Το φεμινιστικό σύνθημα “My Body Μy Rights” γίνεται και το σύνθημα του φετινού, 6ου Φεστιβάλ WIFT GR 50/50 Ισότητα και στον Κινηματογράφο, το οποίο πραγματοποιείται από τις 24 έως τις 27 Νοεμβρίου στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος.
Οι ταινίες του φετινού φεστιβάλ εστιάζουν στην αυτοδιάθεση του γυναικείου σώματος, και με έμφαση στα σεξουαλικά και αναπαραγωγικά δικαιώματα, όπως το δικαίωμα στην άμβλωση, η αντισύλληψη, τα ζητήματα υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και παρένθετης μητρότητας.
Οι διοργανωτές, το WIFT GR είναι το δίκτυο γυναικών και εν γένει θηλυκοτήτων που εργάζονται σε όλους τους τομείς των οπτικοακουστικών μέσων στην Ελλάδα και αποτελεί μέρος ενός διεθνούς δικτύου με περισσότερα από 50 παραρτήματα σε έξι ηπείρους, που εκπροσωπούν περισσότερα από 15.000 μέλη με στόχο την ενδυνάμωση των γυναικών και την ισόρροπη εκπροσώπηση των δύο φύλων στον κινηματογράφο και την τηλεόραση.
Σύμφωνα με την αμερικανική έρευνα Celluloid Ceiling 2021, το 94% των κορυφαίων 250 ταινιών δεν είχαν γυναίκες κινηματογραφίστριες, το 92% δεν είχε γυναίκες συνθέτριες, το 82% δεν είχε γυναίκες σκηνοθέτριες, το 73% δεν είχε γυναίκες μοντέρ και το 72% δεν είχε γυναίκες σεναριογράφους. Συνολικά έχουμε μια μικρή αύξηση του ποσοστού συμμετοχής γυναικών στις παραπάνω θέσεις, από 23% το 2020 σε 25% το 2021, η συνολική όμως αύξηση από το 1998 είναι μόλις 8%. Επίσης, το 2021 το 61% των ταινιών απασχόλησε 0-4 γυναίκες ηθοποιούς, ενώ αντίθετα, εξετάζοντας το ποσοστό συμμετοχής των αντρών ηθοποιών, είναι πάνω από 10 στο 72% των ταινιών.
Εμείς μιλήσαμε με εκπροσώπους του για το ίδιο το φεστιβάλ, το δίκτυο, το #metoo και την κατάσταση των γυναικών δημιουργών στην Ελλάδα:
Η Λένα Ράμμου, σύμβουλος διοίκησης οπτικοακουστικού τομέα και Αντιπρόεδρος του WIFT GR μάς εξηγεί την επιλογή της φετινής θεματικής: «Αφορμή αποτέλεσε η φετινή απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ που επικύρωσε τους περιορισμούς στις αμβλώσεις στο Μισισιπί και εξάλειψε το συνταγματικό δικαίωμα στην άμβλωση που είχε θεσπιστεί για πρώτη φορά με την απόφαση Roe v. Wade του 1973. Είναι αναμφισβήτητο το δικαίωμα κάθε γυναίκας στην αυτοδιάθεση του σώματός της, στην επιλογή της απόλαυσης και της σεξουαλικής ηδονής. Το αν θα τεκνοποιήσει ή όχι, είναι επίσης δική της επιλογή.»
«Κορωνίδες του προγράμματός μας που, οφείλω να ομολογήσω, στάθηκε δύσκολο να καταρτιστεί, διότι δεν υπάρχουν ακόμη ταινίες με αυτό το θέμα, είναι το ντοκιμαντέρ ”THE JANES” (2022), και η ταινία μυθοπλασίας ”ΒΡΟΝΤΗ’‘ (2022), που απέσπασε και το βραβείο WIFT GR στο πρόσφατο 63o Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Επίσης, σε ειδική προβολή, οι δύο ταινίες των Ελληνίδων σκηνοθετριών που μας τις εμπιστεύτηκαν για την αθηναϊκή τους πρεμιέρα: το ”ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΙΣ ΘΗΜΩΝΙΕΣ” της Ασημίνας Προέδρου που θα ανοίξει το φεστιβάλ μας, και το ”ΑΚΟΥΣΕ ΜΕ” της Μαρίας Ντούζα που θα το κλείσει», αναφέρει.
