλγίας ίσως -είναι πλέον εδώ και πολλά χρόνια μόνιμος κάτοικος εξωτερικού- χρησιμοποιεί για πρώτη φορά σύμβολα της ελληνικής παράδοσης, όχι βέβαια της ηλιόλουστης και φολκλόρ βασισμένης στο τρίπτυχο «τζατζίκι-συρτάκι-acropolis», αλλά εκείνης που αποτυπώνεται στο μικρού μήκους ντοκιμαντέρ «Μακεδονικός γάμος» του Τάκη Κανελλόπουλου, από το οποίο εμπνεύστηκε, για να φτάσει σε έναν πυρήνα πιο συμπαγή, πρωτόγονο που εμπεριέχει τη φύση, την αναγέννησή της, τον κύκλο της και το αέναο της ύπαρξης μέσα από ιεροτελεστίες πάσης πίστεως.
Άλλωστε οι θυσίες –Βληχή σημαίνει βέλασμα– που διαπράττονται κατά τη διάρκεια αυτού του σύντομου, βωβού φιλμ είναι εκκωφαντικές.
