Κείμενο: Σοφία Τριάντου
Πολλές φορές αναρωτιέμαι όταν διαβάζω για την ιστορία των θυμιαμάτων και των αρωμάτων, πως μύριζε η αρχαία Μεσόγειος και για ποιο λόγο τα θυμιατά ήταν αυτά που επέλεξαν να μιλούν με τους θεούς. Πως μύριζαν άραγε τα δωμάτια του αρχαίου κόσμου, παρά τις δυσοσμίες…
Θυμίαμα και άρωμα αυτά είναι τα δύο χαρακτηριστικά που έκαναν το θυμίαμα διάσημο και απαραίτητο. Το θυμίαμα αφορά το στερεό υλικό και το άρωμα είναι το ουσιαστικό μέρος – χωρίς αυτό δεν μπορεί να υπάρχει αποτέλεσμα. Οι μυρωδιές και τα αρώματα. Η φωτιά είναι το απαραίτητο στοιχείο που μετατρέπει το στερεό υλικό σε άρωμα μέσα από τον καπνό.
Η ιστορική χρήση του θυμιάματος χρονολογείται εδώ και χιλιετίες, αν και οι ουσίες που καίγονται μπορεί να διαφέρουν από τόπο σε τόπο, από εποχή σε εποχή. Ο καπνός με γλυκιά και ζεστή μυρωδιά ήταν συχνά ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι μπορούσαν να μιλήσουν στους θεούς και να δείξουν τον σεβασμό τους, την πίστη τους.
Όταν οι Μάγοι έφεραν λιβάνι και μύρο μαζί με το χρυσάφι στο μωρό Ιησού, ο σκοπός ήταν να προσφέρουν ιερές ουσίες για να αρωματίσουν το σπίτι του νεογέννητου και το σώμα του. Το Kyphi ήταν ένα δημοφιλές αρωματικό μείγμα προερχόμενο από την Αίγυπτο, αφιερωμένο στην Ίσιδα, αλλά μπορούσε επίσης να χρησιμοποιηθεί και στο σπίτι πριν τον ύπνο για να βοηθήσει τους ανθρώπους να κοιμηθούν ήρεμα. Καμωμένο από μύρο, λιβάνι, σαφράν, κανέλα, κασσία, σταφίδες…
Εντυπωσιακό επίσης, το ότι οι βοσκοί της Κρήτης μάζευαν από τα γένια των κατσικών μετά τη βοσκή τους και υπολείμματα ρητίνης από τους θάμνους του Cistus ladanifer για θυμίαμα. Στην Κρήτη όμως χρησιμοποιούσαν αρκετά στα θυμιάματα τους και το σαφράν, αποκαλούμενο σήμερα ως κρόκο.
Διαβάζουμε συνεχώς ότι οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν αρώματα που απελευθερώνονται από πολλά υλικά καύσης σε θρησκευτικές τελετουργίες, καλλυντικά ή για θεραπευτικούς λόγους. Επίσης παρατήρησαν μέσα από τη χρήση των θυμιαμάτων ότι τα αρώματα επηρέασαν τη διάθεσή τους και άλλαζαν και το περιβάλλον. Τα θυμιάματα βοηθούσαν τους ανθρώπους, να χαλαρώσουν, να συγκεντρωθούν, να προσευχηθούν αλλά και να θεραπεύσουν. Σημαντικό για τους αρχαίους πολιτισμούς ήταν ότι το άρωμα έσβηνε την μυρωδιά του θανάτου.
Από την ελληνική λογοτεχνία, καταγράφηκε η ευεργετική δύναμη των αρωμάτων και η διαφορετικότητα των μέσων καθαρισμού ενός δωματίου. Το κάψιμο αρωματικών ρητινών, η επάλειψη μπαχαρικών ή μυρωδικών βοτάνων στοχεύουν στην απολύμανση των κτιρίων και ταυτόχρονα διατηρούν μια ευχάριστες οσμές.
Γνωρίζουμε από τον Ευριπίδη ότι το θυμίαμα ήταν η καθημερινή δουλειά των υπηρετών, που καθάριζαν το σπίτι και σκούπιζαν τα πατώματα τον 5ο αιώνα π.Χ. Ο Πλίνιος αναφέρει διάφορους τρόπους για να αρωματιστούν τα δωμάτια των πλούσιων σπιτιών. Για παράδειγμα, το νερό αναμεμειγμένο με λουίζα αλειφόταν στο κρέας για να γίνει πιο ελκυστικό και μετά το γεύμα, για να καθαρίσει τον αέρα.
Το άρωμα της εκκλησίας ήταν ένα από τα στοιχεία για τη μετάδοση της δόξας του Θεού. Τα φώτα, τα χρώματα και οι ψαλμωδίες έπαιξαν επίσης σημαντικό ρόλο. Ωστόσο, η μυρωδιά της εκκλησίας ήταν και παραμένει ένας βασικός παράγοντας. Θα έχετε ακούσει για το γλυκύτατο άρωμα των βυζαντινών εκκλησιών και για το διάσημο όλων της Αγίας Σοφίας που ήταν μια μεγάλη έκπληξη για τους επισκέπτες. Ακόμα και σήμερα το αναπολούν.
Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα πράγματα σχετικά με τη μελέτη του θυμιάματος είναι η διάθεση να ξαναγεννηθούν μερικές από αυτές τις αρχαίες συνταγές. Θα μας χαρίσει μια μικρή στιγμή, να βιώσουμε πώς μύριζαν οι αρχαίοι ναοί, τα σπίτια, τα τραπέζια και τα ιερά της αρχαιότητας. Το λιβάνι, το μύρο, το φασκόμηλο, αλλά και η προσπάθεια της συνταγής Kyphi έχει κερδίσει πολλούς γνώστες των αρωμάτων και θαυμαστών της δύναμης των θυμιαμάτων.
Αρωματίστε με λιβάνι τον χειμώνα, με φασκόμηλο το νέο σπίτι, με μύρο τα Χριστούγεννα και με μαστίχα το φθινόπωρο.