«Σημαντικό είναι το πάνελ που οργανώνουμε το Σάββατο 26 Νοεμβρίου με θέμα ”Τα αναπαραγωγικά δικαιώματα, η αυτοδιάθεση του σώματος και ο ρόλος της τηλεόρασης και του κινηματογράφου”. Η δημοσιογράφος και ντοκιμαντερίστρια Μαρία Λούκα συνομιλεί με τις: Φαίδρα Βόκαλη (παραγωγός- σκηνοθέτρια), Άννα Βουγιούκα (ερευνήτρια-gender expert του Κέντρου Διοτίμα), Νατάσα Γιάμαλη (δημοσιογράφος-παρουσιάστρια), Μαρκέλλα Γιαννάτου (ηθοποιός), Σοφία Καϊτατζή-Γουίτλοκ (καθηγήτρια στο τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), Μαίρη Μπούλη (σκηνοθέτρια), Δανάη Παπαδάκη (δότρια ωαρίων και κεντρικό πρόσωπο στο εν εξελίξει ντοκιμαντέρ παρατήρησης ”Δεν κοστίζει τίποτα” της Μαίρης Μπούλη).»
«Το δίκτυό μας είναι μέλος του καταξιωμένου και ενεργού παγκόσμιου δικτύου Women in Film and Television International (WIFTI) και συγκεντρώνει γυναίκες που ενεργοποιούνται στη χώρα μας στα επαγγέλματα του κινηματογράφου, της τηλεόρασης και των άλλων οπτικοακουστικών μέσων», μου εξηγεί η Κατερίνα Kασκανιώτη, παραγωγός και Πρόεδρος του WIFT GR.
«Βασικοί μας στόχοι είναι η ανάδειξη του έργου των μελών του δικτύου μας, η δημιουργία ίσων ευκαιριών για τις γυναίκες που δραστηριοποιούνται επαγγελματικά στο χώρο, καθώς και η γόνιμη παρέμβαση για τα έμφυλα ζητήματα τόσο σε θεσμικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Και βέβαια αλλάζουμε και προσαρμοζόμαστε καθημερινά στο ρυθμό της εποχής μας. Η ενεργοποίησή μας στα κοινωνικά δίκτυα, η εξωστρέφεια και γενικότερα όλες οι δράσεις μας συμβαδίζουν με τις σημερινές αναζητήσεις των γυναικών. Με χαρά βλέπουμε το δίκτυό μας να αποκτά καθημερινά νέα μέλη με όρεξη για συμμετοχή και πνεύμα αλληλεγγύης».
Και συνεχίζει σημειώνοντας: «Στο WIFT GR, πιστεύουμε στη δύναμη του οπτικοακουστικού μέσου, όχι μόνο να ενημερώνει αλλά και να προσφέρει νέους τρόπους αντίληψης και ύπαρξης. Ως γυναίκες που δουλεύουμε και δημιουργούμε στον κινηματογράφο και στην τηλεόραση, έχουμε τη δύναμη να συμβάλουμε στην αλλαγή των συνειδήσεων και των κοινωνικών πρακτικών και αυτό είναι βασικό μας μέλημα. Η διοργάνωση του φεστιβάλ αυτού βρίσκεται στην καρδιά αυτού του σκεπτικού. Το βραβείο WIFT στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, η ανάπτυξη ελληνικών projects σε συνεργασία με το WIFTI και το Νetflix, η συμμετοχή μας σε διεθνή γεγονότα και markets είναι μόνο κάποιες από τις δράσεις, που εμφανώς δηλώνουν τη δυναμική παρουσία και ενασχόλησή μας με ζητήματα που απασχολούν τη γυναίκα και εν γένει τις θηλυκότητες του σήμερα».
Ρωτώ την Όλγα Μαλέα, σκηνοθέτρια και Ταμία του WIFT GR πώς είναι τα πράγματα για τις γυναίκες δημιουργούς στον κινηματογράφο και στην τηλεόραση στην Ελλάδα: «Μια βελτίωση υπάρχει, δεν μπορώ να πω, παρόλο που τα νούμερα παραμένουν απογοητευτικά. Οι σκηνοθέτριες αποτελούν περίπου το 4% του σκηνοθετικού δυναμικού του Χόλιγουντ. Στην Ευρώπη είναι λίγο καλύτερα τα πράγματα. Πάντως, κάθε χρόνο εμφανίζονται περισσότερες σκηνοθέτριες και το έργο τους έχει μεγαλύτερη προβολή, κάτι που είναι σημαντικό. Στα φεστιβάλ υπάρχει μεγάλη πίεση για εκπροσώπηση των σκηνοθετριών και οι διευθυντές των μεγάλων φεστιβάλ κινούνται συστηματικά προς αυτή την κατεύθυνση. To σλόγκαν ”Diversity and Inclusion” έχει ευαισθητοποιήσει την κοινή γνώμη και έχει βοηθήσει και στο να δίνονται περισσότερες ευκαιρίες στις σκηνοθέτριες τόσο στον κινηματογράφο όσο και στην τηλεόραση».
Το ποσοστό των γυναικών δημιουργών σε τηλεόραση και κινηματογράφο είναι μικρότερο από τους άντρες ή λιγότερο ορατό; Υπάρχει και διαφοροποίηση/ταβάνι στις αμοιβές, αλλά και στις ανώτερες ιεραρχικά θέσεις; «Σήμερα υπάρχουν γυναίκες διευθύντριες προγράμματος σε κανάλια στην Ελλάδα, αλλά και σε διεθνείς πλατφόρμες», μου λέει η Όλγα Μαλέα.
«Είναι γυναίκες που κατέχουν σημαντικές θέσεις και αυτό είναι ελπιδοφόρο. Αλλά εδώ υπάρχει και ένα πρόβλημα. Γιατί μέχρι σήμερα τουλάχιστον, πάνω από αυτές τις γυναίκες συνήθως βρίσκεται ένας μεσήλικας άντρας, του οποίου τις προτιμήσεις προσπαθούν να ικανοποιούν. Δηλαδή οι γυναίκες διευθύντριες δεν κάνουν τις επιλογές που γοητεύουν τις ίδιες αλλά αυτές που θα ευθυγραμμίζονται με το male gaze του 60άρη που βρίσκεται από πάνω τους. Γιατί αλλιώς κινδυνεύουν να χάσουν τη δουλειά τους. Όταν οι γυναίκες διευθύντριες θα έχουν την ελευθερία να προβάλλουν περισσότερο δικές τους επιλογές, the female gaze, τότε θα δούμε νέες ματιές και θεματολογίες που θα μας γοητεύσουν και θα φέρουν μεγάλες ακροαματικότητες.»
Βλέπετε κάποια αλλαγή στάσης και τοπίου μετά το ξέσπασμα του #metoo;
«Βλέπω εντυπωσιακή αλλαγή, γιατί εντυπωσιακές είναι και οι συνέπειες για όσους εκμεταλλεύονται τη θέση εξουσίας για ίδιους σεξουαλικούς σκοπούς», συνεχίζει η Όλγα Μαλέα. «Υπάρχει μεγάλη ευαισθητοποίηση στην Ελλάδα αλλά και παγκόσμια για το θέμα της βίας κατά των γυναικών. Έχει κατοχυρωθεί ο όρος γυναικοκτονία, πλέον αναγνωρίζουμε ότι τη σκότωσε, επειδή είναι γυναίκα. Πιστεύω ότι μπαίνουμε σε μια άλλη εποχή ήθους.
Μερικοί λένε: ”Μα καλά θα ποινικοποιήσουμε και το φλέρτ; Σε τι κοινωνία θα ζούμε πια; Στεγνή και συντηρητική”; Χάρη στο metoo, ελπίζω η σεξουαλική παρενόχληση να παύει να βαφτίζεται φλερτ. Και το φλερτ να ανθίζει όπως του αξίζει: Ανάμεσα σε άντρες και γυναίκες που το επιλέγουν, χωρίς σχέση εξουσίας μεταξύ τους.»
Τη ρωτώ αν μπορούν άραγε εκπομπές, ταινίες, σειρές, να συμβάλουν σε αλλαγή στάσης και κυρίαρχων στερεοτύπων: «Η μυθοπλασία -είτε αυτή που βιώνουμε μέσω των βιβλίων, είτε μέσω των ταινιών και των σειρών- επηρεάζει βαθιά τον τρόπο που σκεφτόμαστε, νιώθουμε και δρούμε. Είναι ο καθρέφτης μας και συγχρόνως είναι ο τρόπος μας να εξερευνούμε δύσκολα θέματα και προβλήματα. Ας πάρουμε για παράδειγμα την ταινία ”ΘΕΛΜΑ ΚΑΙ ΛΟΥΙΖ” που βγήκε στις αίθουσες το 1991 και έκανε θραύση έχοντας σαν θέμα της τη λεκτική βία κατά των γυναικών. Οι δύο πρωταγωνίστριες δεν αντιδρούν σε κάποια σωματική βία, αλλά στη λεκτική βία διαφόρων ανδρών προς εκείνες. Η Λουίζ σκοτώνει τον τύπο που πήγε να βιάσει τη Θέλμα στο πάρκινγκ, γιατί αρνείται να ζητήσει συγνώμη στη φίλη της. Δεν τον σκοτώνει για να τη γλιτώσει από το βιασμό. Την έχει ήδη γλιτώσει. Τον σκοτώνει γιατί δεν ζητάει συγνώμη και άρα θα πάει να βιάσει την επόμενη. Η λεκτική βία είναι η αρχή κάθε επόμενης βίας. Αυτό το διακύβευμα ήταν εντελώς καινούργιο εκείνη την εποχή, έκανε θραύση και νομίζω ότι επηρέασε βαθύτατα όλους και όλες μας. Οι εκπομπές, οι σειρές, οι ταινίες μας επηρεάζουν και μας διαμορφώνουν. Δεν θα ξεχάσω την ίδια εποχή με το ”ΘΕΛΜΑ ΚΑΙ ΛΟΥΙΖ” που ο Θάνος Ασκητής, στην εκπομπή που έκανε στην τηλεόραση, είχε συμβουλέψει μια κοπέλα που είχε βιαστεί να το ξεχάσει, γιατί ούτε το δίκιο της θα έβρισκε και θα υπέφερε εκ νέου αν πήγαινε στο δικαστήριο. Είχα πάθει σοκ που εξέφραζε δημόσια μια τέτοια γνώμη. Σήμερα νομίζω κάτι τέτοιο δεν θα μπορούσε να περάσει».
Υπάρχει αλληλεγγύη μεταξύ των γυναικών στις διεκδικήσεις τους, γενικότερα, αλλά και ειδικά σ’ έναν ανταγωνιστικό τομέα, όπως ο οπτικοακουστικός; Πώς λειτουργεί το WIFT;
Η Ευτυχία Γιαννάκη, συγγραφέας, σεναριογράφος και μέλος του WIFT GR σχολιάζει: «Υπάρχει μια φράση που λέει: Ώστε μισείτε κάποια πράγματα στη δουλειά σας; Γιατί δεν το λέγατε; Υπάρχει μια ομάδα υποστήριξης ακριβώς γι’ αυτό. Λέγεται ΟΛΟΙ και συνήθως συγκεντρώνονται στο μπαρ. Εδώ δεν πρόκειται για μπαρ, αλλά για ένα δίκτυο γυναικών-θηλυκοτήτων που μοιράζονται κοινές ανησυχίες και προβλήματα στο εργασιακό τους περιβάλλον. Η κουλτούρα της αλληλεγγύης είναι κάτι που καλλιεργείται. Δεν προκύπτει αυτονόητα σε ανταγωνιστικούς χώρους και γι’ αυτό είναι μέσα στους στόχους του WIFT η ανάπτυξη δράσεων, συζητήσεων και δικτύωσης που φέρνει κοντά τα μέλη και τα οδηγεί σταδιακά στην αντίληψη ότι το μοίρασμα είναι αυτό που προάγει τα πράγματα. Η συνεργασία και η κινητοποίηση φορέων που σχετίζονται με τον πολιτισμό και τα κοινωνικά κινήματα είναι μέσα στους στόχους του WIFT, ώστε η δράση να μην παραμένει ατομική, αλλά να περνάει σε συλλογικό επίπεδο.»
